okladka

Tom 37 Nr 1 (2021)

ISSN:
1427-7476

Dział: Studia

Największa diecezja Europy. Konsekwencje powstania rozległej gorzowskiej administracji apostolskiej i geneza jej podziału w 1972 r.

Zbigniew Stanuch

https://orcid.org/0000-0002-9110-4029

Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 37 Nr 1 (2021), strony: 306-328

Data publikacji: 2021-06-30

https://doi.org/10.48261/pis213714

Abstrakt

Celem przedstawionego artykułu jest zwrócenie uwagi na konsekwencje, jakie wynikały z utworzenia na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej rozległej administracji apostolskiej – największej w Europie – oraz braku ustanowienia stałych jednostek kościelnych. Aby zrealizować to zadanie, autor sięgnął po dostępną literaturę przedmiotu i przeanalizował źródła archiwalne. Istotne było również poszukanie odpowiedzi na pytania: Dlaczego zdecydowano się na utworzenie tak rozległej jednostki kościelnej? Dlaczego nie zdecydowano się od razu na utworzenie mniejszych prowincji? Jakie konsekwencje dla duchownych i wiernych wyznania rzymskokatolickiego wynikały z braku kanonicznego ustanowienia stałych diecezji? W jakich okolicznościach i jakie wydarzenia zdecydowały o podziale ordynariatu gorzowskiego dopiero w 1972 r.? W efekcie niniejszy tekst oprócz wstępu i zakończenia składa się z trzech zasadniczych rozdziałów ukazujących: okoliczności powstania administracji apostolskiej kamieńskiej lubuskiej i prałatury pilskiej, omówienie skutków powstania tak rozległego terytorium kościelnego, a zarazem braku stałych diecezji oraz podziału administracji na trzy mniejsze jednostki – diecezję gorzowską, szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską. Wnioski z przeprowadzonej analizy zostały zawarte w podsumowaniu.

Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989, oprac. P. Raina, t. 1: 1945-1959, Poznań 1994.

Narodziny diecezji szczecińsko-kamieńskiej i koszalińsko-kołobrzeskiej (1945-1975), wstęp, wybór i oprac. K. Kozłowski, Szczecin 2007.

Stroba J., Początki diecezji szczecińsko-kamieńskiej, „Prezbiterium” 1985, nr 1-5.

Wyszyński S., Pro memoria, t. 1: 1948-1952, red. P. Skibiński, Warszawa 2017.

Cichocka M., Kościół rzymskokatolicki w procesach integracyjnych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1956, Szczecin 2018.

Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej, red. W. Kucharski, Wrocław 2013.

Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, t. 1: 1945-1956, Szczecin 2016, t. 2: 1956-1972, Szczecin 2017.

Kalendarium Kościoła na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej ze szczególnym uwzględnieniem lat 1945-2005, red. G. Wejman, Szczecin 2007.

Kościół katolicki w realiach władzy komunistycznej na Pomorzu Środkowym w latach 1945-1989, red. T. Ceynowa, P. Knap, Szczecin 2011.

Kościół rzymskokatolicki na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945-2005, red. G. Wejman, Szczecin 2005 („Studia i Rozprawy”, nr 5).

Kowalczyk K., W walce o rząd dusz. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1956, Szczecin 2003.

Kozłowski K., Formowanie się diecezji na Pomorzu Zachodnim w 1972 r. [w:] Pomorze Zachodnie w latach 1945-2005. Wybrane problemy polityczne, administracyjne, demogracfizne i ekonomiczne, red. K. Kozłowski, Szczecin 2005.

Kozłowski K., Powstanie diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 1972 r., „Przegląd Zachodniopomorski” 2004, z. 3.

Kozłowski K., Wokół powstania diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 1972 r., „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 2005, nr 1 (6).

Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i północnym, red. P. Socha, współpr. Z. Lec, Zielona Góra-Gorzów Wielkopolski 1998.

Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945-1974, Warszawa 2019.

Masalski R., Dzieje diecezji szczecińsko-kamieńskiej 1972-1992, Szczecin 2016.

Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945-1989, red. T. Ceynowa, P. Knap, Szczecin 2010.

Sikorski J., Państwo i Kościół na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1956, Gorzów Wielkopolski 2017.

Słowiński P., Obraz ziem zachodnich na przykładzie ordynariatu gorzowskiego w świetle publikacji dzienników urzędowych kurii [w:] Nad Odrą i Bałtykiem Myśl zachodnia: ludzie - koncepcje - realizacja do 1989 r., red. M. Semczyszn, T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2013.

Stanuch Z., Troska i działanie. Kardynał Stefan Wyszyński a Pomorze Zachodnie [w:] Prymas Wyszyński a Niepodległa. Naród - patriotyzm - państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, red. E.K. Czaczkowska, R. Łatka, Warszawa 2019.

Swastek J., Rządcy archidiecezji wrocławskiej w latach 1945-1995, Wrocław 1998.

Wejman G., Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945-1972, Szczecin 2009.

Wejman G., Prymas August Hlond budowniczy polskiej administracji kościelnej na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej [w:] Doniosłe dziedzictwo. Sługa Boży, Prymas August Hlond - duszpasterz i mąż stanu. Z dziejów paraifi św. Ottona w Pyrzycach, red. Z. Rakiej, Pyrzyce-Szczecin 2015.

Wejman G., Kardynał Stefan Wyszyński w procesie organizacji Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim [w:] Stefan Kardynał Wyszyński. Pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, red. ks. A. Ziejewski, ks. G. Wejman, Szczecin 2013.

Wilk S., Stolica Apostolska wobec Ziem Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej [w:] Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, t. 1: 1945-1956, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, Szczecin 2016.

Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1945-1956, red. E. Wojcieszyk, Poznań 2012.

Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1956-1970, red. E. Wojcieszyk, Poznań 2013.

Włodkowski R., Zachodnia granica państwa a stosunki państwo-Kościół w latach 1945-1956. Doświadczenia szczecińskie [w:] Nad Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia: ludzie - koncepcje - realizacja do 1989 r., red. M. Semczyszn, T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2013.

Żurek R., Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945-1948, Szczecin-Warszawa-Wrocław 2015.

okladka

Tom 37 Nr 1 (2021)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2024-08-29

Dział: Studia