okładka

V. 33 N. 1 (2019)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

Polityka administracyjna resortu spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie spraw wojskowych w latach 1926–1939

Waldemar Kozyra

Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie

Pamięć i Sprawiedliwość, V. 33 N. 1 (2019), pages: 282-301

Publication date: 2019-06-30

Abstract

Politykę administracyjną resortu spraw wewnętrznych w zakresie spraw wojskowych w latach 1926–1939 realizowali ministrowie spraw wewnętrznych i wybrane komórki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (Samodzielny Wydział Wojskowy, Biuro Wojskowe), a w terenie wojewodowie (wydziały wojskowe urzędów wojewódzkich) i starostowie (referaty wojskowe w urzędach starościńskich). W pierwszym okresie rządów Józefa Piłsudskiego (1926–1930) szefostwo administracji spraw wewnętrznych koncentrowało się na usprawnieniach organizacyjnych dotyczących organów centralnych i struktur terenowych, tj. administracji ogólnej i samorządu terytorialnego. Ich główne zadania to: usprawnienie poboru rekruta do armii, wypłacanie zasiłków wojskowych, przygotowanie struktur administracji publicznej do mobilizacji wojennej i do jej osłony. Intensywnie wdrażano nowe formy w zakresie przysposobienia wojskowego, rozbudowując je o sprawy wychowania fizycznego oraz inicjując społeczne komitety wychowania fizycznego i przysposobienia fizycznego. W mniejszym zakresie zajmowano się kwestiami obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej kraju. W latach 1930–1935 do głównych zainteresowań resortu w dziedzinie spraw wojskowych należy zaliczyć usprawnianie form i metod poboru wojskowego, kwestie zasiłków wojskowych, mobilizacji i osłony, nadzoru nad współpracą administracji ogólnej z dowództwami jednostek wojskowych podczas ćwiczeń oraz zagadnienia wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. W tym czasie wiele uwagi poświęcono obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej Rzeczypospolitej. W ostatnich latach przed II wojną światową (1935–1939) na plan pierwszy wybijały się problemy szeroko rozumianych przygotowań do wojny. Poza tym wciąż ważne miejsce zajmowały: pobór wojskowy, zwłaszcza po ogłoszeniu 23 marca 1939 r. mobilizacji alarmowej systemem niejawnym, zagadnienia mobilizacji i osłony (np. unieruchomienie „elementów niepożądanych w państwie”), rozwój wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, rozbudowa struktur obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej kraju, w którą zaangażowano administrację ogólną, samorząd terytorialny, stowarzyszenia społeczne, takie jak: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Polski Czerwony Krzyż i Związek Straży Pożarnych.

Bohm T., Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, Warszawa 1994.

Cichoracki P., W cieniu pierwszej mobilizacji. Ostatnie miesiące pokoju 1939 r. w województwie poleskim [w:] Kampania polska ’39. Militarne i polityczne aspekty z perspektywy siedemdziesięciolecia, red. J. Kirszak, D. Koreś, Wrocław 2011.

Feist W., Obrona przeciwlotniczo-gazowa wnętrza kraju, Warszawa 1933.

Hausner R., Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, Warszawa 1939.

Jarno W., Okręg Generalny Wojska Polskiego nr III Kielce w latach 1918–1921, Łodź 2003.

Jarno W., Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łodź 1918–1939, Łodź 2001.

Jastrzębski W., Realizacja polskiego planu unieruchomienia tak zwanych elementów antypaństwowych (sierpień–wrzesień 1939) [w:] Państwo – władza – społeczeństwo w dwudziestym wieku, red. W. Kozyra, „Res Historica” 2000, z. 16.

Kęsik J., Kultura fizyczna w programie wychowania państwowego sanacji 1926–1939 [w:] Przełomy w historii. XVI Powszechny Zjazd Historykow polskich. Pamiętnik, t. 3, cz. 3, red. K. Ruchniewicz, J. Tyszkiewicz, W. Wrzesiński, Toruń 2004.

Kmiecik T., Z dziejów Ligi Powietrznej i Przeciwgazowej, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1996, nr 19.

Kopczewski M., Moszumański Z., Polska obrona przeciwlotnicza w latach 1920–1939, Pruszków 1996.

Kozłowski E., Wrzosek M., Historia oręża polskiego 1795–1939, Warszawa 1984.

12 Kozyra W., Kazimierz Młodzianowski – pierwszy piłsudczykowski minister spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej (15 V – 2 X 1926), „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2011, nr 14.

Kozyra W., Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Polsce Odrodzonej 1918–1939, „Dzieje Najnowsze” 2010, R. 42, nr 2.

Kozyra W., Polityka administracyjna ministra spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Wilhelma Pierackiego w latach 1931–1934, „Studia Iuridica Lublinensia” 2016, t. 25, nr 3.

Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939, Lublin 2009.

Kozyra W., Urząd Wojewódzki w Lublinie w latach 1919–1939, Lublin 1999.

Łukaszewicz J., Liga Obrony Powietrznej Państwa, „Skrzydlata Polska” 2003, nr 11.

Prawo i administracja, red. A. Wesołowski, „Wojskowe Teki Historyczne” 2014, t. 6, nr 1.

Rossa A., Organizacja i zakres funkcjonowania biernej obrony powietrznej Polski w latach 1936–1939, „Słupskie Studia Historyczne” 2000, nr 8.

Rozwadowski P., Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 1927–1939, Warszawa 2000.

Sondel K., Prace legislacyjne w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego oraz systemu zarządzania sprawami kultury fizycznej w Drugiej Rzeczypospolitej [w:] Krakowskie studia z historii państwa i prawa, red. W. Uruszak i D. Malec, Kraków 2004.

Stachula A., Obrona powietrzna II Rzeczypospolitej, Słupsk 2001.

Witkowski W., Historia administracji w Polsce 1764–1989, Warszawa 2007.

Składkowski F.S., Nie ostatnie słowo oskarżonego. Wspomnienia i artykuły, wstęp i opracowanie A. Adamczyk, Warszawa 2003.

Zając J., Dwie wojny. Moj udział w wojnie o niepodległość i obronie powietrznej Polski, Londyn 1964.

okładka

V. 33 N. 1 (2019)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2019-12-08

Dział: Varia