Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Joseph Bühler – urzędnik uwikłany czy świadomy uczestnik zbrodni? Rozważania w świetle procesu Josepha Bühlera (17 czerwca – 10 lipca 1948 r.)
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 36 Nr 2 (2020), strony: 342-365
Data publikacji: 2020-12-31
https://doi.org/10.48261/PIS203619
PDF
Abstrakt
W ostatnim procesie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym stanął urzędnik Generalnego Gubernatorstwa Josef Bühler, w czasie okupacji odpowiedzialny za tworzenie prawa okupacyjnego. Proces w Krakowie koncentrował się wokół odpowiedzi na pytanie, czy był on człowiekiem niefortunnie uwikłanym w system okupacyjny, któremu nie był w stanie się sprzeciwić, mimo dylematów moralnych? Człowiekiem o słabym charakterze, zależnym od Hansa Franka i całkowicie mu uległym, który jednak w miarę swoich możliwości próbował pomagać Polakom i hamować „machinę” okupacyjną? Czy jednak obraz ten był jedynie kreacją na potrzeby procesu, a okolicznością sprzyjającą Bühlerowi miała być niewielka ilość dowodów obciążających go bezpośrednimi zbrodniami? Artykuł próbuje odpowiedzieć na te pytania w oparciu o akta procesowe. Przedstawiona została analiza linii obrony, przyjętej przez samego oskarżonego oraz jego adwokatów. Omówiono również argumenty prokuratorów i przede wszystkim stanowisko sędziów. Trudne zadanie sędziów polegało przede wszystkim na rozpoznaniu niejednoznacznych często dowodów i orzeczeniu, czy Bühler był jedynie mało znaczącym „trybikiem” w machinie okupacji, jak chcieli tego adwokaci, czy „głównym inżynierem”, bez którego aparat policji i terroru nie miałby odpowiednich podstaw do działania.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej
Bundesarchiv Berlin, Personalakte Josef Bühler im RJM (Reichsjustizministerium)
Akta Międzynarodowego Trybunału w Norymberdze, t. 12, przesłuchanie z dnia 23.04.1946, s. 64–65, http://avalon.law.yale.edu/imt/04–23-46.asp.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, t. 6: Generalne Gubernatorstwo. Relacje i dokumenty, oprac. A. Bańkowska, Warszawa 2012.
Protokoll der Besprechung über die Endlösung der Judenfrage, k. 166–180, http://www.ghwk.de/ghwk/deut/protokoll.pdf.
Sawicki J., Przed polskim prokuratorem. Dokumenty i komentarze, Warszawa 1958.
Wolter W., Sprawa odpowiedzialności karnej Josefa Bühlera, byłego sekretarza stanu tzw. Rządu Generalnej Guberni [w:] Ekspertyzy i orzeczenia przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, nr 2: Status prawny narodu polskiego w okresie II wojny światowej, Warszawa 1979.
Cooper C.G., Act of State and Sovereign Immunity: A Further Inquiry, „Loyola University Chicago Law Journal”, Winter 1980, t. 11, nr 2.
Cyprian T., Sawicki J., Siedem procesów przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Poznań 1962.
Darcy S., Collective Responsibility and Accountability Under International Law, Leiden 2007 („The Procedural Aspects of International Law Monograph Series”, t. 27).
Drumbl M., The Supreme National Tribunal of Poland and the History of International Criminal Law [w:] Historical Origins of International Criminal Law, red. M. Bergsmo, Cheah Wui Ling, Yi Ping, t. 2, Brussels 2014 („FICHL Publication Series”, nr 21).
Eisenblätter G., Grundlinien der Politik des Reiches gegenüber dem Generalgouvernement 1939–1945, Frankfurt am Main 1969.
Finder G.N., Prusin A.V., Justice Behind the Iron Curtain. Nazis on Trial in Communist Poland, Toronto 2018.
Graf W., Österreichische SS-Generäle. Himmlers verlässliche Vasallen, Klagenfurt–Ljubljana–Wien 2012.
Green J.M., Sprawiedliwość w Dachau. Opowieść o procesach nazistów, tłum. M. Antosiewicz, Warszawa 2012.
Grzebyk P., The Role of the Polish Supreme National Tribunal in the Development of Principles of International Criminal Law [w:] Historical Origins of International Criminal Law, red. M. Bergsmo, Cheah Wui Ling, Yi Ping, t. 2, Brussels 2014 („FICHL Publication Series”, nr 21).
Gumkowski J., Kułakowski T., Zbrodniarze hitlerowscy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym, Warszawa 1967.
Haar I., Polityka ludnościowa w Generalnym Gubernatorstwie: polityka narodowościowa wobec Żydów i polityka osadnictwa a inicjatywy regionalne i centralne, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2009, nr 1 (14).
Kampe N., Klein P., Die Wannsee-Konferenz am 20. Januar 1942. Dokumente, Forschungsstand, Kontroversen, Köln–Weimar–Wien 2013.
Królikowski M., Odpowiedzialność karna jednostki za sprawstwo zbrodni międzynarodowej, Warszawa 2011.
Kubicki L., Zbrodnie wojenne wobec prawa polskiego, Warszawa 1963.
Loose I., Josef Bühler. Regierung des Generalgouvernements. Ein Hintermann [w:] Teilnehmer. Die Männer der Wannsee-Konferenz, red. H.Ch. Jasch, Ch. Kreutzmüller, Berlin 2017.
Lubecka J., German Crimes Tried in Poland: A political and legal analysis on the example of Supreme National Tribunal Trials in Southern Poland [w:] Political and Transitional Justice in Germany, Poland and Soviet Union from the 1930s to the 1950s, red. J. Zarusky, M. Brechtgen, W. Bułhak, Göttingen 2019.
Lubertowicz M., Lex iniustissima non est lex. Formuła Gustava Radbrucha jako alternatywa dla międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka, „Studia Erasmiana Wratislaviensia” 2010, z. 4.
Makarewicz J., Zasady Polskiego kodeksu karnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1932, nr 12 (2).
Musiał B., Deutsche Zivilverwaltung und Judenverfolgung im Generalgouvernement. Eine Fallstudie zum Distrikt Lublin 1939–1944, Düsseldorf 1999.
Ohlin J.D., Incitement and Conspiracy to Commit Genocide [w:] The UN Genocide Convention. A Commentary, red. P. Gaeta, Oxford 2009.
Radbruch G., Gesetzliches Unrecht und übergesetzliches Recht, „Süddeutsche Juristenzeitung” 1946, nr 5.
Schenk D., Hans Frank. Biografia generalnego gubernatora, tłum. K. Jachimczak, Kraków 2009.
Siewierski M., Wpływ instytucji procesu norymberskiego na postępowanie przed Najwyższym Trybunałem Narodowym [w:] Norymberga – nadal otwarty rozdział historii. W XXX rocznicę wyroku Międzynarodowego Trybunału Wojskowego, Warszawa 1977.
Szondi L., Kain, Gestalten des Bösen, Bern–Stuttgart–Wien 1969.
Zmierczak M., Pozytywizm prawniczy a prawnicy i prawo w Trzeciej Rzeszy – powojenna dyskusja niemieckich historyków i teoretyków prawa o przyczynach upadku prawa w czasach nazizmu, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi. Acta Universitatis Wratislaviensis” 2001, t. 24.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
