Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
In the Name of Socialism – Searching for a Place in the World. The Case of Leon (Liber) Gotlob
Martyna Rusiniak-Karwat
https://orcid.org/0000-0002-0494-1137
Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk
Remembrance and Justice, Vol. 39 No. 1 (2022), pages: 356-383
Publication date: 2022-12-30
https://doi.org/10.48261/pis223917
PDF (Język Polski)
Abstract
The article presents the life and wanderings of Jewish Bund socialist Leon (Liber) Gotlob. They reflect the fate of many of his generation – who lived their youth before 1939. Using his example, the author proved that we do not always have a say in where we live and settle, and that certain decisions are forced on us by the political and social situation, as well as by third parties. The outbreak of war in 1939 forced Gotlob to escape from the German aggressor to the east, which subsequently led to his imprisonment and deportation to a labour camp in the USSR. The „amnesty” that came in the summer of 1941 gave the protagonist a chance to find a way out of the USSR and follow the combat
route in the ranks of the Anders’ Army. This is when the news of the deaths of his loved ones and the Holocaust caused him to tie his life plans to the United States, where he intended to continue his work with the Bund. Following the failure of his efforts to leave for the U.S., while in the UK as a demobilised soldier, he decided to return to Poland
with his new family, which happened in the autumn of 1947. He was actively involved in rebuilding the Bund committee and the life of the Jewish community in Tarnów until his
arrest in March 1949. Despite his previous harsh criticism of the USSR and communism, the experiences of losing freedom during the war and in post-war Poland, as well as the fact that he was under surveillance, Gotlob was still able to adapt to the political reality of the time. After his release from prison in November 1951, he was an active member of
the Social and Cultural Association of Jews in Poland. It was not until the events of 1956 in Poland, and the consequent opening of the road to emigration, that he was able to
achieve the goal he set earlier. Together with his family and friends from Tarnów, he found himself in America and continued his work in the ranks of the Bund in the free world.
References
Archiwum Akt Nowych, Ogólnożydowski Związek Robotniczy „Bund” w Polsce 1900–1948 (Bund), 30/IV-2, t. 6
Archiwum Akt Nowych, Spuścizna Szymona Zachariasza, t. 28
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (Warszawa i Kraków), 0192/433, t. 1; BU 2911/1; BU 1516/4, BU 0326/453, t. 2
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (Warszawa i Kraków), Kr 07/1694, t. 1, 2; 056/2. t. 6; 075/214
Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Tarnowie, Akta stanu cywilnego Izraelickiego Okręgu Metrykalnego w Tarnowie, sygn. 17
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, Bund. 1945–1949, 334/29; 334/106; Towarzystwo Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce (1950–1967), 325/266, 267, 269, 270, 271
Urząd Stanu Cywilnego w Tarnowie, akt urodzenia Marka Gotloba z 1949 r.
The Hoover Institution Library and Archives, Stanford University, CA (mikrofilmy w Archiwum Akt Nowych), Hoover Institution Archives, MSZ, Refugees, box 527
Tamiment Library/Robert F. Wagner Labor Archives, New York University, Jewish Labor Committee (US), reel 20 box 9/24
YIVO Institute for Jewish Research (Nowy Jork), Bund Archives (BA), RG 1400 ME 17/96, ME 17/121
YIVO Institute for Jewish Research (Nowy Jork), Emanuel Scherer Collection (Scherer), Supplement 1 (Sup 1), RG 1478/26
YIVO Institute for Jewish Research (Nowy Jork), Gliksman Collection (Gliksman), RG 1464/1, 1464/3, 1464/4
YIVO Institute for Jewish Research (Nowy Jork), Leon Oller Collection (Oller), RG 1487/7
YIVO Institute for Jewish Research (Nowy Jork), Lucjan Blit Collection (Blit), RG 1458/9; 1458/27
Dziennik Ustaw, 1946, nr 5, poz. 46.
Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia (Polish Resettlement Corps), The War Office, August 1946.
„Robotnik Polski w Italii (Biuletyn Polskiej Partii Socjalistycznej)”, wrzesień 1946, nr 6.
Tarnow – Torne. Sefer zikaron, t. 2, red. A. Chomet, J. Korniło, Izrael 1968.
Torne: Kijem un churbn fun a jidiszder sztot, red. A. Chomet, Tel Awiw 1954.
https://indeksrepresjonowanych.pl/int/wyszukiwanie/94,Wyszukiwanie.html, dostęp 1 października 2021 r.
https://www.polishresettlementcampsintheuk.co.uk/PRC/PRC.htm, dostęp 1 października 2021 r.
USC Shoah Foundation: wywiad nr 16833 – Zofia Gotlob, 3 lipca 1996 r., Nowy Jork.
Artymowski S., Repatriacja żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych z Europy Zachodniej do Polski w latach 1945–1948, Poznań 2012.
Berendt G., Emigracja ludności żydowskiej z Polski w latach 1945–1967, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2006.
Boćkowski D., Losy żydowskich uchodźców z centralnej i zachodniej Polski (bieżeńców) przebywających na terenie obwodu białostockiego w latach 1939–1941, „Studia Podlaskie” 2006.
Collomp C., Rescue, Relief and Resistance. The Jewish Labor Commttee’s Anti-Nazi Operations, 1934–1945, Detroit 2021.
Grądzka-Rejak M., „Zbierać informacje o akcji przygotowawczej i sytuacji w organizacji…”. Działalność „referenta do spraw żydowskich” przy WUPB w Krakowie w latach 1947–1950, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 2 (38).
Kwiek J., Dzieje ludności żydowskiej w Tarnowie po II wojnie światowej, „Kwartalnik Historii Żydów” 2005, nr 3.
Nussbaum K., Historia złudzeń. Żydzi w Armii Polskiej w ZSRR 1943–1945, Warszawa 2016.
Potępa S., Wielki przewodnik, t. 10: Tarnów. Zawale, Tarnów 2003.
Radomski J.A., Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2007, nr 4 (219).
Rosner A.M., Obraz społeczności ocalałych w Centralnej Kartotece Wydziału Ewidencji i Statystyki CKŻP, Warszawa 2018.
Rusiniak-Karwat M., Bundists in the Soviet Union during Second World War [w:] Bundist Legacy after the Second World War. „Real” Place versus „Displaced” Time, red. V. Pinto, Leiden–Boston 2018.
Rusiniak-Karwat M., Nowe życie na zgliszczach. Bund w Polsce w latach 1944–1949, Warszawa 2016.
Sommer A., Działalność służb bezpieczeństwa wobec środowiska żydowskiego na terenie województwa krakowskiego w latach 1949–1954 na przykładzie rozpracowania obiektowego o kryptonimie „Jordan” i „Zator”, „Kwartalnik Historii Żydów” 2007, nr 4 (224).
Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski w latach 1949–1989, Warszawa 2012.
Wenklar M., Nie tylko WiN i PSL. Opór społeczny w latach 1945–1956 w powiecie tarnowskim, Kraków 2009.
Wenklar M., Poczta ***, „Karta” 2009, nr 61.
Wenklar M., Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Tarnowie w latach 1945–1955.
Struktura i główne kierunki działań operacyjnych, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2009, nr 1 (7).
Wierzcholska A., Relations between the Bund and the Polish Socialists Party from a micro-historical perspective: Tarnów in the interwar period, „East European Jewish Affairs” 2013, nr 3.
License
Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
