Język Polski
English
Relacje ks. Tadeusza Dajczera z SB. Przypadek współpracy agenturalnej rozpoczętej z powodu szantażu paszportowego
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 14 (2021), pages: 285–316
Publication date: 2023-04-04
https://doi.org/10.48261/PAIPN211412
PDF (Język Polski)
Abstract
This article takes a closer look at the progression of Fr Tadeusz Dajczer’s cooperation with the PRL security apparatus. It complements the biography of the Warsaw cleric and discusses previously unknown facts from his life. The text analyses the evolution of the priest’s recruitment, which could have been clinched as the result of passport blackmail. Decisive in this respect proved to be the reading of Fr Dajczer’s intentions – he desired to go to Rome at any cost. Cooperation during his time of study in the Eternal City was not particularly effective, although MSW Department I did obtain information from the priest throughout that period. After his return to Poland, the priest did not refuse continued contact with the SB, the effect of which resulted in his conversations with officers of MSW Department IV. Father Dajczer gave them, among other things, information on the academic staff of ATK [Catholic Academy of Theology], including Cardinal Stefan Wyszynski’s secretaries, Fr Józef Glemp and Fr Bronisław Piasecki. It might have seemed to the Warsaw priest that he was just playing a ‘little game’ with the SB, but the victims were the people he informed on. The fact that Fr Dajczer was convinced that he was giving the ‘bezpieka’ general and easily accessible information, does not change the fact that he harmed the people he talked about. The point that his cooperation with the SB was long-term also speaks against the priest. His contacts with the SB lasted (with interruptions) twenty-one years, and the period of cooperation recorded amounted to sixteen years.
Keywords
Tadeusz Dajczer • współpraca z SB • paszport • szantaż • Rzym • ATK • archidiecezja warszawska Tadeusz Dajczer • cooperation with the SB • passport • blackmail • Rome • ATK • Warsaw Archdiocese
References
Źródła archiwalne
Archiwum Archidiecezjalne Gnieźnieńskie
S.Wyszyński, „Pro Memoria 1956–1981”.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
/644; 003175/21; 003175/218; 003175/267; 003175/507; 003175/1094; 0169/380/J;
/90; 0604/891; 0604/1278; 0604/1920, t. 1; 0717/17; 01419/398; 728/90192; 1471/85.
Źródła publikowane
„Dialog należy kontynuować…”. Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem
Gulbinowiczem 1969–1985. Studium przypadku, wstęp, wybór i oprac. R. Łatka, F. Musiał,
Warszawa–Kraków 2020.
Marek Ł., Trąba M., Przypadek ks. Brunona Magotta. Studium źródłoznawcze dokumentacji
kościelnej i akt aparatu bezpieczeństwa, Katowice 2010.
Relacje
Relacja Krystyny Kamińskiej, Warszawa, 29 III 2021 r.
Relacja ks. Leszka Pliszki, Warszawa, 31 III 2021 r.
Relacja ks. Bolesława Szewca, Warszawa, 27 III 2021 r.
Relacja prof. Jana Żaryna, Warszawa, 7 IV 2021 r.
„Wspomnienie autobiograficzne ks. Tadeusza Dajczera”, transkrypcja nagrania z 5 IX 2009 r.
Opracowania
Badacz i znawca religii przeszłości i doby współczesnej ks. prof. dr hab. Tadeusz Dajczer (1931–2009), red. E. Sakowicz, Lublin 2020.
Bagieński W., „Departament Pierwszy. Organizacja i metody pracy”, mps.
Bagieński W., Kategorie spraw i dokumentacji operacyjnej wywiadu PRL, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2019, nr 1.
Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019.
Łatka R., Stefan Wyszyński a hra v „trojuholníku”: Svätá stolica – štátne orgány Poľskej ľudovej republiky – Episkopát Poľska (1971–1974), „Pamäť Národa” 2020, nr 3.
Marek Ł., Psychologia werbunku kapłanów [w:] Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały, t. 3, red. M. Lasota, J. Szczepaniak, Kraków 2010.
Markowski R., Rozumienie chrześcijaństwa w badaniach ks. Tadeusza Dajczera w kontekście fenomenologii religii, Warszawa 2013.
Miranda S., The Cardinals of the Holy Roman Catholic Church, http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1994.htm#Poggi (dostęp 30 XII 2019 r.).
Misztal H., Mezglewski A., Zakres kompetencji, styl działania i cele Urzędu do spraw Wyznań[w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26–28 października 2004), red. A. Mezglewski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.
Musiał F., Metoda stopniowego werbunku duchownych (z podręczników SB), „Biuletyn Instytutu
Pamięci Narodowej” 2007, nr 4.
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2015.
Musiał F., Pomiędzy współpracą a jej zaprzeczeniem. Trzeci głos w sprawie kontaktu operacyjnego „Zebu”, „Zeszyty Historyczne WIN-u” 2010, nr 32–33.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, Warszawa 2000. On jakby znikał. O dziełach i osobie ks. prof. Tadeusza Dajczera, red. E. Sakowicz i in., Warszawa 2018.
Pasja wiary i Eucharystii. O dziełach i osobie ks. prof. Tadeusza Dajczera, red. K. Kamińska i in., Warszawa 2013.
Raina P., Kardynał Wyszyński. Czasy prymasowskie 1975, Warszawa 2006.
Różański J., Misjologia i religioznawstwo na ATK/UKSW (1969–2019). Historia i dokumentacja, Pelplin 2020.
Sakowicz E., Biuletyn misjologiczno-religioznawczy, „Collectanea Theologica” 1997, nr 2.
Sokołowski P.A., Feliks Zapłata SVD (1914–1982). Życie i twórczość, Warszawa 2006.
Szczepaniak J., Jak werbowano tajnych współpracowników (informatorów, agentów) spośród duchownych [w:] Kościół katolicki w czasach komunistycznej dyktatury. Między bohaterstwem a agenturą. Studia i materiały, t. 3, red. M. Lasota, J. Szczepaniak, Kraków 2010.
Urząd ds. Wyznań: struktury, działalność, ludzie, t. 1: Struktury wojewódzkie i wybrane aspekty działalności, red. R. Łatka, Warszawa 2020.
Wierzbicki M., „Opinia na temat zarzutów wobec śp. ks. prof. Tadeusza Dajczera, sformułowanych w książce Hanny Karp, «Media totalitarne. »Przegląd Katolicki« – historia jednej redakcji. Służby bezpieczeństwa jako przykład kontroli systemu informacyjnego Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1983–1988»”, mps.
Witkowski T., Agent Ignacy: biskup Jerzy Dąbrowski był świadomym, wynagradzanym za współpracę agentem bezpieki, „Wprost” 2007, nr 2.
Ziejka F., Dokumenty IPN w świetle moich „Dzienników”, „Alma Mater” 2008, nr 100.
Strony internetowe
https://archwwa.pl/wspolnota/ruch-rodzin-nazaretanskich-archidiecezji-warszawskiej/ (dostęp 20 V 2021 r.).
http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bcasaroli.html (dostęp 17 V 2021 r.).
https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ct (dostęp 18 II 2021 r.).
https://deon.pl/kosciol/zmarl-biblista-ks-prof-adam-janusz-frankowski-jeden-z-najstarszych-ksiezy-archidiecezji-warszawskiej,452000 (dostęp 17 V 2021 r.).
https://www.ekai.pl/abp-nycz-zalecil-reforme-ruchu-rodzin-nazaretanskich/ (dostęp 20 V 2021 r.).
https://www.gosc.pl/doc/769016.Kryzys-w-Ruchu-Rodzin-Nazaretanskich (dostęp 20 V 2021 r.).
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/957 (dostęp 17 V 2021 r.).
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/71396 (dostęp 17 V 2021 r.).
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/22343 (dostęp 17 V 2021 r.).
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/27067 (dostęp 17 V 2021 r.).
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/39538 (dostęp 17 V 2021 r.).
https://kosciol.wiara.pl/doc/489712.Koniec-kryzysu (dostęp 20 V 2021 r.).
https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Dajczer (dostęp 23 IX 2021 r.).
https://xboleslaw.pl/index.php/pl/ks-tadeusz-dajczer/ks-dajczer-a-sb.html (dostęp 23 IX 2021 r.).
