Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Budzenie się Ukrainy
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 40 Nr 2 (2022), strony: 565-583
Data publikacji: 2023-06-26
https://doi.org/10.48261/pis224028
PDF
Abstrakt
Publikacja omawia dwa dokumenty pochodzące z Wydzielonego Państwowego Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie. Zostały wytworzone w 1988 r. przez struktury KGB Ukraińskiej SRS i prezentują ocenę aktualnych wydarzeń, przeznaczoną dla kierownictwa partii i Ukraińskiej SRS. Dotyczą działalności Ukraińskiej Grupy Helsińskiej oraz jej liderów, przede wszystkim Wiaczesława Czornowiła. To środowisko polityczne w następnych miesiącach utworzy Ludowy Ruch Ukrainy na rzecz Przebudowy, będący głównym czynnikiem zmian politycznych w państwie. KGB Ukraińskiej SRS zauważa, że w założeniach programowych nowych organizacji wpisany jest m.in. postulat legalizacji Kościoła greckokatolickiego. Odtąd stanie się on jednym z ważnych ideowych punktów ukraińskiej pierestrojki. Zmiany na Ukrainie miały fundamentalne znaczenie dla polityki wschodniej Jana Pawła II, którego jednym z celów było doprowadzenie do legalizacji Kościoła Greckokatolickiego na Ukrainie. Stwarzały możliwość realizacji tego postulatu. Analiza obu dokumentów koncentruje się na wyznaniowym aspekcie opisywanych w nich wydarzeń.
Słowa kluczowe
Ukraiński Związek Helsiński • Nikołaj Gołuszko • Wiaczesław Czornowił • Władimir Szczerbicki • Kościół Greckokatolicki na Ukrainie • KGB Ukraińskiej SRS Ukrainian Helsinki Union • Nikolai Golushko • Vyacheslav Chornovil • Volodymyr Shcherbytsky • Greek Catholic Church in Ukraine • KGB of the Ukrainian Soviet Socialist Republic
Bibliografia
Wydzielone Państwowe Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie, Галузевий, Державний архів Служби безпеки України (Hałuzewyj derżawnyj archiw Służby Bezpeky Ukrajiny, HDA SBU)
Pontyfikat wielu zagrożeń. Jan Paweł II w świetle dokumentów sprawy „Kapella” 1979–1990, oprac. I. Mikłaszewicz, A. Grajewski, Warszawa 2021.
Bociurkiw B.R., Ukraiński Kościół katolicki w ZSRR za Gorbaczowa, „Więź” 1991, nr 11–12.
Cywiński B., Ogniem próbowane. Z dziejów najnowszych Kościoła katolickiego w Europie Środkowo-Wschodniej, t. 2, Lublin–Rzym 1990.
Grajewski A., Troska Jana Pawła II o wolność sumienia na Ukrainie w latach 1978–1991, „Studia Leopoliensia” 2015, nr 8.
Grajewski A., Ważne źródło. Wokół raportu gen. Witalija Fedorczuka, „Przegląd Wschodni” 2015, t. 14, z. 1 (54).
Heller M., Siódmy sekretarz. Blask i nędza Michaiła Gorbaczowa, Lublin 1993.
Holzer J., Europa zimnej wojny, Kraków 2012.
Hrycak J., Historia Ukrainy 1772–1999, Lublin 2000.
Hurkina S., Władza przeciwko wierze: państwowy plan likwidacji Ukraińskiej Cerkwi Greckokatolickiej i mechanizm jego realizacji (na przykładzie Metropolii Halickiej) [w:] Prorocy Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku. Materiały III i IV Forum Teologów Europy Środkowo-Wschodniej, red. S.C. Napiórkowski, Lublin 2009.
Jakubiec O., Wołodymyr Szczerbyćkij i źródła archiwalne do opracowania jego biografii, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2015, t. 8.
Kapłun W., Owsijenko W., Stefan Chmara [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Karasyk S., Josyf Zisels [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Karasyk S., Owsijenko W., Łewko Łukianenko [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Nabywaniec S., „Nasz metropolit” – Arcybiskup Volodymyr Sterniuk [w:] Українсько-польські відносини. Вчора і сьогодні, ред. М. Андрейчин, В. Юкало та ін., Тернопіль 2007 („Збірник Праць Тернопільського Осередку Наукового Товариства ім. Шевченка”, т. 3).
Olszański T.A., Historia Ukrainy XX w., Warszawa 1994.
Osadczy W., La Chiesa greco-cattolica in Ukraina (1917–1991) [w:] La Chiesa Cattolica in Unione Sovietico. Dalla Rivoluzione del 1917 alla Perestrojka, Verona 2017.
Rapp I., Zenowij Krasiwski [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Rapp I., Anatolij Łupynis [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Riccardi A., Jan Paweł II. Biografia, Częstochowa 2014.
Roth P., Religions- und Kirchenpolitik unter Gorbatschow, „Berichte des Bundesinstituts für Ostwissenschaftliche und Internationale Studien” 1989, nr 46.
Tataryn M., The re-emergence of the Ukrainian (Greek) Catholic Church in the USSR [w:] Religious Policy in the Soviet Union, red. S.P. Ramet, Cambridge 2005.
Weigel G., Świadek nadziei. Biografia papieża Jana Pawła II, Kraków 2005.
Zacharow B., Owsijenko W., Mychajło Horyń [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Zacharow B., Wiaczesław Czornowił [w:] Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, oprac. A. Daniel, Z. Gluza, Warszawa 2007.
Гаєвська Н.М., Бурлачук Фока Федорович [в:] Українська літературна енциклопедія, т. 1, ред. І.О. Дзеверін та ін., Київ 1988.
Голушко Н., В спецслужбах трех государств, Москва 2009.
Русначенко, Національно-визвольний рух в Україні. Середина 1950-х – початок 1990-х років, „Критика” 1998, р. 2, ч. 12 (14).
Українська Гельсінська група. До 20-ліття створення. Документи. Історія. Біографії, Київ 1996.
Чикирисов Ю., З вірою в Христа й Україну, Київ 1999.
Гель І.А., Комітет захисту української католицької церкви, http://esu.com.ua/search_articles.php?id=4594, dostęp 2 XI 2022 r.
Каплун В., Шевченко Олесь Євгенович, http://archive.khpg.org/index.php?id=1184522126, dostęp 2 XI 2022 r.
Костюков А., Я говорил про обновление социализма, а сам знал, к чему дело идет, „Независимая газета”, 2 XII 2003, https://www.ng.ru/ideas/2003-12-02/1_yakovlev.html, dostęp 2 XI 2022 r.
Овсієнко В., Січко Василь Петрович, http://archive.khpg.org/index.php?id=1113996679, dostęp 2 XI 2022 r.
Олійник Борис Ілліч, http://www.univ.kiev.ua/ua/news/1725/, dostęp 22 XI 2022 r.
Рапп І., Приходько Григорій Андрійович, https://museum.khpg.org/1113937072, dostęp 25 XI 2022 r
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Arvydas Anušauskas, Henryk Dominiczak, Jerzy Eisler, Jens Gieseke, Andrzej Grajewski, Dariusz Jarosz, Irenej Kratochvil, Ehrhart Neubert, Jurij Szapował, Oldřich Tůma, Ankieta historyczna , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 3 Nr 1 (2003)
- Andrzej Grajewski, Pavel Žáček, [Recenzja] Pavel Žáček, Boje o minulost. Deset let vyrovnáváni se s komunistickou minulosti – pokus o předbĕžnou bilanci, Barrister and Principal, Brno 2000 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 3 Nr 1 (2003)
- Andrzej Grajewski, Balast po komunizmie. Instytucjonalne rozliczenie komunizmu w krajach Europy Środkowej – opis struktur oraz okoliczności ich powstania , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 22 Nr 2 (2013)
- Andrzej Grajewski, [Recenzje] Świadectwo Gaucka. Recenzja książki Joachima Gaucka Winter im Sommer – Frühling im Herbst. Erinnerungen (książka napisana we współpracy z Helgą Hirsch), München, Pantheon Verlag, 2011, ss. 352 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 22 Nr 2 (2013)
