Język Polski
English
System szkoleniowy służb bezpieczeństwa w PRL na przykładzie Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (zarys problemu)
Anna Maria Reszke
https://orcid.org/0000-0003-3035-6748
Biogram
(ur. 1996), magister Kryminalistyki i Nauk Sądowych na Uniwersytecie Warszawskim, absolwentka bezpieczeństwa wewnętrznego i politologii w Instytucie Politologii na Uniwersytecie Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie. W latach 2016–2018 prezes Koła Naukowego Bezpieczeństwa "Justycjariusze" przy UKSW. Współautorka artykułów Działania Policji na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa społeczności lokalnych w „Policja. Kwartalnik Kadry Kierowniczej Policji” (nr 2/2017) i Wpływ przestępczości innokulturowej na poczucie bezpieczeństwa obywateli RP w czasopiśmie "Przegląd Policyjny" (nr 4/2017). Autorka artykułu Podstawowe wyposażenie funkcjonariuszy Biura Ochrony Rządu i ich wpływ na ochronę najważniejszych osób w państwie w „Zeszytach Naukowych UKSW” (nr 5/2016). Prelegentka podczas wielu konferencji ogólnopolskich i na sympozjach naukowych
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 18 (2020), strony: 98-131
Data publikacji: 2023-03-29
https://doi.org/10.48261/ARPRL201805
PDF
Abstrakt
Od początku istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Kościół katolicki i inne związki wyznaniowe były uznawane przez komunistów za poważnego przeciwnika. W celu ich sprawnego inwigilowania i zwalczania wrogiej działalności utworzono w 1962 r. Departament IV. Aby zapewnić skuteczność działań departamentu, postanowiono przeszkolić funkcjonariuszy i pracowników. Zagadnienie kształcenia i doskonalenia zawodowego należy uznać za jedno z najbardziej istotnych w kontekście jakości bezpieczeństwa w państwie. Mając na względzie doskonalenie zawodowe funkcjonariuszy, nie można zapominać, że rozwój ich osobowości w społeczeństwie nie mógł ograniczać się wyłącznie do formowania intelektu oraz procesów emocjonalnych i wychowawczych warunkujących jego funkcjonowanie. W bezpośrednim związku z prawidłowym procesem pracy w Departamencie IV pozostawała nauka elementów prawa, psychologii, taktyki i techniki operacyjnej. Właściwe zrozumienie zasad i możliwości stosowania środków przymusu bezpośredniego było podstawą do realizacji określonych działań. Kluczowe były predyspozycje zawodowe funkcjonariusza. W niniejszym artykule zarysowano system szkoleniowy funkcjonariuszy Departamentu IV MSW. Przedstawiono, jak dobierano kandydatów do służby i pracy na stanowiskach cywilnych, jak wyglądały studia wyższe, kto mógł się o nie ubiegać, a także jaka była efektywność szkoleń.
Słowa kluczowe
Departament IV • Ministerstwo Spraw Zagranicznych • funkcjonariusze • bezpieczeństwo • szkolenia • studia • kurs Department IV • Ministry of Internal Affairs • officers • security • training • studies • cours • course
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie (AIPN)
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach (AIPN Ka)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 1972 r. w sprawie utworzenia Akademii Spraw Wewnętrznych (Dz.U., 1972, nr 34, poz. 233)
Obwieszczenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 września 1987 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o wyższym szkolnictwie wojskowym (Dz.U., 1987, nr 27, poz. 156)
Dominiczak H., Organy Bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944–1990. W świetle dokumentów MSW, Warszawa 2000
Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1989), Kraków 2006
Grabowski Ł., Maruszak M., Zarys struktur oraz zadania Zwiadu Wojsk Ochrony
Pogranicza i Kontroli Ruchu Granicznego w latach 1945–1991, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2012, nr 2(20)
Instrukcje, wytyczne, pisma Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z lat 1962–1989. Wybór dokumentów, red. i oprac. A. Dziurok, F. Musiał, Kraków–Katowice 2017
Jusupović A., "Nie matura, lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera", czyli rola przyzakładowego szkolnictwa w kształceniu kadr RBP/MBP/MSW (1944–1990), „Dzieje Najnowsze” 2015, R. XLVII, nr 4
Lasota M., O raporcie sejmowej komisji poświęconym Samodzielnej Grupie "D" w MSW, "Biuletyn IPN" 2003, nr 1(24)
Markiewicz S., Państwo i Kościół w Polsce Ludowej, Warszawa 1981
Metody pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa wobec Kościołów i związków wyznaniowych 1945–1989, red. A. Dziurok, Warszawa 2004
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2015
Musiał F., Metoda stopniowego werbunku duchownych (z podręczników SB), "Biuletyn IPN" 2007, nr 4
Noszczak B., Kryzys działalności Departamentu VI KdsBP przeciwko Kościołowi rzymskokatolickiemu w Polsce i próby jego przezwyciężenia 1954–1956, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2005, nr 4/1(7)
Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, "Pamięć i Sprawiedliwość" 2003, nr 1(3)
Plany pracy Departamentu IV MSW na lata 1972–1979, wybór i oprac. M. Biełaszko et al., Warszawa 2007
Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989), oprac. T. Ruzikowski, Warszawa 2004
Wołk G., Prace dyplomowe absolwentów Wyższej Szkoły Oficerskiej MSW im. Feliksa Dzierżyńskiego w Legionowie – przyczynek do bibliografii [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2010
Referaty, red. N. Jarska, T. Kozłowski, Warszawa 2011
Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa 2004
https://inwentarz.ipn.gov.pl/showDetails?id=100113152&q=&page=20&url=%5BgrupaAktotworcyId=3%7CaktotworcaId=2033%7CpodzespolId=9808%7CseriaId=10366%7CpodseriaId=17887%7Ctyp=5%5D, dostęp 2 VI 2017 r.
http://inwentarz.ipn.gov.pl/advancedSearch;jsessionid=00170AC8AE9C4DE8772159725AE84636?q=&typ=5&grupaAktotworcyId=3&aktotworcaId=2033&podzespolId=9808&seriaId=10366&podseriaId=17888, dostęp 28 VI 2017 r.
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/34841?katalog=5, dostęp 24 VII 2019 r.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
