View Vol. 42 No. 2 (2023)

Vol. 42 No. 2 (2023)

ISSN:
1427-7476

Section: Studia

Training and Controls. The Reality of the Work of General Secondary School Teachers in the 1950s and 1960s in the Example of the Katowice Province

Remembrance and Justice, Vol. 42 No. 2 (2023), pages: 191-207

Publication date: 2024-04-03

https://doi.org/10.48261/pis234211

Abstract

The article discusses the reality of the work of general secondary school teachers in “people’s” Poland. At that time, school daily life was largely filled with training and inspections. A massive campaign of ideological training of teachers began from the 1949/1950 school year, introducing new curricula based entirely on the tenets of Marxism-Leninism. During these courses, educators were to familiarize themselves with the political priorities of the authorities and their educational strategy, and then put the acquired knowledge and skills into practice in their schools. A period of hospitalization, visitation, indoctrination and surveillance of teachers began. The text was written on the basis of an analysis of historical sources, primarily archival materials and memoirs supplemented by literature on the subject. The author presents the methods and means used by the authorities to achieve success and create a “new man” embedding them in examples of investigative cases conducted against teachers of the Katowice Province in the 1950s and 1960s.


Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Archiwum Państwowe w Katowicach, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej;

Archiwum Państwowe w Katowicach, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego;

Archiwum Państwowe w Katowicach, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych.

Archiwum Liceum Ogólnokształcącego im. W. Roździeńskiego w Sosnowcu, Sprawozdania z posiedzeń Rad Pedagogicznych.

lat nauczania religii w Polsce Ludowej. Wybór dokumentów, oprac. H. Konopka, Białystok 1998.

Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty 1949, 1950, 1952, 1953.

Dziennik Ustaw Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 1953, 1961.

Na przełomie. Antologia relacji nauczycieli i uczniów z lat 1944–1956, cz. 1, oprac. E.C. Król, M. Walczak, Warszawa 1994.

Na przełomie. Antologia relacji nauczycieli i uczniów z lat 1944–1956, cz. 2–3, oprac. S. Mauersberg, M. Walczak, Warszawa 1996.

Materiały sprawozdawcze z działalności Ministerstwa Oświaty w okresie od lipca 1944 do grudnia 1946 r., Warszawa 1948.

Mauersberg S., Walczak M., Oświata polska w latach 1944–1956. Wybór źródeł, t. 2, Warszawa 2000.

Program nauki w 11-letniej szkole ogólnokształcącej. Język polski, Warszawa 1950.

„Nowa Szkoła” 1948.

„Głos nauczycielski” 1949.

Adamiak R., Palka M., Represje wobec katechizacji w diecezji katowickiej w latach 1945–1989, Katowice 2012.

Dudek A, Państwo i Kościół w Polsce (1945–1970), Kraków 1995.

Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945–1990), Kraków 2006.

Dziurok A., Kruchtoizacja. Polityka władz partyjno-państwowych wobec Kościoła katolickiego w latach 1945–1956 w województwie śląskim/katowickim, Katowice 2012.

Fic M., Ideologizacja średniego szkolnictwa ogólnokształcącego Katowic na tle szkolnictwa górnośląskiego w latach 1945–1956 [w:] Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007.

Grzybowski R., Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u, Toruń 2013.

Jasiak D., Akcja dekrucyfikacyjna w 1958 r. w północno-wschodnich powiatach województwa krakowskiego w świetle dokumentów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2014, nr 141, z. 1.

Kochanowicz J., ZMP w terenie. Stalinowska próba modernizacji opornej rzeczywistości, Warszawa 2000.

Konopko H., Działania represyjne władz oświatowych w Polsce wobec katechetów w okresie stalinizmu [w:] Represje wobec duchowieństwa Kościołów chrześcijańskich w okresie stalinowskim w krajach byłego bloku wschodniego, red. J. Myszor, A. Dziurok, Katowice 2004.

Konopko H., Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944–1961), Białystok 1995.

Korol-Chudy A., Kiedy Katowice były Stalinogrodem… 1953–1956, Katowice 2020.

Król J., Ateizacja szkół ogólnokształcących w latach 1945–1961 w województwie szczecińskim [w:] Oblicze ideologiczne szkoły polskiej, red. E. Walewander, Lublin 2002.

Król J., To idzie młodość… Związek Młodzieży Polskiej w szkole średniej ogólnokształcącej w latach 1948–1957, Kraków 2011.

Kryńska E.J., Mauersberg S., Indoktrynacja młodzieży szkolnej w Polsce w latach 1945–1956, Białystok 2003.

Kukłowicz T., Represje wobec nauczycieli w latach 1947–1956 w świetle ich wypowiedzi [w:] Oblicze ideologiczne szkoły polskiej 1944–1956, red. E. Walewander, Lublin 2002.

Łatka R., Marecki J., Kościół katolicki w Polsce rządzonej przez komunistów, Warszawa 2017.

Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009.

Mauersberg S., Reforma szkolnictwa w Polsce w latach 1944–1948, Warszawa 1974.

Mercik J., Działania Kościoła katolickiego w obronie rekolekcji szkolnych w latach 50. ubiegłego wieku i ich ocena w świetle dokumentów partyjno-państwowych, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 2023, t. 43, nr 1.

Mercik J., Organizacja, przebieg i skutki realizacji polityki władz partyjno-państwowych przeciw rekolekcjom szkolnym w 1952 r., „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 2023, t. 65, nr 1.

Mercik J., Realizacja akcji „R” w województwie katowickim w ramach laicyzacji szkolnictwa w latach pięćdziesiątych, „Dzieje Najnowsze” 2020, t. 1.

Mielczarek F., Ideologiczno-polityczna indoktrynacja nauczycieli w Polsce w latach 1945–1956, Opole 1997.

Starościak W., Z dziejów prywatnego Gimnazjum i Liceum Żeńskiego im. E. Zawidzkiej i Państwowego Gimnazjum i Liceum Męskiego im. W. Łukasińskiego w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2005.

Tylec P., Akcja dekrucyfikacyjna w 1958 r. na terenie powiatu sandomierskiego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 1 (29).

Wagner B., Strategia wychowawcza w PRL, Warszawa 2009.

Wierzbicki M., Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej, Warszawa 2006.

Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007.

Wołoszyn J., „Walczyć o dusze młodzieży”. Zmagania Związku Młodzieży Polskiej z Kościołem katolickim na Lubelszczyźnie 1948–1957, Lublin 2009.

Wołoszyn J., Współpraca Związku Młodzieży Polskiej z UB w realizacji planów „ofensywy ideologicznej” w środowiskach młodzieżowych w województwie lubelskim, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 1.

Zamiatała D., Wytyczne stanowiska partii w sprawie stosunków między państwem a Kościołem, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2002, t. 78.

Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa 2004.

                            View Vol. 42 No. 2 (2023)

Vol. 42 No. 2 (2023)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2024-04-03

Dział: Studia