Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
The Resettlement of Baltic Germans from Latvia and Estonia as the Beginning of the Process of German settlement in the Wartheland. Selected Institutional and Organisational Aspects
Remembrance and Justice, Vol. 45 No. 1 (2025), pages: 199-219
Publication date: 2025-10-15
https://doi.org/10.48261/PIS254508
PDF (Język Polski)
Abstract
The article outlines the process of the displacement of the German minority (so-called Baltic Germans) from Latvia and Estonia, and the settlement of them in the Wartheland in 1939–1940. The organisation of the resettlement and the course and specifics of Baltic-German settlement are described as well as its objectives, which was the Germanisation of areas incorporated by the Third Reich in 1939. The study discusses decision-making processes and the functioning of the German occupation administrative apparatus responsible for resettlement policy in respect to the introduction of racial selection instruments on a massive scale. The numerical extent of the entire presented resettlement is also summarised.
Keywords
Niemcy bałtyccy • przesiedlenie • Kraj Warty • germanizacja • osadnictwo • selekcja rasowa Baltic Germans • resettlement • Wartheland • Germanisation • settlement • racial selection
References
Archiwum Federalne w Berlinie (Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde),NS 2, Rasse- und Siedlungsghauptamt SS, R 43 II, Reichskanzlei, R 49, Reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums, R 69, Einwandererzentralstelle Litzmannstadt.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, GK 62, Namiestnik Rzeszy w Kraju Warty (Reichstatthalter im Reichsgau Wartheland), GK 69, Centrala Przesiedleńcza w Łodzi (Umwandererzentralstelle Litzmannstadt).
Archiwum Państwowe w Poznaniu, 298, Szef Zarządu Cywilnego (Chef der Zivilverwaltung), 759, Urząd Powierniczy w Poznaniu (Treuhandstelle Posen), 800, Biuro ds. Przesiedlenia Niemców. Oddział w Poznaniu (Volksdeutsche Mittelstelle Posen).
Instytut Zachodni w Poznaniu Dok. I, Zbiór dokumentów niemieckich.
Mowa Wodza i Kanclerza Rzeszy Adolfa Hitlera wygłoszona w Reichstagu dnia 6 października 1939 r. [b.m.w. 1939].
„Rigasche Rundschau” 1939.
Bosse L., Vom Baltikum in den Reichsgau Wartheland [w:] Deutschbalten, Weimarer Republik und Drittes Reich, red. M. Garleff, Köln 2008.
Berendt G., Ludność Gdyni 1939–1945 – znaki zapytania, „Dzieje Najnowsze” 2005, nr 4.
Haar I., Wysiedlenia jako instrument totalitarnej polityki ludnościowej w Europie XX wieku [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Heinemann I., Rasa, ziemia, niemiecka krew. Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS i nowy porządek rasowy w Europie, Gdańsk 2014.
Łossowski P., Przesiedlenia Niemców z państw bałtyckich w 1939/1941 roku [w:] P. Łossowski, B. Makauskas, Kraje bałtyckie w latach przełomu 1934–1944, Warszawa 2005.
Łuczak C., „Kraj Warty” 1939–1945. Studium historyczno-gospodarcze okupacji hitlerowskiej, Poznań 1972.
Łuczak C., Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1979.
Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Warszawa 1970.
Marczewski J., Hitlerowska koncepcja polityki kolonizacyjno-wysiedleńczej i jej realizacja w „Okręgu Warty”, Poznań 1979.
Meindl R., Gauleiter Prus Wschodnich. Erich Koch – biografia polityczna, Poznań–Olsztyn 2022.
Rutowska M., Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939–1941, Poznań 2003.
Sobczak J., Hitlerowskie przesiedlenia ludności niemieckiej w dobie II wojny światowej, Poznań 1966.
Stiller A., Völkische Politik. Praktiken der Exklusion und Inklusion in polnischen, französischen und slowenischen Annexionsgebieten 1939–1945, Göttingen 2022.
Strippel A., NS-Volkstumspolitik und die Neuordnung Europas. Rassenpolitisches Selektion der Einwandererzentralstelle des Chefs der Sicherheitspolizei und des SD 1939–1945, Paderborn 2011.
Topij A., Mniejszość niemiecka na Łotwie i w Estonii 1918–1939/41, Bydgoszcz 1998.
Zimniak H., Wartheland ‒ kraj niespełnionych nadziei. Niemcy bałtyccy w „Kraju Warty” w okresie II wojny światowej, „Poznański Rocznik Archiwalno-Historyczny” 2002, t. VIII/IX.
License
Copyright (c) 2025 Remembrance and Justice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
