Język Polski
English
Pomocnicza Służba Kobiet (1940-1947) w zbiorach fotograficznych Archiwum Cyfrowego Instytutu Pamięci Narodowej
Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk
https://orcid.org/0000-0002-9636-3185
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 17 (2024), strony: 29-46
Data publikacji: 2024-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN241703
PDF
Abstrakt
Pomocnicza Służba Kobiet była żeńską formacją ochotniczą funkcjonującą w ramach struktur Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Została utworzona jesienią 1941 r. przy PSZ w ZSRS. Ochotniczki przeszły z armią gen. Władysława Andersa cały szlak bojowy. Służyły w szpitalach, prowadziły kantyny i świetlice, obsługiwały biura, magazyny, kuchnie i pralnie, a także wspierały żołnierzy 2. Korpusu Polskiego w walkach we Włoszech, w tym podczas bitwy pod Monte Cassino. Po zakończeniu działań zbrojnych wraz z 2. KP zostały przeniesione na Wyspy Brytyjskie. Proces likwidacji jednostki – tak samo jak wszystkich oddziałów PSZ – rozpoczął się w 1947 r. W module multimedialnym systemu Cyfrowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej znajduje się zbiór fotograficzny dotyczący PSK, który składa się ze 146 zdjęć. Część z nich pochodzi z kolekcji osób prywatnych, a inne z zasobów różnych instytucji i organizacji. Ukazują one działalność, charakter służby, szkolenie oraz życie codzienne ochotniczek. Fotografie stanowią ważne uzupełnienie dokumentacji aktowej, przechowywanej przede wszystkim w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie.
Słowa kluczowe
Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie • Pomocnicza Służba Kobiet • Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet • płk Maria Leśniakowa • Środkowy Wschód • zbiór fotograficzny • Cyfrowe Archiwum • Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie Polish Armed Forces in the West • Women’s Auxiliary Service (Pomocnicza Służba Kobiet) • Women’s Auxiliary Army Service (Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet) • Col. Maria Leśniakowa • Middle East • Digital Archive (Cyfrowe Archiwum) • Polish Institute and General Sikorski Museum in London
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie: 053/165, t. 4, 20.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 2602/1584, t. 1–3; 3146/46; 3146/83; 3146/84; 3785/9.
Bobińska A., Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet 2 Korpusu 1941–1945, Warszawa 1999.
Car E.M., Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet w Polskich Siłach Zbrojnych poza krajem w II wojnie światowej [w:] Służba Polek na frontach II wojny światowej. Materiały sesji popularnonaukowej w Toruniu w dniach 16–17 listopada 1996 roku, cz. 2, red. E. Zawacka, Toruń 1998.
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie: Akta 2. Korpusu Polskiego. Inspektorat PWSK: A.XI.59, t. 2–3; Akta Armii Polskiej na Wschodzie. Inspektorat PWSK: A.VIII.24, t. 5; Akta Naczelnych Władz Wojskowych PSZ. Komenda Główna PWSK: A.XII.14, t. 2–3, 10; Akta Oddziału I Dowództwa PSZ w ZSRS: A.VII.1, t. 6, 6a; Baranowska J., Historia PSK: Kol. 609/4.
Kierski K.A., Pierwszy rozkaz organizacyjny Pomocniczej Służby Kobiet wydany w Buzułuku 6 I 1942 r. przez gen. Władysława Andersa, „Meritum” 2013, t. 5.
Kospath-Pawłowski E., Kobiety-żołnierze w Wojsku Polskim podczas II wojny światowej, „Szkice Podlaskie” 1998, t. 6.
Marcinkiewicz-Kaczmarczyk A., Pomocnicza Służba Kobiet w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie (1940–1946). Aktualny stan badań i charakterystyka archiwaliów [w:] Badania historii kobiet polskich na tle porównawczym. Kierunki, problematyka, perspektywy, red. M. Dajnowicz, A. Miodowski, Białystok 2021.
Markert A.E., Polsce wierna. Władysława Piechowska 1900–1987. Żołnierz i twórczyni kobiecych organizacji wojskowych, Pruszków 2003.
„Ochotniczka” 1943, nr 2.
„Ochotniczka” 1944, nr 3–5.
„Ochotniczka” 1946, nr 9.
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z 14 grudnia 1942 r. dotyczące zaciągu kobiet do służby pomocniczej (Dz.U. 1942, nr 11, cz. 1, poz. 25).
Studium Polski Podziemnej w Londynie: Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 października 1943 r. o ochotniczej służbie kobiet: A 309.
Wojtowicz K., Służba Polek w wojsku w Wielkiej Brytanii [w:] Służba Polek na frontach II wojny światowej. Materiały sesji popularnonaukowej w Toruniu w dniach 16–17 listopada 1996 roku, cz. 2, red. E. Zawacka, Toruń 1998.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, Polskie podziemie niepodległościowe w statystykach organów bezpieczeństwa państwa w latach 1949–1955 , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 12 (2019)
- Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, W imię przyszłości Partii. Procesy o łamanie tzw. praworządności socjalistycznej 1956–1957. Dokumenty, red. Marcin Zaborski, Warszawa 2019, s. 456. , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 14 (2021)
- Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, Archiwalia wytworzone przez Ligę Kobiet Polskich działającą w warszawskich organach UB, SB i MO przechowywane w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 9 (2016)
- Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, Ogólna charakterystyka archiwaliów dotyczących Polskiego Państwa Podziemnego przechowywanych w IPN , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 6 (2013)
- Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk, Akta Zarządu II Sztabu Generalnego WP z lat 1944–1956 w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 7 (2014)
