Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Wojskowa i polityczna walka o Lwów i Galicję Wschodnią w latach 1918-1923: nowe badania historyków ukraińskich
Lubomyr Chachuła
https://orcid.org/0000-0002-9954-9962
Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie, Lwowskie Muzeum Historyczne
Mykoła Łytwyn
https://orcid.org/0000-0003-1010-2329
Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie, Akademia Wojsk Lądowych im. Hetmana Petra Sahajdacznego
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 38 Nr 2 (2021), strony: 189-206
Data publikacji: 2021-12-31
https://doi.org/10.48261/pis213811
PDF
Abstrakt
Pracownicy naukowi Ośrodka Badania Stosunków Ukraińsko-Polskich przy Instytucie Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypjakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy (Lwów) analizują współczesny dorobek naukowy ukraińskich historyków (monografie zbiorowe i indywidualne, tematyczne encyklopedie, publikacje kartograficzne), poświęcone kontekstom geopolitycznym wojny polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919, stanowieniu państwowości Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Ukraińscy historycy za przyczyny porażki ukraińskiej rewolucji, przede wszystkim ZURL w wojnie polsko-ukraińskiej w latach 1918–1919 uznają: brak jedności wśród elit politycznych, nieukończony proces tworzenia narodu, rozbieżności między narodowymi i socjalnymi celami ogólnoukraińskiego ruchu wyzwoleńczego, za kluczowe zaś uznają wpływ czynników zewnętrznych i militarnych. Jednostronna orientacja ukraińskich polityków z Galicji Wschodniej na Austro-Węgry i Niemcy podczas I wojny światowej doprowadziła do braku konstruktywnych kontaktów z powojennymi rządami Ententy i USA. W związku z nową sytuacją wojskowo-polityczną w Europie Środkowo-Wschodniej, głównie z powodu groźby ekspansji bolszewickiej Rosji oraz rozprzestrzeniania się reżymów komunistycznych, państwa zachodnie skłaniały się do rozstrzygnięcia polsko-ukraińskiego konfliktu zbrojnego o Galicję na korzyść wewnętrznie zwartej Polski. W dniu 14 marca 1923 r. Rada Przedstawicieli państw Ententy uznała Galicję Wschodnią za część Państwa Polskiego, jego rząd obiecał, że zagwarantuje mniejszościom narodowym możliwość rozwoju życia narodowego i kulturalnego, przyzna autonomię Galicji Wschodniej (z czego się nie wywiązał). Ważne źródło budowania narracji historycznej stanowi kult bohaterów oraz mitologia – narodowa, państwowa, lokalna. Współcześnie na świecie, a po części również w Ukrainie, w naukach historycznych akceptuje się fakt funkcjonowania w świadomości społecznej historycznych wyobrażeń. Dla badaczy okresu restytucji nowożytnej polskiej i ukraińskiej państwowości narodowe legendy historyczne (o lwowskich i przemyskich Orlętach, o listopadowym zrywie Ukraińców) nie są przejawem wypaczonej wiedzy historycznej, lecz inną niż historia opowieścią o przeszłości. Jednakowoż w profesjonalnym opisywaniu dziejów powinno dominować podejście krytyczne, opierające się na rzetelnej analizie źródeł i profesjonalnej debacie naukowej.
Słowa kluczowe
Polska • Zachodnioukraińska Republika Ludowa • Galicja Wschodnia • Lwów • Ententa • wojna polsko-ukraińska • geopolityka West Ukrainian People's Republic • Eastern Galicia • Lviv • Entente • Polish-Ukrainian war • geopolitics
Bibliografia
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918–1923. Dokumenty i materiały. U 5-ty tomach, t. 4, Iwano-Frankiwśk 2008.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918–1923. Dokumenty i materiały. U 5-ty tomach, t. 5, Iwano-Frankiwśk 2008.
Czornij P., Etniczni hrupy Hałyczyny miżwojennoho periodu: miżetniczne (spiw)żyttia ta sociokulturni transformaciji, Lwiw 2018.
Diedyk O., Boji u Lwowi 1–21 łystopada 1918 roku, cz. 1, Lwiw 2018.
Diedyk O., Boji u Lwowi 1–21 łystopada 1918 roku, cz. 2, Lwiw 2018.
Diedyk O., Czortkiwśka ofenzywa, Lwiw 2019.
Dziuban R., Kulturni cinnosti ustanow Lwowa u 1939–1953-ch rr.: peremiszczennia i wtraty, Lwiw 2020.
Fan R., Istorija jewrejśkoji nacionalnoji awtonomiji w period Zachidno-Ukrajinśkoji Respubliky, Lwiw 2019.
Frans A., Pingwinśkyj ostriw, pereklad. W. Pidmohylnoho, Kyjiw 2014.
Łukomski G., Partacz Ch., Polak B., Wojna polsko-ukraińska 1918–1919. Działania bojowe – Aspekty polityczne – Kalendarium, Koszalin–Warszawa 1994.
Górny M., Historiografia w pamięci i pamięć w historiografii [w:] Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. IV: Refleksje metodologiczne, red. H.H. Hahn, R. Traba, Warszawa 2013.
Haj-Nyżnyk P., ZUNR–ZO UNR: stanowłennia orhaniw włady i derżawnoho uprawlinnia (1918–1919 rr.), Kyjiw 2018.
Hałuszczak M., Za piw kroku do peremohy. Wijśkowe budiwnyctwo ta operaciji Hałyćkoji Armiji w 1918–1919 rokach, Lwiw 2020.
Henerał Myron Tarnawśkyj (1869–1938). Zbirnyk statej i materialiw, Brody 2018.
Hentosz Ł., Mytropołyt Szeptyćkyj 1923–1939. Wyprobuwannia idealiw, Lwiw 2015.
Kaczmar Ł., Iwan-Teodor Rudnyćkyj. Żyttia na tli doby, Lwiw 2006.
Karpenko O., Z istoriji Zachidno-Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky, Iwano-Frankiwśk 2006.
Kaźmierska K., Rola pamięci zbiorowej we współczesnym społeczeństwie – czy łatwo ją określić? [w:] Przeszłość w dyskursie publicznym, red. A. Szpociński, Warszawa 2013.
Klimecki M., Polsko-Ukaińska wojna o Lwów i Wschodnią Galicję 1918–1919, Warszawa 2000.
Klimecki M., Polsko-Ukaińska wojna o Lwów i Wschodnią Galicję 1998–1919 r. Aspekty polityczne i wojskowe, Warszawa 1997.
Kołesnyk I., Istoryczna pamjat’ ta istoriohrafija: archetypy wzajemodiji [w:] Istorija – mentalnist’ – identycznist’, Wypusk IV: Istoryczna pamjat’ ukrajinciw i polakiw u period formuwannia nacionalnoji swidomosti w XIX – perszij połowyni XX stolittia, red. Ł. Zaszkilniak, J. Pisulińska, P. Sierżęga, Lwiw 2011.
Kończal K., Historia drugiego stopnia [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa 2014.
Komar W., Koncepcija prometejizmu w polityci Polszczi (1921–1939 rr.), Iwano-Frankiwśk 2011.
Kozłowski M., Między Sanem i Zbruczem. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Kraków 1990.
Kozłowski M., Zapomniana wojna. Walki o Lwów i Galicję Wschodnią 1918–1919, Bydgoszcz 1999.
Krasiwśkyj O., Schidna Hałyczyna i Polszcza w 1918–1923 rr. Probłemy wzajemowidnosyn, Kyjiw 1998.
Krotofil M., Ukraińska Armia Halicka 1914–1920. Organizacja, uzbrojenie, wyposażenie i wartość bojowa sił zbrojnych Zachodnio-Ukraińskiej Rebubliki Ludowej, Toruń 2002.
Kuczeruk W., Ukrajinśka Hałyćka Armija. Dowidnyk, Lwiw 2010.
Kuhutiak M., Łytwyn M., Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika [w:] Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918–1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2003, t. 2.
Łechniuk R., Na porozi modernoho switu: ukrajinśki konserwatywni seredowyszcza w Hałyczyni w perszij czwerti XX stolittia, Lwiw 2019.
Łytwyn M., Naumenko K., Istorija ZUNR, Lwiw 1995.
Łytwyn M., Proekt „Ukrajina”. Hałyczyna w Ukrajinśkij rewoluciji 1917–1921 rr., Charkiw 2015.
Łytwyn S., Symon Petlura u borot’bi za samostijnu Ukrajinu, Kyjiw 2018
Łytwyn M., Ukrajinśko-polśka wijna 1918–1919 rr., Lwiw 1998.
Makarczuk S., Ukrajinśka respublika hałyczan. Narysy pro ZUNR, Lwiw 1997.
Monołatij I., Misto dwoch respublik i dyktatury. Kołomyjśki sceny Ukrajinśkoji rewoluciji, Iwano-Frankiwśk 2018.
Monołatij I., Osobływosti miżetnicznych wzajemyn u zachidnoukrajinśkomu rehioni w Modernu dobu, Iwano-Frankiwśk 2007.
Mroczka L., Spór o Galicję Wschodnią 1914–1923, Kraków 1998.
Nicieja S., Cmentarz obrońców Lwowa, Kraków 1990.
Palijenko M., Teofił Hornykewycz ta ukrajinśki archiwni kołekciji u Widni, Kyjiw 2012.
Pawłyszyn O., Jewhen Petruszewycz (1863–1940). Ilustrowanyj biohraficznyj narys, Lwiw 2013.
Pawłyszyn O., Lwiwszczyna w dobu Zachidno-Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky (1918–1919), Lwiw 2008.
Proekt „Ukrajina”. Awstrijśka Hałyczyna, pod red. M. Łytwyna, Charkiw 2016.
Sowa A., Iwan Boberśkyj: suspilno-kulturna, wijśkowo-polityczna ta oswitnio-wychowna dijalnist’, Lwiw 2019.
Sojusz polsko-ukraiński 1920 roku: refleksje nad przeszłością – myśli o przyszłości, pod red. J. Matkowskiego i S. Stępnia, Warszawa 2020.
Stecyszyn O., Łandsknechty Hałyćkoji Armiji, Lwiw 2012.
Swarnyk H., Archiwni ta rukopysni zbirky Naukowoho towarystwa im. Szewczenka w Nacionalnij Biblioteci u Warszawi. Katałoh-informator, Warszawa–Lwiw–N’ju-Jork 2005.
Monołatij I., Do pytannia pro charakter (ne)rewolucijnoho ruchu na Schidnij Hałyczyni w 1918 r., „Ukrajinśkyj istorycznyj żurnał” 2019, nr 3, s. 133–154.
Szpociński A., O współczesnej kulturze historycznej Polaków [w:] Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, red. B. Korzeniewski, Poznań, 2007.
Topolski J., Historiografia jako tworzenie mitów i walka z nimi [w:] Ideologie, poglądy, mity w dziejach Polski i Europy XIX i XX wieku. Studia historyczne. Księga Pamiątkowa ofiarowana prof. drowi Lechowi Trzeciakowskiemu w 60 rocznicę urodzin, red. J. Topolski, W. Molik, K. Makowski, Poznań 1991.
Tynczenko R., Widnosyny Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky j Zachidno-Ukrajinśkoji Narodnoji Respubliky (łystopad 1918 – kwiteń 1920 rr.), Kyjiw 2013.
Tyszczyk B., Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika (1918–1923). Istorija derżawy i prawa, Lwiw 2017.
Wasyłyk I., Kost’ Łewyćkyj: wid adwokata do premjera ZUNR, Kyjiw 2012.
Wełykoczij W., Monołatij I., Płekan J., „Buły traktowani humanno…”. Kosacziwśkyj tabir dla internowanych osib w konteksti ukrajinśko-polśkych wzajemyn u Hałyczyni 1918–1919 rr., Iwano-Frankiwśk 2019.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918–1923. Ilustrowana istorija, Lwiw; Iwano-Frankiwśk 2008.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika, red. M. Łytwyn, Kyjiw 2018.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918–1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2018, t. I.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918–1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2019, t. II.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918–1923. Encykłopedija, Iwano-Frankiwśk 2020, t. III.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika. 1918–1923. Istorija, keriwnyk awtorśkoho kolektywu i widp., red. O. Karpenko, Iwano-Frankiwśk 2001.
Zachidno-Ukrajinśka Narodna Respublika 1918–1923. Uriady. Postati, red. M. Łytwyn, I. Pater, I. Solar, Lwiw 2009.
Zawalniuk O., Olijnyk S., Ukrajinśka Hałyćka Armija na Podilli (łypeń 1919 – traweń 1920 rr.), Kamjaneć-Podilśkyj 2013.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Mykoła Łytwyn, Lubomyr Chachuła, Czy Ukraina była osamotniona w dobie nowożytnej? Michał Klimecki, Zbigniew Karpus, Czas samotności. Ukraina i Ukraińcy w latach 1914–2018, Warszawa, Bellona, 2018, 336 s. , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 33 Nr 1 (2019)
- Mykoła Łytwyn, Lubomyr Chachuła, Wojna polsko-ukraińska 1918–1919 jako przedmiot i podmiot polityki historycznej , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 34 Nr 2 (2019)
