Język Polski
English
Русский
Italiano
Français (France)
Deutsch
Українська
Čeština
„Międzynarodówka” w rytmie kankana. Podstawowa Organizacja Partyjna PZPR w Operetce Śląskiej (1952–1966)
Bogusław Tracz
https://orcid.org/0000-0002-0896-1602
Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach
Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 11 (2022), strony: 224-260
Data publikacji: 2023-06-26
https://doi.org/10.48261/2299.890X.11.2022.07
PDF
Abstrakt
Powołana do istnienia w 1952 r. w Operetka Śląska w Gliwicach, w latach 1952–1955 działająca jako filia Opery Śląskiej w Bytomiu, była jedną z czołowych scen operetkowych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Ze względu na usytuowanie w mieście położonym w najbardziej uprzemysłowionym i zurbanizowanym regionie kraju od początku w jej działalności oprócz krzewienia kultury muzycznej równie ważną rolę odgrywała działalność zgodna z priorytetami polityki kulturalnej komunistycznego państwa. Nad tą zgodnością czuwała przede wszystkim zakładowa organizacja PZPR, która rościła sobie prawo do ingerowania zarówno w założenia programowe i repertuar artystyczny, jak i w politykę kadrową i obsadę stanowisk kierowniczych. Artykuł jest próbą odtworzenia roli i znaczenia Podstawowej Organizacji Partyjnej w Operetce Śląskiej w latach pięćdziesiątych i pierwszej połowie sześćdziesiątych XX w. na podstawie materiałów archiwalnych, przechowywanych w Archiwum Państwowym w Katowicach. Odtworzono powstanie i funkcjonowanie tej instancji partyjnej w ciągu dwunastu kolejnych lat działalności Operetki Śląskiej. Autor, oprócz rekonstrukcji faktów, próbuje odpowiedzieć na pytania, w jaki sposób i w jakim stopniu partia komunistyczna kontrolowała działalność tej sceny i wpływała na jej funkcjonowanie oraz czy podporządkowywała ją swoim założeniom polityczno-ideowym.
Słowa kluczowe
Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR) • PZPR • polityka kulturalna • nomenklatura • operetka • teatr the Polish United Workers’ Party (the PZPR) • PZPR • cultural policy • nomenclature • operetta • theatre
Bibliografia
'10 lat Państwowej Operetki Śląskiej w Gliwicach 1952–1962', Gliwice 1962.
'15 lat Państwowej Operetki Śląskiej w Gliwicach', Katowice 1967.
Edward Szyksznia, „Almanach Sceny Polskiej” 1980–1981.
Fazan M., Państwowa Operetka Śląska w Gliwicach 1952–1977. Zarys kronikarsko--dokumentacyjny, „Zeszyty Gliwickie” 1978, t. 14.
Fazan M., Włodzimierz Józef Stahl 1904–1977, „Rocznik Katowicki” 1980, t. 8.
Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, red. L. Becela, Warszawa 1989.
Kula M., PZPR jako reżyser życia teatralnego w latach sześćdziesiątych, Toruń 2016.
Kurpierz T., Stalinizm i odwilż (1953–1955) [w:] A. Dziuba, T. Kurpierz, J. Neja, Rok 1956 – zwrot czy kontynuacja? Województwo stalinogrodzkie/katowickie w latach 1953–1961 (w druku).
Linert A., Stanisław Ptak śpiewak i aktor (1927–2002) [w:] B. Ptak, Stanisław Ptak. Jego... listy, jego... miłość, ich... twórczość, Katowice 2007.
Mikołajczyk J., Operetka przy Nowym Świecie. Historia teatru muzycznego w Gliwicach w latach 1952–2015, Gliwice 2016.
Od pierwszej „Halki”. Opera Śląska w latach 1945–1985, red. T. Kijonka, Bytom 1986.
Opera Śląska 1945–1955, red. Z. Hierowski, Stalinogród [Katowice] 1956.
Opera Śląska 1945–1970, red. T. Kijonka, Katowice 1970.
Opera Śląska w dwudziestoleciu, red. Z. Keller, Bytom 1964.
Osęka P., Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944–1956, Warszawa 2007.
Państwowa Operetka Śląska w Gliwicach odznaczona złotą odznaką zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego oraz odznaką 25-lecia Gliwic, red. S. Horak, Gliwice 1972.
Ptak B., Stanisław Ptak. Jego... listy, jego... miłość, ich... twórczość, Katowice 2007.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, t. 1, red. Z. Raszewski i in., Warszawa 1973.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, t. 2, red. Z. Wilski i in., Warszawa 1994.
Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. 3: M–Ż, red. B. Berger i in., Warszawa 2016.
Snoch B., Górnośląski leksykon biograficzny. Suplement do wydania drugiego, Katowice 2006.
Szyksznian D. „Sarenka”, Jak dopalał się ogień biwaku, Szczecin 2009.
Topol S., Włodzimierz Stahl 4 X 1904–9 V 1977. Nauczyciel, działacz społeczno-kulturalny, Katowice 1987.
Tracz B., Początek i koniec wojny w Gleiwitz [w:] „Zwłoki nie zostały dotąd zidentyfikowane”. Górnośląsko-zagłębiowskie epizody z lat II wojny światowej, red. G. Bębnik, Katowice 2009.
Tracz B., Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945, Gliwice 2004.
Wacławek J., Podstawowa organizacja partyjna, jej rola i zdania, Warszawa 1969.
Wroński M., 45 lat Operetki Śląskiej, „Zeszyty Gliwickie” 1997, t. 26.
Wroński M., Stanisław Tokarski (1926–1996), „Zeszyty Gliwickie” 1997, t. 25.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
