Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
The Testimony of Ewaryst Zwierzewicz – the First Commander of District IX Łódź of the National Armed Forces – as a Source for Research into the History of the Underground connected with the National Movement
Remembrance and Justice, Vol. 41 No. 1 (2023), pages: 380-400
Publication date: 2023-10-10
https://doi.org/10.48261/pis234118
PDF (Język Polski)
Abstract
After the end of World War II, the security apparatus took action against the soldiers of the Polish independence underground. From 1947, Ewaryst Zwierzewicz, who during the German occupation carried out the duties of the commander of District IX Łódź of the National Armed Forces, was subjected to investigation by the Voivodeship Office of Public Security in Łódź. Communist repressions against the hero of the above article culminated in his arrest and conviction by the Voivodeship Court in Zielona Góra in 1954.The aim of this article is to analyse Zwierzewicz’s testimony, which was written during the investigation conducted against him by officers of the Voivodeship Office of Public Security in Zielona Góra. The testimony constitutes noteworthy archival material, as the hero of the article played a special role in both the pre-war and wartime history of Łódź. The source reveals a lot of hitherto unknown information about the soldiers of the national underground, which opens up a wide range of new research possibilities. Apart from the analysis of the testimony’s structure, the subject of this article was also the comparison of its content with other archival materials and with the literature on the subject. As a result of the research carried out, on the basis of Zwierzewicz’s testimony it was possible to reconstruct the life of the hero of the article, as well as three selected stories from his life.
Keywords
Ewaryst Zwierzewicz • Narodowe Siły Zbrojne • podziemie niepodległościowe • II wojna światowa • represje komunistyczne • aparat bezpieczeństwa Ewaryst Zwierzewicz • National Armed Forces • independence underground • World War II • communist repression • communist repressions • security apparatus
References
Archiwum Akt Nowych, Narodowe Siły Zbrojne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi, Sąd Wojewódzki w Łodzi [1942] 1950–1998 [2001]
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Łodzi [1945] 1983–1990
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi, Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi 1946–1955
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, Sąd Wojewódzki w Zielonej Górze 1950–1998
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych we Wrocławiu [1945] 1983–1990
Archiwum Państwowe w Kaliszu, Więzienie Karno-Śledcze w Kaliszu
Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem Świętego Krzyża w Łodzi
Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej św. Anny w Łodzi
Archiwum Państwowe w Łodzi, Niemiecka Lista Narodowa na terenie województwa łódzkiego
Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, Urząd Miejski w Zielonej Górze
Muzeum Stutthof w Sztutowie, Akta personalne więźniów
Muzeum Stutthof w Sztutowie, Wykazy imienne więźniów wypisywanych ze szpitala
Muzeum Więzienia Pawiak, Oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie, Karta ewidencyjna – Ewaryst Zwierzewicz
Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Łodzi, Śledztwo w sprawie wzięcia udziału, w dniu 20 marca 1942 r. w Zgierzu, w dokonaniu zabójstwa stu osób narodowości polskiej przez dokonanie egzekucji zakładników przez idących na rękę władzy państwa niemieckiego funkcjonariuszy hitlerowskich – tj. o przestępstwo z art. 1 pkt 1 dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców narodu polskiego
Zbiory Leszka Żebrowskiego, Dziennik okupacyjny Ewarysta Zwierzewicza
Zbiory Leszka Żebrowskiego, Powojenne notatki Ewarysta Zwierzewicza
Zbiory Małgorzaty Szewczyńskiej, Biogram Ewarysta Zwierzewicza sporządzony przez jego siostrę Janinę Wojdę
Narodowe Siły Zbrojne. Dokumenty 1942–1944, red. M.J. Chodakiewicz, W.J. Muszyński, L. Żebrowski, t. 1, Lublin–Warszawa 2014.
Narodowe Siły Zbrojne. Dokumenty NSZ-AK 1944–1945, red. W.J. Muszyński, R. Sierchuła, L. Żebrowski, t. 2, Lublin–Warszawa 2015.
Rokicki J., Blaski i cienie bohaterskiego pięciolecia, oprac. K. Kosiński, Warszawa 2022.
,,Dziennik Bydgoski” 1932.
,,Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi” 1939.
,,Echo” 1936.
,,Express Wieczorny Ilustrowany” 1936.
,,Gazeta Zielonogórska” 1954.
,,Głos Poranny” 1936.
,,Ilustrowana Republika” 1936.
,,Kurier Szczeciński” 1945.
,,Kurjer Poznański” 1936.
,,Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1931.
,,Orędownik” 1936.
Debich E., Luboński Z., Szare Szeregi, Armia Krajowa, Narodowa Organizacja Wojskowa w Pabianicach, Pabianice 2001.
Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, Warszawa 1978.
„Dziś za jednego Niemca śmierć poniesie 50 Polaków”. Materiały konferencji popularnonaukowej w Zgierzu, 20 III 2012 r., red. J. Wróbel, Łódź 2013.
Gniadek-Zieliński M., Narodowe Siły Zbrojne 1942–1947, Warszawa 2017.
Komorowski K., Polityka i walka. Konspiracja zbrojna ruchu narodowego 1939–1945, Warszawa 2000.
Marasek M., Narodowiec, katolik, radykał. Życie i działalność Kazimierza Kowalskiego (1902–1942), Zgierz 2012.
Mucha K.W., Obóz narodowy w Łódzkiem, Łódź 2009.
Muszyński W.J., Duch młodych. Organizacja Polska i Obóz Narodowo-Radykalny w latach 1934– 1944. Od studenckiej rewolty do konspiracji niepodległościowej, Warszawa 2011.
Owsiński M., Polscy więźniowie polityczni w obozie Stutthof 1939–1945, Toruń 2001.
Resel P., Kolaboranci z Okręgu Łódzkiego Narodowej Organizacji Wojskowej, ,,Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2022, nr 3.
Sierchuła R., Narodowa Organizacja Wojskowa w Kraju Warty [w:] Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów, red. R. Sierchuła, Warszawa 2010.
Wałdoch J., Wybory samorządowe w międzywojennej Łodzi w cieniu agresywnej polityki obozu rządzącego, ,,Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2018, t. 21.
Załęcki J., Wydarzenia upamiętniające przeżycia i walkę o niepodległość Polski w latach 1939–1989, Radomsko 1996.
License
Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
