Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Ignacy Erazm Matuszewski – a Critic and Philosopher of Literature
Remembrance and Justice, Vol. 39 No. 1 (2022), pages: 476-489
Publication date: 2022-12-30
https://doi.org/10.48261/pis223922
PDF (Język Polski)
Abstract
The critical attitude of Ignacy Erazm Matuszewski, the father of the colonel Ignacy Hugo Matuszewski, was hallmarked by ideological eclecticism and inconsistencies that sometimes resulted from it. His ideas can be considered as characteristic for a mind developed in the conditions of intense cultural changes of the late nineteenth century.
The author of the dissertation Devil in Poetry, educated in an atmosphere of respect for empirical inductivism, aesthetic and critical objectivity, modified his views such,
that they allowed both the analysis of literary works of positivists and the assessment of the works of romantics and modernists who focused on metaphysical values. This
flexibility let Matuszewski talk about art as a whole, regardless of established historical and genological divisions or differences between individual artistic disciplines. This flexibility also made his views universal, resistant to changing fashions in criticism. The writer’s
death on 10 July 1919, which was preceded by deceases of many critics and modernist artists during World War I, created a gap in the Polish literary life at the beginning of the interwar period. Due to this gap, Matuszewski is sometimes called the “great absentee” of literary criticism after Poland gained independence.
Keywords
Ignacy Erazm Matuszewski • literatura • sztuka • krytyka • estetyka • metafizyka • romantyzm • pozytywizm • modernizm Ignacy Erazm Matuszewski • literature • art • criticism • aesthetics • metaphysics • romanticism • positivism • modernism
References
Cenckiewicz S., „Hiram” w poetyckiej klamrze. O literacko-politycznych żywiołach płk. Ignacego Matuszewskiego (1891–1946) [w:] I. Matuszewski, Nie ma wolności bez wielkości. Pisma wybrane, t. 1: 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019, s. 15–198.
Chmielowski P., Artyści i artyzm, „Niwa” 1873, nr 47.
Darski B. [właśc. Potocki Józef Karol], Ignacy Matuszewski, Czarnoksięstwo i mediumizm. Studium historyczno-porównawcze, Warszawa, Gebethner i Wolf 1896, „Głos” 1896, nr 3.
Głowiński M., Język krytyczny Ignacego Matuszewskiego, „Pamiętnik Literacki” 1967, z. 2.
Jakóbczyk J., Późne tropy Młodej Polski (1914–1939), Katowice 2009.
Jakubowski J.Z., Matuszewski Ignacy [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1984, t. 1.
Kłosińska K., Powieści o „wieku nerwowym”, Katowice 1988.
Markiewicz H., Matuszewski Ignacy Erazm Stanisław [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 20, z. 85, Wrocław–Warszawa–Kraków 1975.
Matuszewski I., Artyści i krytycy. Przyczynek do psychologii krytyki [w:] idem, Twórczość i twórcy. Studia i szkice estetyczno-literackie, Warszawa 1904.
Matuszewski I., Bolesław Prus. Sylwetka („Emancypantki”, powieść), „Przegląd Tygodniowy” 1894, nr 10.
Matuszewski I., Cele sztuki [w:] idem, Twórczość i twórcy. Studia i szkice estetyczno-literackie, Warszawa 1904.
Matuszewski I., „Król Duch” czy „Królowie Duchy” (przyczynek do wyjaśnienia niektórych punktów niedokończonej epopei Słowackiego), „Sfinks” 1909, t. 7.
Matuszewski I., Lord Byron i wpływ jego na literaturę polską [w:] idem, Swoi i obcy (pokrewieństwa i różnice). Zarysy literacko-estetyczne, Warszawa 1903.
Matuszewski I., Miara estetyczna w polemice, „Tygodnik Ilustrowany” 1899, nr 52.
Matuszewski I., Nowy zwrot w twórczości Prusa. Studium, „Przegląd Tygodniowy” 1897, nr 14.
Matuszewski I., O krytyce polskiej, „Tygodnik Ilustrowany” 1905, nr 39.
Matuszewski I., Pisma pośmiertne Hipolita Taine’a, „Gazeta Polska” 1894, nr 263.
Matuszewski I., Powieść nasza w ostatniej chwili. Impresja, „Ogniwo” 1902, nr 1.
Matuszewski I., Słowacki i nowa sztuka (modernizm). Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studium krytyczno-porównawcze, oprac. S. Sandler, Warszawa 1965.
Matuszewski I., Stanowisko Mickiewicza w literaturze wszechświatowej, „Tygodnik Ilustrowany” 1902, nr 9.
Matuszewski I., Subiektywizm w krytyce, „Biblioteka Warszawska” 1897, t. 2.
Matuszewski I., Sztuka i społeczeństwo, „Tygodnik Ilustrowany” 1899, nr 11.
Matuszewski I., Z dogmatem. E. Orzeszkowa „Dwa bieguny”, powieść. Petersburg 1893, „Przegląd Tygodniowy” 1893, nr 41.
Matuszewski I., Żeromski i „Dzieje Grzechu”. Studium, „Sfinks” 1908, t. 1.
Sandler S., Matuszewski o Słowackim i nowej sztuce [w:] I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka (modernizm). Twórczość Słowackiego w świetle poglądów estetyki nowoczesnej. Studium krytyczno-porównawcze, oprac. S. Sandler, Warszawa 1965.
Sztachelska J., „Reporteryje” i reportaże. Dokumentarne tradycje polskiej prozy w 2. połowie XIX i na początku XX wieku (Prus – Konopnicka – Dygasiński – Reymont), Białystok 1997.
Teresińska I., Matuszewski Ignacy [w:] Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 2, Warszawa 2001.
License
Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
