Sergiusz Piasecki (1899-1964). Szkic do biografii
Pamięć i Sprawiedliwość, Том 44 № 2 (2024), pages: 13-54
Publication date: 2025-04-02
https://doi.org/10.48261/PIS244401
Аннотация
Artykuł prezentuje życie, działalność oraz różne twarze Sergiusza Piaseckiego (1899–1964). Był on żołnierzem, policjantem, agentem wywiadu, przemytnikiem, kokainistą, fałszerzem, złodziejem, więźniem, pisarzem, modelem, egzekutorem Armii Krajowej, oficerem, ojcem, emigrantem, robotnikiem. Autor wykorzystał dokumenty zgromadzone w archiwach litewskich, brytyjskich i polskich.
Библиографические ссылки
Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół akt osobowych funkcjonariuszy PPR/PZPR.
Archiwum Emigracji w Toruniu, Kolekcja Mariana Kościałkowskiego.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy, Zespół Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu, Kolekcja Romana Koraba-Żebryka.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Zespół Wydziału Paszportów SB WUSW.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Archiwum Ambasadora RP w Turcji, Zespół Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.
Archiwum Państwowe w Kielcach, Zespół Więzienia na Świętym Krzyżu.
Biblioteka Polska w Londynie, Kolekcja Sergiusza Piaseckiego, Kolekcja Stefanii Zahorskiej.
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego, Zespół Ekspozytury nr VI Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Lietuvos Centrinis Valstybes Archyvas, Zespół Komendantury Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa na Litwie, Zespół Policji Państwowej Okręgu Wileńskiego Litwy Środkowej, Zespół Uniwersytetu Stefana Batorego, Zespół Sądu Okręgowego w Wilnie, Zespół Wileńsko-Nowogródzkiej Izby Lekarskiej, Zespół Wydziału Propagandy i Informacji Komendy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej.
Lietuvos Ypatingasis Archyvas, Lietuvos TSR valstybes saugumo komitetas (KGB).
Studium Polski Podziemnej w Londynie, Zespół Komisji Weryfikacyjnej Armii Krajowej nr IV, Zespół relacji, Zespół teczek osobowych.
Zbiory prywatne, Ewy Tomaszewicz, Władysława Tomaszewicza.
Andruszkiewicz S., Andruszkiewicz Zygmunt (1906–1943) [w:] Słownik Polski Walczącej na Ziemiach Północno-Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej, t. 3, Bydgoszcz 2004.
Bajków B., Maksimiuk D., Nieznane dokumenty do biografii autora „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy”, „Arcana” 2019, nr 6.
Balbus T., Aresztowanie „Zygmunta” i akcja „katyńska” Sergiusza Piaseckiego w Wilnie, „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej” 2017, nr 4 (324).
Balbus T., Brygada „Juranda”. Zarys historii 1. Brygady Wileńskiej Armii Krajowej, t. 1–2, Wrocław–Warszawa 2025.
Balbus T., „Cień generała Wilka”. Zarys działalności w PRL oficera i historyka Okręgu Wileńskiego AK Stanisława Kiałki (1911–1980) [w:] Żołnierzowi Niepodległej. Księga dedykowana śp. gen. Mieczysławowi Huchli, red. idem, Rzeszów 2012.
Balbus T., „Czy jesteś nikczemny, czy tylko mały i słaby?” Życie i śmierć Teodora Bujnickiego (1907–1944), „Biuletyn Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej” 2016 (grudzień), nr 12 (320).
Balbus T., „Fakir”. Sergiusz Kościałkowski. Biografia egzekutora Kedywu, dowódcy szwadronu brygady „Juranda”, komendanta oddziału partyzanckiego Armii Krajowej (na tle historii Okręgu Wileńskiego), t. 1: Życie i wojna na Wileńszczyźnie, Warszawa 2018; t. 2: Wojna i śmierć na Wileńszczyźnie, Warszawa 2019; t. 3: Śmierć i zagłada na Wileńszczyźnie, Warszawa 2020.
Balbus T., „Jurandowcy”. Powstańcy wileńscy 1944. Historia i życie codzienne 1. Brygady Wileńskiej Armii Krajowej, Wrocław 2008.
Balbus T., »Kilku zdrajców polskich«. Komuniści w Wilnie i formy kolaboracji z bolszewikami w okresie okupacji [w:] Kontrwywiad Drugiej Rzeczypospolitej. Polskie służby specjalne wobec ruchu komunistycznego w latach 1918–1939, t. 10, red. R. Majzner, Emów–Warszawa 2023.
Balbus T., „Kochankowie Wielkiej Niedźwiedzicy” przed Sądem Doraźnym w Lidzie (wrzesień 1926 r.) [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, t. 4, red. T. Dubicki, Łomianki 2014.
Balbus T., Kontrwywiad Armii Krajowej i Abwehry na Wileńszczyźnie wobec bolszewików. Współpraca czy gry operacyjne? [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1918–1945 (1948), red. Z. Nawrocki, Warszawa 2015.
Balbus T., Kontrwywiad Polski Podziemnej wobec okupacji sowieckiej (1944–1948) [w:] Sekretna wojna. Z dziejów kontrwywiadu II RP, red. Z. Nawrocki, Poznań 2014.
Balbus T., Likwidacja pod Ostrą Bramą. Życie i śmierć Danuty Wyleżyńskiej (1922–1943) [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, t. 5, red. T. Dubicki, Łomianki 2015.
Balbus T., Likwidacja w kościele św. Katarzyny w Wilnie. Życie i śmierć Czesława Ancerewicza (1888–1943) [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, t. 7, red. T. Dubicki, Łomianki 2016.
Balbus T., Marczak M., Siedem twarzy Sergiusza Piaseckiego. Katalog wystawy, Wrocław 2024.
Balbus T., Niwiński P., Stanisław Kiałka (1911–1980) [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, t. 3, red. K. Krajewski, Kraków–Warszawa–Wrocław 2007.
Balbus T., Olechnowicz Antoni [w:] Encyklopedia Wrocławia, Wrocław 2006.
Balbus T., „Straszny jest pocałunek Judasza”. Życie i śmierć Zygmunta Andruszkiewicza (1906–1943) [w:] Jedynie prawda jest ciekawa… Józef Mackiewicz i jego dziedzictwo. Studia i szkice, red. M. Ptasińska, Warszawa 2024.
Balbus T., Temida podziemnego Wilna, cz. 1, „Magazyn Kurier Wileński”, 27 kwietnia – 3 maja 2024, nr 16/47, cz. 2, „Kurier Wileński. Magazyn”, 4–10 maja 2024 r., nr 17/50.
Balbus T., Wydział Bezpieczeństwa (Społeczno-Polityczny) Urzędu Delegata Rządu (Urzędu Wojewódzkiego) w Wilnie w latach 1922–1939. Struktury, kadry, zadania [w:] Kontrwywiad II RP (1914) 1919–1945 (1948), t. 2, red. Z. Nawrocki, Warszawa 2014.
Balbus T. „Wypróbowany w najcięższych sytuacjach”. Kapitan Jerzy Łoziński (1912–1949), oficer do zadań specjalnych kontrwywiadu wileńskiej Armii Krajowej, „Biuletyn Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej” 2016, nr 9.
Balbus T., „Za czyny bojowe z narażeniem życia”. Kapitan Jerzy Łoziński (1912–1949) – oficer wileńskiej AK, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2016 (grudzień), nr 44.
Balbus T., Życie kondotiera. Sergiusz Piasecki (1899–1964), Wrocław 2023.
Bandzo J., Wspomnienia partyzanta 3. i 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, Lublin 2015.
Bolecki W., Nowoczesność i recepcja książek Józefa Mackiewicza [w:] Zmagania z historią. Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej, red. N. Kozłowska, M. Ptasińska, Warszawa 2011.
Borodziewicz W., Szósta Wileńska Brygada AK, Warszawa 2012.
Boryczka A., Zaskoczenie [w:] Drogi cichociemnych, red. Z Gawryś, Warszawa 2013.
Bożerocki T., Wołk A., Nowa Wilejka w świetle dokumentów wileńskich archiwów oraz we wspomnieniach, Wilno 2020.
Cywiński Cz., Relacje z patroli [w:] 1. Wileńska Brygada AK „Juranda”. Wspomnienia, wyd. L.J. Malinowski, Bydgoszcz 2002.
Demel R., Sergiusz Piasecki (1901–1964). Życie i twórczość, wyd. 1, Warszawa 2001; wyd. 2, Łomianki 2012.
Demel R., Sergiusz Piasecki 1901–1964. Życie i twórczość. Wojna 1939. Okupacja i akcja w podziemiu w Okręgu Wileńskim, „Pamiętnik Okręgu Wileńskiego AK” 2000, nr 12.
Encyklopedia Ziemi Wileńskiej, red. H. Dubowik, t. 2: Literatura Ziemi Wileńskiej od XVI w. do 1945 r., Bydgoszcz 2004; t. 8: Wojsko i żołnierze na Ziemi Wileńskiej od XV w. do 1945 r., oprac. M. Jackiewicz, Bydgoszcz 2010.
Franaszek A., Miłosz. Biografia, Kraków 2011.
Gajownik T., Tajny front niewypowiedzianej wojny. Działalność polskiego wywiadu wojskowego na Litwie w latach 1921–1939, Warszawa 2010.
Hemar M., Człowiek przemieniony w wilka, „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza” 1964, nr 81.
Informator lekarski Ziem Północno-Wschodnich za 1939 rok, Wilno 1939.
Jaruzelski J., Stanisław Cat-Mackiewicz 1896–1966. Wilno – Londyn – Warszawa, Warszawa 1994.
Kiałka S., Zestawienie wydanych dokumentów [w:] Stanisław Kiałka. Legenda wileńskiej konspiracji. Materiały biograficzne i pisma wybrane, red. J. Malinowski, Bydgoszcz 2000.
Krajewski K., Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, Kraków 2015.
Krajewski K., Nowogródczyzna naszych ojców. Województwo nowogródzkie II RP, Warszawa 2018.
Księga pamiątkowa 1830 – 29 XI – 1930. Szkice z dziejów szkół piechoty polskiej, Ostrów–Komorowo 1930.
Kułan B.G., Bunt w więzieniu na Świętym Krzyżu w dniu 20 września 1925 roku, Toruń 2013.
List Jerzego Urbankiewicza do Stanisława Kiałki z 11 XII 1977 r. [w:] Stanisław Kiałka. Legenda wileńskiej konspiracji. Materiały biograficzne i pisma wybrane, red. J. Malinowski, Bydgoszcz 2000.
List J. Mackiewicza do Z.S. Siemaszko z 3 II 1981 r. [w:] Z.S. Siemaszko, Józef Mackiewicz. Listy, opracowania, wspomnienia, Lublin 2009.
List Michała Warakomskiego do Stanisława Kiałki, 29 XII 1971 r. [w:] Stanisław Kiałka. Legenda wileńskiej konspiracji. Materiały biograficzne i pisma wybrane, red. J. Malinowski, Bydgoszcz 2000.
List Stanisława Kiałki do Juliana Kulikowskiego, 17 VIII 1965 r. [w:] Stanisław Kiałka. Legenda wileńskiej konspiracji. Materiały biograficzne i pisma wybrane, red. J. Malinowski, Bydgoszcz 2000.
Łatyszonek O., Białoruskie formacje woskowe 1917–1923, Białystok 1995.
Łukomski G., Sergiusz Piasecki (1901–1964). Przestrzenie wolności antykomunisty ideowego, Łomianki 2021.
Mackiewicz J., Nie trzeba głośno mówić, Londyn 1993.
Mackiewicz J., Nudis Verbis, Londyn 2003.
Mackiewicz J., Wielkie tabu i drobne fałszerstwa, Londyn 2015.
Maksimiuk D., Nieznana karta z życiorysu Sergiusza Piaseckiego, www.ipn.przystanekhistoria (dostęp 21 X 2024 r.).
Malinowski L.J., Strzępy wspomnień, Bydgoszcz 2010.
Malinowski L.J., Szkice o kulturze wileńskiej, Bydgoszcz 2012.
Matysiak W., Historia więzienia na Świętym Krzyżu 1886–1939, Kielce 2006.
Miłosz Cz., Dykcjonarz wileńskich ulic [w:] Pamiętnik wileński, red. H. Chocianowiczowa, K. Okulicz, F. Wysłouch, Londyn–Łomianki 2010.
Morąg B., Historia więzienia na Świętym Krzyżu, Warszawa 1987.
„…Nigdy nie byłem obywatelem”. Listy Sergiusza Piaseckiego do Instytutu Badań Literackich PAN i Państwowego Instytutu Wydawniczego, oprac. K. Polechoński, „Arcana” 2001, nr 1.
Niwiński P., Działania komunistycznego aparatu represji wobec środowisk kombatantów wileńskiej AK 1945–1980, Warszawa 2009.
Niwiński P., Garnizon konspiracyjny miasta Wilna, Toruń 2000.
Niwiński P., Legalizacja Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej, Warszawa 2024.
Niwiński P., Okręg Wileński AK w latach 1944–1948, Warszawa 1999.
Nosal Z., Piekło na świętej górze, Kielce 1989.
Nosal Z., Święty Krzyż, Łódź 1970.
Nurowska M., Sergiusz, Czesław, Jadwiga, Warszawa 2013.
Oleszkowicz R., Kontrwywiad kresowy. Działalność polskiego kontrwywiadu wojskowego na obszarze Dowództwa Okręgu Korpusu nr IX w Brześciu nad Bugiem w okresie międzywojennym, Warszawa 2020.
Oleszkowicz R., Strukturalno-organizacyjne i operacyjne aspekty działalności Ekspozytury Wywiadu nr 6 w Brześciu nad Bugiem (1921–1926). Zarys problematyki [w:] Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP, t. 4, red. T. Dubicki, Łomianki 2014.
Pawlikowski M.K., Brudne niebo, Wilno 2010.
Pawlikowski M.K., Dzieciństwo i młodość Tadeusza Irteńskiego, Wilno 2011.
Pawlikowski M.K., Wojna i sezon, Wilno 2008.
Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR 1921–1931, Warszawa 1996.
Piasecki S., Adam i Ewa, Łomianki 2009.
Piasecki S., Autodenuncjacja. Teksty autobiograficzne, wywiady, wspomnienia, publicystyka, wybór, oprac. i przedmowa K. Polechoński, Warszawa 2002.
Piasecki S., Człowiek przemieniony w wilka, Londyn 1964.
Piasecki S., Dla honoru Organizacji, Londyn 1964.
Piasecki S., Dla honoru organizacji, Warszawa 2000.
Piasecki S., Jabłuszko, Łomianki 2009.
Piasecki S., Upadek wieży Babel, Warszawa 2000.
Piasecki S., Żywot człowieka rozbrojonego, Łomianki 2009.
Polechoński K., Miejsce Sergiusza Piaseckiego w literaturze polskiej XX wieku [w:] W krainie Wielkiej Niedźwiedzicy. Śladami Sergiusza Piaseckiego, red. Z.J. Winnicki, Wrocław 2001.
Polechoński K., Problem autobiografizmu w powieściach Sergiusza Piaseckiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis” („Prace Literackie”, t. 37), Wrocław 2000.
Polechoński K., Upadek wieży Babel, Warszawa 2000.
Polechoński K., Żywot człowieka uzbrojonego. Biografia, twórczość i legenda literacka Sergiusza Piaseckiego, Warszawa–Wrocław 2000.
Pomoc lekarska. Dokładny spis lekarzy, dentystów, felczerów, akuszerek miasta Wilna, Wilno b.d.w.
Pragier A., Kilka wspomnień o S. Piaseckim, „Wiadomości” 1970, nr 1265.
Rokicki P., Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na Wileńszczyźnie [w:] Organy bezpieczeństwa i wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego, red. W. Grabowski,
Warszawa 2005.
Roman W.K., Konspiracja polska na Litwie i Wileńszczyźnie. Wrzesień 1939 – czerwiec 1941. Lista aresztowanych, Toruń 2001.
Siemaszko Z., Wileńska AK a Niemcy, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1994, z. 110.
Spowiedź Sergiusza, oprac. A. Kościałkowski, wyd. 1, [Zabrze] 2011; wyd. 2, [Toruń] 2011.
Sprawa Sergiusza Piaseckiego w Komendzie Policji Państwowej powiatu lidzkiego, oprac. E. Skrobodzki, „Magazyn Polski” 2004 (Grodno), nr 3 (32).
Steckiewicz S., Jeszcze o Kedywie, „Wileński Przekaz” 1993, nr 2.
Steckiewicz S., Kedyw Komendy Okręgu Wileńskiego AK, „Wileński Przekaz” 1992, nr 7/19.
Surwiło J., Rachunki nie zamknięte, Wilno 1992.
Szuba-Boroń A., Obraz przestępcy w prozie Sergiusza Piaseckiego na tle poglądów kryminologicznych epoki, Kraków 2021.
Śleszyński W., Działalność wywiadowcza Sergiusza Piaseckiego w Ekspozyturze Oddziału II Sztabu Generalnego nr 6 w Brześciu nad Bugiem w latach 1922–1923, „Dzieje Najnowsze” 2014, t. 46, nr 1.
Śleszyński W., Ostatni etap działalności wywiadowczej Sergiusza Piaseckiego. Materiały z Rosyjskiego Państwowego Archiwum Wojskowego w Moskwie, „Studia Podlaskie” 2013, t. 21.
Tochman K.A., Adam Boryczka. Z dziejów WiN-u, t. 1–2, Zwierzyniec–Rzeszów 1999–2001.
Tochman K.A., Samozwańczy oficer Zygmunt Augustowski. Z dziejów „Wachlarza”, Okręgu Wileńskiego AK i komunistycznej bezpieki, Warszawa 2022.
Tochman K.A., Skok po niepodległość. Pułkownik Adam Boryczka (1913–1988), Rzeszów 2016.
Tochman K.A., Słownik biograficzny cichociemnych, t. 4, Zwierzyniec 2011.
Tomaszewicz E., Gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy. Kobiety w życiu i twórczości Sergiusza Piaseckiego, Warszawa 2003.
Tomaszewski L., Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, Warszawa 2010.
Urbankiewicz J., Kedyw–Egzekutywa, „Zeszyty Historyczne »Wiana«” 1991, z. 1.
Wańkowicz M., Wielka Niedźwiedzica świeci w okna więzienia, „Wiadomości Literackie. Tygodnik” 1937, nr 23 (709).
Warakomski R., Komórka legalizacyjna Sztabu Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej w latach 1939–1947, Bydgoszcz 1997.
Warakomski R., Wileńskie dramaty w czasie wojny i w PRL. Komórka legalizacyjna Sztabu Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej w latach 1939–1947, Krzeszowice 2013.
Wołkonowski J., Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej w latach 1939–1945, Warszawa 1996.
Wołkonowski J., Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej, „Miscallanea Historico-Iuridica” 2007, t. 5.
Woźniok A., Sergiusz Piasecki w III Rzeczypospolitej, Wrocław 2007.
Zdanecka M., Józef Mackiewicz i zwycięstwo prowokacji [w:] Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Zybura, Łomianki 2009.
Żuk-Kunaszewska M., Fragmenty wspomnień [w:] Łączniczki Okręgu Wileńsko–Nowogródzkiego Armii Krajowej. Wspomnienia, informacje biograficzne, wybór i oprac. L.J. Malinowski, Bydgoszcz 2002.
Лицензия
Copyright (c) 2024 Pamięć i Sprawiedliwość

Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Наиболее читаемые статьи этого автора (авторов)
- Tomasz Balbus, Łukasz Kamiński, Wydarzenia grudniowe 1970 roku poza Wybrzeżem , Pamięć i Sprawiedliwość: Том 1 № 1 (2002)
- Tomasz Balbus, „Człowiek, żołnierz, współpracownik MBP”. Sprawa Zenona Soboty „Świdy” – czyli o poplątanych życiorysach ludzi podziemia , Pamięć i Sprawiedliwość: Том 5 № 1 (2004)
- Tomasz Balbus, „Ostatni kapitanowie”. Epilog Komendy Obszaru Lwowskiego „Nie” ewakuowanej na ziemie zachodnie Polski , Pamięć i Sprawiedliwość: Том 2 № 2 (2002)
- Tomasz Balbus, Jerzy Kułak, Janusz Kurtyka, Zbigniew Nawrocki, Grzegorz Ostasz, Zdzisław Zblewski, [Dyskusja] Aparat bezpieczeństwa publicznego w walce z polskim podziemiem niepodległościowym , Pamięć i Sprawiedliwość: Том 5 № 1 (2004)
Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
PDF (Język Polski)
