Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Udział Polaków w narodowym ruchu oporu na Łotwie w latach 1944–1950
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 42 Nr 2 (2023), strony: 276-293
Data publikacji: 2024-04-03
https://doi.org/10.48261/pis234213
PDF
Abstrakt
Na Łotwie, w Łatgalii (Latgale) i okręgu iłuksztańskim (Ilūkste), podczas okupacji niemieckiej działał paralelnie do partyzantki sowieckiej polski ruch oporu. Po zajęciu Łotwy przez Armię Czerwoną ruch ten nadal funkcjonował, zachowując zarówno cel, tj. odbudowę niepodległej Polski, jak i strukturę oraz przysięgę, pochodzące jeszcze z czasów okupacji hitlerowskiej. Polskie podziemie cywilne i wojskowe istniało obok łotewskich zbrojnych i niezbrojnych grup oporu. W gminie Kaplava, a także na pobliskich terenach Białorusi (na przedwojennych polskich Kresach Wschodnich) działał oddział partyzancki, dowodzony przez Bronisława Worsława, liczący 30–40 osób, natomiast w Krasławiu (Krāslava) i Dyneburgu (Daugavpils) działała podziemna organizacja Siły Zbrojne Rzeczypospolitej; istniało także kilka mniejszych oddziałów partyzanckich, złożonych głównie z Polaków. Znamienne jest, że sowieckie organy represyjne w swoich śledztwach oskarżały aresztowanych o czyny z lat 1942 i 1943, a więc z okresu okupacji niemieckiej. Wynikało to najwyraźniej z pewnej dezorientacji sowieckich funkcjonariuszy służby więziennej, gdyż po II wojnie światowej instytucjom tym i ich pracownikom na Łotwie brakowało praktyki w rozpatrywaniu takich spraw. Liczni Polacy z omawianego obszaru byli zaangażowani także w łotewski narodowy ruch oporu pod koniec wojny i po jej zakończeniu. Wielu zostało za to aresztowanych i ukaranych zgodnie z prawem sowieckim. Także w późniejszych latach, po ustaniu oporu zbrojnego, znaleźli się wśród nich ludzie, którzy mieli odwagę wystąpić przeciwko rządzącym. Najbardziej znanym z nich był niewątpliwie dysydent Jan (Janis, Iwan) Jachimowicz, urodzony w Dyneburgu w 1931 r., aresztowany w marcu roku 1969.
Słowa kluczowe
Łotwa • okupacja sowiecka • okres powojenny • mniejszość polska • ruch oporu • represje sowieckie Latvia • soviet occupation • post-war period • Polish minority • resistance • Soviet repressions
Bibliografia
Latvijas Nacionālā arhīva Latvijas Valsts arhīvs (Państwowe Archiwum Łotwy Narodowego Archiwum Łotwy)
Latvijas Nacionālā arhīva Latvijas Valsts vēstures arhīvs (Państwowe Archiwum Historyczne Łotwy Narodowego Archiwum Łotwy)
Aizvestie. 1949. gada 25. marts. 1. grām, Rīga 2007.
Polubiński J., Droga do wolności, „Polak na Łotwie” 1997, nr 27–29.
Pūpols P., Draugu sejas, Tahoma 1964
[Divdesmitā] 20. gadsimta Latvijas vēsture. IV. 1944/1945–1964, red. D. Bleiere, Rīga 2022.
Głowecka J., Śp. Jan Som [nekrolog], „Polak na Łotwie” 1998, nr 1.
Jēkabsons Ē., Polacy na Łotwie podczas okupacji niemieckiej (1941–1945) [w:] Polska i kraje bałtyckie. Wybrane problemy z dziejów Polski i krajów bałtyckich w XX w., red. A. Adamczyk, D. Rogut, Piotrków Trybunalski 2011.
Jēkabsons Ē., Polacy na Łotwie w okresie okupacji sowieckiej w latach 1940–1941. Represje, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2020, nr 1 (35).
Jēkabsons Ē., Poļu nacionālā pretošanās kustība Latvijā vācu okupācijas laikā (1941–1944)[w:] Okupācijas režīmi Latvijā 1940.–1959. gadā. Latvijas Vēsturnieku komisijas 2002. gada pētījumi. Latvijas Vēsturnieku komisijas raksti, t. 10, Rīga 2004.
Jēkabsons Ē., Skład narodowościowy mieszkańców 6 gmin powiatu iłłuksztańskiego w XIX–XX w. jako główny powód sporu terytorialnego między Łotwą a Polską w okresie międzywojennym [w:] Granice i pogranicza. Historia codzienności i doświadczeń, red. M. Liedke, J. Sadowska, J. Trynkowski, t. 1, Białystok 1999.
Jēkabsons Ē., Śp. Mieczysław Minkiewicz [nekrolog byłego żołnierza AK na Łotwie, noszącego ps. „Młot”], „Polak na Łotwie” 1997, nr 2.
Mežgailis B., Gailītis V., Latvijā dzīvojošie etnosi un to cilvēku skaits 1897.–1989. gadā, Rīga 1990.
Paegle V., Laikabiedra stāsts, Rīga 1980.
Staņislavs Zavadskis, https://timenote.info/lv/Stanislavs-Zavadskis-02.02.1921 (dostęp 12 XI 2023 r.).
Tomaszewicz M., O wybitnych Polakach, „Polak na Łotwie” 1995, nr 3–4.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Ēriks Jēkabsons, Polacy na Łotwie w okresie okupacji sowieckiej w latach 1940–1941: represje , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 35 Nr 1 (2020)
