Język Polski
English
Dywersant (ideologiczny) w rodzinie. Rodzeństwo pisarza i dziennikarza RWE Tadeusza Nowakowskiego (1917–1996) w dokumentach organów bezpieczeństwa PRL
Piotr Rybarczyk
https://orcid.org/0000-0002-8208-7298
Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 14 (2021), strony: 77-110
Data publikacji: 2023-04-04
https://doi.org/10.48261/PAIPN211405
PDF
Abstrakt
Artykuł omawia działania aparatu bezpieczeństwa PRL podejmowane przez ponad trzy dekady wobec rodzeństwa dziennikarza RWE i emigracyjnego pisarza Tadeusza Nowakowskiego (1917–1996). Celem tego case study jest przedstawienie zarówno postrzegania rodzeństwa Nowakowskich przez „bezpiekę”, jak i zastosowanych przez nią metod i środków pracy operacyjnej oraz ich wpływu na życie codzienne członków rodziny jednego z czołowych „dywersantów ideologicznych”. Przywołane źródła pozwalają w pewnej mierze uchwycić fragment obrazu środowiska dziennikarskiego w latach „małej stabilizacji”, w tym prześledzić motywacje osób donoszących na Nowakowskich (zwłaszcza na Jerzego Nowakowskiego), a także poglądy tych ostatnich na otaczającą ich peerelowską rzeczywistość. Dokonana analiza źródłowa może stanowić przyczynek do dalszych poszukiwań odpowiedzi na wiele pytań dotyczących mechanizmów i powodów stosowania konkretnych praktyk operacyjnych przez UB/SB, jak i strategie działań stosowane przez aparat bezpieczeństwa PRL wobec członków rodzin osób uznawanych za wrogów systemu komunistycznego.
Słowa kluczowe
Tadeusz Nowakowski • Wanda Nowakowska • Jerzy Nowakowski • emigracja • dziennikarstwo • Radio Wolna Europa Tadeusz Nowakowski • Wanda Nowakowska • Jerzy Nowakowski • emigration • Radio Free Europe • journalism
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Delegatura w Bydgoszczy 00118/7; 00143/13; 034/131; 035/71; 035/106; 035/109; 069/495, t. 1–2; 069/1342; 077/504, t. 3; 084/394; 0129/1; 803/1
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie 00168/258, t. 1–7; 00170/605, t. 1; 01746/4; 0204/437; 0208/1622; 0248/16; 728/21215
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wstęp P. Tomasik, wybór i oprac. M. Biełaszko, A.K. Piekarska, P.Tomasik, C.Wilanowski, Warszawa 2007
K[ot] Zb[igniew], 12 lat NRD, „Słowo Powszechne”, 7–8 X 1961
Lisiecka A., Azyl polityczny, „Rzeczywistość” 1987, nr 27–40, 42–43, 45–52 i 1988, nr 1–4
Lisiecka A., Pamiętnika rozdział włoski, „Wiatraki” 1965, nr 18
List otwarty do Jego Eminencji Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Prymasa Polski, „Życie i Myśl” 1964, nr 7–8
Nowakowski T., Horyzont, „Ogniwa. Jednodniówka”, grudzień 1946 r. – styczeń 1947 r.
Podstawowy warunek, „Trybuna Ludu”, 28 IX 1964
Podstawowy warunek, „Słowo Powszechne”, 29 IX 1964
Nowakowski J., Nie tylko o Złotych Piaskach. Notatki z podróży do Bułgarii, Warszawa 1969
Nowakowski J., Szczęśliwe lata, gorzki czas, czyli urodzony w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1996
Skrzypkowski Z., Wspomnienie o dziale krajowym [w:] 40 lat ze „Słowem”, red. J. Wójcik, Warszawa 1987
Stefanowicz J., Powszechne, czyli również międzynarodowe [w:] 40 lat ze „Słowem”, red. J. Wójcik, Warszawa 1987
Nowakowski T., Boeing Świętego Piotra, Londyn 1986
Nowakowski T., Die Radziwills. Die Geschichte einer grossen europäischen Familie, München 1966
Nowakowski T., Kwiaty dla Pielgrzyma, Londyn 1987
Nowakowski T., Na skrzydłach nadziei, Londyn 1984
Nowakowski T., Reporter papieża, Londyn 1980
Nowakowski T., Volo Papale, Londyn 1982
Nowakowski T., W bagażniku Jego Świątobliwości, Londyn 1981
Bronisławski J., Wyobcowani, Warszawa 1972
Cenckiewicz S., Udział aparatu bezpieczeństwa PRL w drugiej kampanii reemigracyjnej (1955–1957) [w:] Aparat bezpieczeństwa wobec emigracji politycznej i Polonii, red. R.Terlecki, Warszawa 2005
Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990
Kutta J., Nowicki Bronisław Zygfryd [w:] Bydgoski słownik biograficzny, t. 3, red. J. Kutta, Bydgoszcz 1996
Kutta J., Tadeusz Nowakowski [w:] Bydgoski słownik biograficzny, t. 5, red. J. Kutta, Bydgoszcz 1998
Machcewicz P., „Monachijska menażeria”. Walka z Radiem Wolna Europa 1950–1989, Warszawa 2007
Nowak-Jeziorański J., Wojna w eterze, Kraków 2000
Osiński K., Pogmatwane losy redaktora Kazimierza Małychy [w:] Nie tylko niezłomni i kolaboranci. Postawy dziennikarzy w kraju i na emigracji 1945–1989, red. T.Wolsza, P.Wójtowicz, Warszawa 2014
Siedlecka J., Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Poznań 2015
Szadkowska E., Proza fabularna Tadeusza Nowakowskiego, Toruń 2012
Tatarowski K., O Tadeuszu Nowakowskim i jego twórczości radiowej [w:] Tadeusz Nowakowski
Bydgoszczanin, dziennikarz, emigrant, red. M. Czachorowska, M. Guzek, Bydgoszcz 2019
Wejs-Milewska V., Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy, Kraków 2007
Inne teksty tego samego autora
- Piotr Rybarczyk , Zimna wojna na polskiej prowincji. Zwalczanie działalności szpiegowskiej NATO w województwie bydgoskim w latach sześćdziesiątych w świetle dokumentacji kontrwywiadu cywilnego PRL , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 10 (2017)
- Piotr Rybarczyk, „Strajk głodowy” studentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w dniach 8–9 listopada 1957 r. w świetle dokumentacji SB , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 8 (2015)
- Piotr Rybarczyk, Uwięzienie ostatniego Kronenberga. Nieznane kronenbergia na w zasobie Delegatury IPN w Bydgoszczy , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: Nr 6 (2013)
