Visualizza V. 42 N. 2 (2023)

V. 42 N. 2 (2023)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Szkolenia i kontrole. Realia pracy nauczycieli szkół średnich ogólnokształcących w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych na przykładzie województwa katowickiego

Pamięć i Sprawiedliwość, V. 42 N. 2 (2023), pages: 191-207

Publication date: 2024-04-03

https://doi.org/10.48261/pis234211

Abstract

W  artykule  omówiono  realia  pracy  nauczycieli  szkół  średnich  ogólnokształcących  w Polsce „ludowej”. Codzienność szkolną w znacznym stopniu wypełniały wówczas szkolenia i  kontrole.  Masową  akcję  szkoleń  ideologicznych  nauczycieli  rozpoczęto  w roku szkolnym  1949/1950,  gdy  wprowadzono  nowe  programy  nauczania  oparte  w całości na założeniach marksizmu-leninizmu. W czasie kursów pedagodzy mieli zapoznać się z   politycznymi  priorytetami  władz  i ich  strategią  wychowawczą,  a następnie  zdobytą  wiedzę i umiejętności wcielić w życie w swoich szkołach. Rozpoczął się okres hospitacji, wizytacji, indoktrynacji i inwigilacji nauczycieli. Tekst napisany został na podstawie przeprowadzonej analizy źródeł historycznych, przede wszystkim materiałów archiwalnych oraz wspomnień uzupełnionych o literaturę przedmiotu. Autorka przedstawiła metody i środki stosowane przez władze w celu osiągnięcia sukcesu i stworzenia „nowego człowieka”,  odwołując  się  do  przykładów  spraw  dochodzeniowych  prowadzonych  wobec  nauczycieli województwa katowickiego w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX w.


Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Archiwum Państwowe w Katowicach, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej;

Archiwum Państwowe w Katowicach, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego;

Archiwum Państwowe w Katowicach, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych.

Archiwum Liceum Ogólnokształcącego im. W. Roździeńskiego w Sosnowcu, Sprawozdania z posiedzeń Rad Pedagogicznych.

lat nauczania religii w Polsce Ludowej. Wybór dokumentów, oprac. H. Konopka, Białystok 1998.

Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty 1949, 1950, 1952, 1953.

Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 1953, 1961.

Na przełomie. Antologia relacji nauczycieli i uczniów z lat 1944–1956, cz. 1, oprac. E.C. Król, M. Walczak, Warszawa 1994.

Na przełomie. Antologia relacji nauczycieli i uczniów z lat 1944–1956, cz. 2–3, oprac. S. Mauersberg, M. Walczak, Warszawa 1996.

Materiały sprawozdawcze z działalności Ministerstwa Oświaty w okresie od lipca 1944 do grudnia 1946 r., Warszawa 1948.

Mauersberg S., Walczak M., Oświata polska w latach 1944–1956. Wybór źródeł, t. 2, Warszawa 2000.

Program nauki w 11-letniej szkole ogólnokształcącej. Język polski, Warszawa 1950.

„Nowa Szkoła” 1948.

„Głos nauczycielski” 1949.

Adamiak R., Palka M., Represje wobec katechizacji w diecezji katowickiej w latach 1945–1989, Katowice 2012.

Dudek A, Państwo i Kościół w Polsce (1945–1970), Kraków 1995.

Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1990), Kraków 2006.

Dziurok A., Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim, Katowice 2012.

Fic M., Ideologizacja średniego szkolnictwa ogólnokształcącego Katowic na tle szkolnictwa górnośląskiego w latach 1945–1956 [w:] Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007.

Grzybowski R., Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u, Toruń 2013.

Jasiak D., Akcja dekrucyfikacyjna w 1958 r. w północno-wschodnich powiatach województwa krakowskiego w świetle dokumentów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2014, nr 141, z. 1.

Kochanowicz J., ZMP w terenie. Stalinowska próba modernizacji opornej rzeczywistości, Warszawa 2000.

Konopko H., Działania represyjne władz oświatowych w Polsce wobec katechetów w okresie stalinizmu [w:] Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. J. Myszor, A. Dziurok, Katowice 2004.

Konopko H., Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944–1961), Białystok 1995.

Korol-Chudy A., Kiedy Katowice były Stalinogrodem… 1953–1956, Katowice 2020.

Król J., Ateizacja szkół ogólnokształcących w latach 1945–1961 w województwie szczecińskim [w:] Oblicze ideologiczne szkoły polskiej, red. E. Walewander, Lublin 2002.

Król J., To idzie młodość… Związek Młodzieży Polskiej w szkole średniej ogólnokształcącej w latach 1948–1957, Kraków 2011.

Kryńska E.J., Mauersberg S., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956, Białystok 2003.

Kukłowicz T., Represje wobec nauczycieli w latach 1947–1956 w świetle ich wypowiedzi [w:] Oblicze ideologiczne szkoły polskiej 1944–1956, red. E. Walewander, Lublin 2002.

Łatka R., Marecki J., Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów, Warszawa 2017.

Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009.

Mauersberg S., Reforma szkolnictwa w Polsce w latach 1944–1948, Warszawa 1974.

Mercik J., Działania Kościoła katolickiego w obronie rekolekcji szkolnych w latach 50. ubiegłego wieku i ich ocena w świetle dokumentów partyjno-państwowych, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 2023, t. 43, nr 1.

Mercik J., Organizacja, przebieg i skutki realizacji polityki władz partyjno-państwowych przeciw rekolekcjom szkolnym w 1952 r., „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2023, t. 65, nr 1.

Mercik J., Realizacja akcji „R” w województwie katowickim w ramach laicyzacji szkolnictwa w latach pięćdziesiątych, „Dzieje Najnowsze” 2020, t. 1.

Mielczarek F., Ideologiczno-polityczna indoktrynacja nauczycieli w Polsce w latach 1945–1956, Opole 1997.

Starościak W., Z dziejów prywatnego Gimnazjum i Liceum Żeńskiego im. E. Zawidzkiej i Państwowego Gimnazjum i Liceum Męskiego im. W. Łukasińskiego w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2005.

Tylec P., Akcja dekrucyfikacyjna w 1958 r. na terenie powiatu sandomierskiego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 1 (29).

Wagner B., Strategia wychowawcza w PRL, Warszawa 2009.

Wierzbicki M., Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej, Warszawa 2006.

Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007.

Wołoszyn J., „Walczyć o dusze młodzieży”. Zmagania Związku Młodzieży Polskiej z Kościołem katolickim na Lubelszczyźnie 1948–1957, Lublin 2009.

Wołoszyn J., Współpraca Związku Młodzieży Polskiej z UB w realizacji planów „ofensywy ideologicznej” w środowiskach młodzieżowych w województwie lubelskim, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 1.

Zamiatała D., Wytyczne stanowiska partii w sprawie stosunków między państwem a Kościołem, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2002, t. 78.

Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa 2004.

Mercik, J. (2024). Szkolenia i kontrole. Realia pracy nauczycieli szkół średnich ogólnokształcących w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych na przykładzie województwa katowickiego. Pamięć I Sprawiedliwość, 42(2), 191–207. https://doi.org/10.48261/pis234211

Statistics

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.

Share it

Share |
                            Visualizza V. 42 N. 2 (2023)

V. 42 N. 2 (2023)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2024-04-03

Dział: Studia