Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Uwarunkowania międzynarodowe i wewnętrzne przejmowania władzy w Polsce przez partię komunistyczną
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 36 Nr 2 (2020), strony: 17-36
Data publikacji: 2020-12-31
https://doi.org/10.48261/PIS203602
PDF
Abstrakt
Przejęcie władzy w Polsce przez komunistów po II wojnie światowej było zdeterminowane przez działania ZSRS. Artykuł pokazuje, kiedy wariant stworzenia przez Kreml z Polski tzw. 17 republiki przestał funkcjonować jako strategiczny cel ZSRS i zastąpił go program trwałego uzależnienia i sowietyzacji Polski. Definiuje rolę i znaczenie partii komunistycznej. Początkowo przywódca ZSRS chciał zachować zewnętrzne oznaki samodzielności krajów wyzwolonych przez Armię Czerwoną. Decydowały o tym względy międzynarodowe. Artykuł analizuje strategię i taktykę działań Józefa Stalina na gruncie międzynarodowym, jak i wewnętrznym Polski. Pokazuje synergię działań Moskwy w stosunku do krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Wskazuje, skąd się brała siła Kremla na arenie międzynarodowej i dlaczego postawa Wielkiej Brytanii i USA w schyłkowym okresie wojny stwarzała Moskwie komfortowe warunki do uzależnienia Europy Środkowo-Wschodniej. Prezentuje, dlaczego Stany Zjednoczone i Wielka Brytania do wiosny 1946 r. nie potrafiły się skutecznie przeciwstawić imperialnym planom Kremla.
Słowa kluczowe
Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich • ZSRR • ZSRS • Wielka Brytania • Stany Zjednoczone • Polska • Europa Środkowo-Wschodnia • II wojna światowa • Józef Stalin • partia komunistyczna • sowietyzacja Union of Soviet Socialist Republics • USSR • Soviet Union • Great Britain • United States • USA • Poland • Central and Eastern Europe • World War II • Josif Stalin • Communist party • Sovietisation
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Akta Kazimierza Petrusewicza
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Informacji i Propagandy
Archiwum Akt Nowych, Polska Partia Robotnicza, KC Sekretariat
Archiwum Akt Nowych, Spuścizna Jakuba Bermana
Kampania wyborcza i wybory do Sejmu Ustawodawczego 19 stycznia 1947, oprac. J. Wrona, Warszawa 1999.
Rozmowy polityczne w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej (czerwiec 1945), „Archiwum Ruchu Robotniczego” 1984, t. 9.
Wspomnienia W. Wasilewskiej, „Archiwum Ruchu Robotniczego” 1982, t. 7.
Applebaum A., Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944–1956, tłum. B. Gadomska, Warszawa 2013.
Bartosiewicz H., Polityka Związku Sowieckiego wobec państw Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1948, Warszawa 1999.
Chmielewski P., ZSRR u progu „zimnej wojny” (narastanie kryzysu ideologicznego), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1996, t. 55.
Chrobaczyńska-Plucińska E., Chrobaczyński J., Dlaczego PPR w okresie 1944–1948 zmonopolizowała władzę w Polsce, spacyfikowała państwo i zniewoliła społeczeństwo? [w:] Więcej niż partia. PZPR a polityka, gospodarka i społeczeństwo 1948–1990, red. A. Dziuba, B. Tracz, Katowice–Warszawa 2017.
Iwanow M., Powstanie Warszawskie (nie)widziane z Moskwy, „Rzeczpospolita”, 1 VIII 2019,
https://www.rp.pl/Powstanie-Warszawskie/307259905-Powstanie-warszawskie-niewidzianez-Moskwy.html, dostęp 6 IV 2020 r.
Jarząbek W., Miejsce Polski w polityce międzynarodowej w latach 1944–1947, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2005, nr 2 (8).
Kissinger H., Dyplomacja, tłum. S. Głąbiński, G. Woźniak, I. Zych, Warszawa 1996.
Kornat M., Antykomunizm i antysowietyzm w polskiej myśli politycznej podczas II wojny światowej [w:] Antykomunizm Polaków w XX wieku, red. P. Kardela, K. Sacewicz, Białystok–Olsztyn–Warszawa 2019.
Koryn A., Między Wschodem a Zachodem. Międzynarodowe aspekty sowietyzacji Europy Środkowowschodniej 1944–1947, „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 2001, nr 37/2.
Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1998.
Lowe K., Dziki kontynent. Europa po II wojnie światowej, tłum. M.P. Jabłoński, Poznań 2013.
Marciniak W., Rozgrabione imperium. Upadek Związku Sowieckiego i powstanie Federacji Rosyjskiej, Kraków 2004.
Mastny V., Stalin i zimna wojna. Sowieckie poczucie zagrożenia, tłum. M. Werner, Warszawa 2006.
Materski M., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego – narzucona władza [w:] W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917–1945), red. E. Kowalczyk, K. Rokicki, Warszawa 2019.
Nowak K.R., Związek Patriotów Polskich w służbie Sowietów [w:] W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917–1945). red. E. Kowalczyk, K. Rokicki, Warszawa 2019.
Pietrow N., Działalność NKWD w Polsce w latach 1944–1945 [w:] W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917–1945), red. E. Kowalczyk, K. Rokicki, Warszawa 2019.
Pietrow N., Nowy ład Stalina. Sowietyzacja Europy 1945–1953, tłum. J. Prus-Wojciechowska, K. Syska, Warszawa 2015.
Pipes R., Rosja, komunizm i świat. Wybór esejów, tłum. A. Nowak, Sz. Czarnik, Kraków 2002.
Raack C.R., Polska i Europa w planach Stalina, tłum. P. Kościński, Warszawa 1997.
Skrzypek A., Strategia Związku Radzieckiego podczas „zimnej wojny”, „Dzieje Najnowsze” 1997, nr 29/2.
Spałek R., U źródeł partii. Z dziejów konfliktów personalno-ideowych w kierownictwie PPR [w:] Elity komunistyczne w Polsce, red. M. Szumiło, M. Żukowski, Warszawa–Lublin 2015.
Spałek R., Centralne Biuro Komunistów Polski jako ekstraordynaryjne kierownictwo partii komunistycznej: walka o władzę – liderzy – kontakty z WKP/b i PPR – Polski Sztab Partyzancki [w:] W drodze do władzy. Struktury komunistyczne realizujące politykę Rosji Sowieckiej i ZSRS wobec Polski (1917–1945), red. E. Kowalczyk, K. Rokicki, Warszawa 2019.
Wrona J., System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego, wyd. 2, Lublin 1997.
Wrzesiński W., Przyczynki do historii powstania społecznego i gospodarczego programu odrodzonej Polski w latach drugiej wojny światowej [w:] Od Piłsudskiego do Wałęsy. Studia z dziejów Polski w XX wieku. Księga jubileuszowa w 70 rocznicę urodzin prof. Andrzeja Paczkowskiego, Warszawa 2008.
Zubok W., Pleszakow K., Zimna wojna zza kulis Kremla. Od Stalina do Chruszczowa, tłum. M. Koraszewska, Warszawa 1999.
Związek Radziecki wobec krajów Europy Środkowej i Wschodniej 1920–1991, red. J. Diec, A. Tyszkiewicz, Kraków 2005.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Inne teksty tego samego autora
- Jerzy Eisler, Andrzej Friszke, Paweł Machcewicz, Andrzej Paczkowski, Janusz Wrona, [Dyskusja] PKWN – próba oceny , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 8 Nr 2 (2005)
- Janusz Wrona, Rola PZPR w państwie i społeczeństwie polskim , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 32 Nr 2 (2018)
- Janusz Wrona, System polityczny w Polsce w latach 1944–1948 , Pamięć i Sprawiedliwość: Tom 8 Nr 2 (2005)
