okladka

Tom 39 Nr 1 (2022)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Varia

Marszałek Józef Piłsudski i pułkownik Ignacy Matuszewski. Kilka refleksji o wzajemnych relacjach

Mariusz Wołos

https://orcid.org/0000-0001-6943-1069

Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 39 Nr 1 (2022), strony: 452-475

Data publikacji: 2022-12-30

https://doi.org/10.48261/pis223921

Abstrakt

Ignacy Matuszewski zadeklarował się jako zwolennik obozu politycznego Józefa Piłsudskiego stosunkowo późno, bo dopiero na przełomie 1917 i 1918 r. Szybko awansował w formalnej i nieformalnej hierarchii tegoż obozu. Już w grudniu 1918 r. został oficerem wywiadu, a nieco ponad półtora roku później – w lipcu 1920 r. – szefem wywiadu. Tym samym stał się jednym z najbliższych współpracowników Piłsudskiego w czasie wojny polsko-sowieckiej, zyskując kredyt zaufania na przyszłość. Po odzyskaniu władzy przez Piłsudskiego w wyniku zamachu stanu w maju 1926 r. Matuszewski pracował na odpowiedzialnych stanowiskach w dyplomacji. W latach 1929–1931 był kierownikiem Ministerstwa Skarbu. Jego współpraca z Marszałkiem układała się dobrze, mimo trwającego wielkiego kryzysu gospodarczego. Jednak wiosną 1931 r. Piłsudski nakazał usunąć Matuszewskiego z rządu i odmówił mu jakiejkolwiek możliwości pracy w dyplomacji. Przyczyny tej zmiany stanowiska nie są do końca jasne. Zapewne były one spowodowane nie tyle ograniczeniem przez Matuszewskiego budżetu dla wojska, ile uczynieniem tego pod nieobecność Piłsudskiego i bez jego zgody. W opinii Marszałka było to złamanie zasad obowiązujących w jego obozie władzy i najwyższy wyraz nielojalności. Mimo to Matuszewski pozostał wierny ideałom Piłsudskiego do końca życia.

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Nowy Jork, Adiutantura Generalna Naczelnego Wodza

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Nowy Jork, Archiwum Pułkownika Ignacego Matuszewskiego

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Nowy Jork, Sprawy sądowe i honorowe generałów i wyższych dowódców

Wojskowe Biuro Historyczne im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego/Centralne Archiwum Wojskowe, Warszawa, Wojskowe Biuro Historyczne

Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), t. 2, oprac. T. Komarnicki, London 1965.

Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), t. 4, oprac. J. Zarański, London 1972.

Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918–1939, t. 1: 1918–1932, red. T. Jędruszczak, M. Nowak-Kiełbikowa, Warszawa 1989.

Drymmer W.T., W służbie Polsce. Wspomnienia żołnierza i państwowca z lat 1914–1947, Kraków 2014.

„Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”, 1926.

Hoppe J., Wspomnienia, przyczynki, refleksje, Londyn 1972.

Journal du général Edmond Buat 1914–1923, présenté et annoté par F. Guelton, préface G.-H. Soutou, Paris 2015.

Kessler H., Moja polska misja. Z Dziennika 1918, wybór i oprac. K. Ruchniewicz, M. Zybura, Poznań 2018.

Komunikaty Informacyjne Komisariatu Rządu na m.st. Warszawę, t. 3, z. 2: (3 kwietnia 1929–28 czerwca 1929), red. I. Marczak, Warszawa 1994.

Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, Warszawa 1993.

„Mam na Pana nowy zamach…”. Wybór korespondencji Jerzego Giedroycia z historykami i świadkami historii 1946–2000, t. 2, wybór i oprac. S.M. Nowinowski i R. Stobiecki przy współpracy A. Brzezińskiej i M. Przybysz-Gralewskiej, Łódź–Paryż 2019.

Matuszewski I., Nie ma wolności bez wielkości. Pisma wybrane, t. 1: 1912–1942, wprowadzenie, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., O Polskę całą, wielką i wolną. Pisma wybrane, t. 2: 1943–1946, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Miedziński B., Droga do Moskwy, „Kultura” 1963, nr 6 (188).

Miodowski A., Sprawozdanie z I Ogólnego Zjazdu Delegatów Wojskowych Polaków w Rosji (7.06–22.06.1917 R.), „Studia Podlaskie” 2000 t. 10.

Mościcki I., Autobiografia, słowo wstępne L. Wałęsa, wstęp, przypisy i oprac. M.M. Drozdowski, Warszawa 1993.

Raport Pułkownika Barty do Pułkownika Rydza Śmigłego o P.O.W. w Rosji 20 VI 1918 (dokument przygotowywany do druku przez J. Gierowską-Kałłaur i M. Wołosa).

Rataj M., Pamiętniki, do druku przygotował J. Dębski, Warszawa 1965.

Römer M., Dzienniki, t. 4: 1920–1930, wybór J. Sienkiewicz, red. A. Knyt, Warszawa 2018.

Schimitzek S., Drogi i bezdroża minionej epoki. Wspomnienia z lat pracy w MSZ (1920–1939), Warszawa 1976.

Składkowski F.S., Strzępy meldunków, przedmową opatrzył A. Garlicki, Warszawa 1988.

Studnicki W., Ludzie, idee i czyny, Warszawa 1937.

Świtalski K., Diariusz 1919–1935, do druku przygotowali A. Garlicki, R. Świątek, Warszawa 1992.

Świtalski K., Diariusz. Uzupełnienia z lat 1919–1932, przedmowa i przygotowanie do druku P. Duber, W. Suleja, Warszawa 2012.

Wańkowicz M., Przez cztery klimaty, Warszawa 1976.

Wierzyński K., Pamiętnik poety, oprac., wstępem i przypisami opatrzył P. Kądziela, Warszawa 2018.

Zakrzewski S.Z., Na wozie i pod wozem. Autobiografia oficera wywiadowczego „Dwójki” 1890–1945, oprac. L.J. Zakrzewski, Warszawa 2010.

Zamorski K.J., Dzienniki (1930–1938), oprac. R. Litwiński, M. Sioma, Warszawa 2011.

Zawadzki W.M., Dziennik, wstęp i oprac. J. Mierzwa, Kraków 2010.

Zbyszewski W.A., Gawędy o ludziach i czasach przedwojennych, wybór, wstęp i oprac. A. Garlicki, Warszawa 2000.

Zbyszewski W.A., Ignacy Matuszewski, „Wiadomości”, 13 października 1946 (nr 28).

Żongołłowicz B., Dzienniki 1930–1936, oprac. D. Zamojska, Warszawa 2004.

Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914–1920, Warszawa 1900.

Bartoszewicz H., Roman Knoll. Polityk i dyplomata, Warszawa 2018.

Cenckiewicz S., „Hiram” w poetyckiej klamrze. O literacko-politycznych żywiołach płk. Ignacego Matuszewskiego (1891–1946) [w:] I. Matuszewski, Nie ma wolności bez wielkości. Pisma wybrane, t. 1: 1912–1942, wprowadzenie, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Cenckiewicz S., Pułkownik Ignacy Matuszewski 1891–1946, Warszawa 2017.

Cenckiewicz S., „Rola zajęcy na miedzy”. Stanisława Kuszelewska-Rayska (24 XII 1894–24 I 1966) [w:] S. Kuszelewska-Rayska, Kobiety. Dziwy życia, posłowie S. Cenckiewicz, Poznań 2014.

Cisek J., Suleja W., Ignacy Matuszewski w rokowaniach ryskich [w:] Traktat ryski 1921 roku po 75 latach, studia pod red. M. Wojciechowskiego, Toruń 1998.

Czubiński A., Grot Z., Miśkiewicz B., Powstanie wielkopolskie1918–1919. Zarys dziejów, Warszawa–Poznań 1988.

Faryś J., Kenar T., Drugi gabinet Józefa Piłsudskiego 25 sierpnia–4 grudnia 1930 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Filipkowska H., Kuszelewska 1. v. Matuszewska, 2. v. Rayska Stanisława [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 16, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971.

Gałęzowski M., Wierni Polsce. Ludzie konspiracji piłsudczykowskiej 1939–1947, Warszawa 2005.

Historia dyplomacji polskiej, t. IV: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.

Holiczenko A., Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW–Wschód, 1914–1921, Olsztyn 2012.

Kalbarczyk S., Kazimierz Bartel (1882–1941). Uczony w świecie polityki, Warszawa 2015.

Kenar T., Drugi gabinet Walerego Sławka 4 grudnia 1930–26 maja 1931 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Kenar T., Pierwszy gabinet Walerego Sławka 29 marca–23 sierpnia 1930 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Kornat M., Wołos M., Józef Beck 1894–1944. Biografia, Kraków 2020.

Krasucki E., Gabinet Kazimierza Świtalskiego 14 kwietnia–7 grudnia 1929 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Landau Z., Matuszewski Ignacy Hugo Stanisław [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975.

Olstowski P., Wołos M., Rola militarna i polityczna Polskiej Organizacji Wojskowej w odzyskaniu niepodległości. Próba bilansu, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2018, nr 1–2 (263–264).

Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926–1939, Lublin 2005.

Piotrowski J., Generał Stefan Hubicki. Żołnierz, polityk, lekarz (1877–1955), Wrocław 2009.

Suleja W., Mundur na nim szary… Rzecz o Józefie Piłsudskim (1867–1935), Warszawa 2018.

Urbanowicz A.A., Piąty gabinet Kazimierza Bartla 29 grudnia 1929–17 marca 1930 [w:] Od Moraczewskiego do Składkowskiego. Gabinety Polski Odrodzonej 1918–1939, red. J. Faryś, A. Wątor, H. Walczak, Szczecin 2011.

Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski minister spraw zagranicznych w latach 1926–1932 i 1939–1941, Warszawa 1999.

Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914–1918, Warszawa 1990.

okladka

Tom 39 Nr 1 (2022)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2022-12-07

Dział: Varia