Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Kryptonim „Wrota” – kontrwywiad PRL wobec działalności Ambasady Rumunii w Warszawie w latach 1967–1971
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 35 Nr 1 (2020), strony: 493-511
Data publikacji: 2020-06-30
https://doi.org/10.48261/pis203522
PDF
Abstrakt
W drugiej połowie lat sześćdziesiątych kontrwywiad PRL zainteresował się działalnością pracowników Ambasady Socjalistycznej Republiki Rumunii w Warszawie. Szczególną ciekawość polskich służb wzbudzały spotkania pracowników tej placówki z przedstawicielami państw NATO, zwłaszcza z Kanadyjczykami, Amerykanami, Włochami i Brytyjczykami, ale także kontakty z obywatelami PRL. Obserwacja dyplomatów rumuńskich nabrała szczególnego znaczenia po wkroczeniu wojsk państw Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Armia rumuńska nie wzięła w nim udziału, a rząd w Bukareszcie uznał je za pogwałcenie niepodległości Czechosłowacji. Zwolenników prowadzenia przez Rumunię niezależnej od Związku Sowieckiego polityki zagranicznej uznawano za niebezpiecznych „nosicieli tendencji nacjonalistycznych i antyradzieckich”, a wszelkie kontakty personelu ambasady kontrolowano z uwzględnieniem ich charakteru polityczno-propagandowego. W związku z tym polskie służby skupiały się szczególnie na spotkaniach i rozmowach rumuńskich dyplomatów z reprezentantami państw NATO, a także treści przesyłek kierowanych przez ambasadę do różnych instytucji i osób prywatnych.
Słowa kluczowe
ambasada rumuńska • kontrwywiad • kryptonim „Wrota” • inwigilacja • Układ Warszawski • praska wiosna Romanian embassy • counterespionage • code name “Gate” • surveillance • Warsaw Pact • Prague Spring
Bibliografia
Dziak W.J., Rowiński J., Chińsko-sowiecki spór graniczny. Wybór dokumentów, Warszawa 2017.
Operacja „Podhale”. Służba Bezpieczeństwa wobec wydarzeń w Czechosłowacji 1968–1970, wstęp, wybór i oprac. Ł. Kamiński, G. Majchrzak, Warszawa 2008.
Organizacja Układu Warszawskiego. Dokumenty 1955–1985, red. H. Jaroszek i in., Warszawa 1986.
Zaciskanie pętli. Tajne dokumenty dotyczące Czechosłowacji 1968 r., wstęp i oprac. A. Garlicki, A. Paczkowski, Warszawa 1995.
Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017.
Betea L. i in., 21 august 1968. Apoteoza lui Ceauşescu, Bucureşti 2009.
Bosak H., Oficer centrali, Warszawa 1996.
Bosak H., Rezydent z Genewy, Warszawa 1995.
Bosak H., Werbownik, Warszawa 2002.
Bosak H., Wnuk generała, Warszawa 2000.
Bosak H., Wywiadowcza wiza, Warszawa 2006.
Burakowski A., Geniusz Karpat. Dyktatura Nicolae Ceauşescu 1965–1989, Warszawa 2008.
Câmpeanu P., Ceauşescu. Lata odliczane wstecz, tłum. H. Mirska-Lasota, Warszawa 2004.
Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011.
Constantiniu L., Uniunea Sovietică între obsesia securității și insecurității, București 2010.
Deletant D., Ceausescu and the Securitate. Coercion and Dissent in Romania, 1965–1989, New York 1995.
Deletant D., Rumunia [w:] Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010.
Demel J., Historia Rumunii, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986.
Durka J., Obraz współpracy wywiadowczej i kontrwywiadowczej służb PRL ze służbami rumuńskimi w świetle dokumentów strony polskiej – przyczynek do zarysu problematyki [w:] Polska i Rumunia. Wspólnie – obok – blisko. Polonia şi România. Împreună – alături – aproape, red. S. Iachimovschi, K. Stempel-Gancarczyk, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2015.
Eisler J., Polski rok 1968, Warszawa 2006.
Eisler J., Władysław Gomułka wobec praskiej wiosny, „Wiadomości Historyczne” 1998, nr 5.
Gaddis J.L., Zimna wojna. Historia podzielonego świata, tłum. B. Pietrzyk, Kraków 2007.
Gajdziński P., Gierek. Człowiek z węgla, Poznań 2014.
Hermański S., Jusupović A., Wróblewski T., Cywilne organy bezpieczeństwa państwa 1956–1990 [w:] Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990), red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013.
Jarząbek W., PRL w politycznych strukturach Układu Warszawskiego w latach 1955–1980, Warszawa 2008.
Judt T., Powojnie. Historia Europy od roku 1945, Poznań 2008.
Karapyta M., Zarys stosunków polsko-rumuńskich w latach 1945–1965 [w:] Polsko-rumuńskie związki historyczne i kulturowe. Legături istorice şi culturale polono-române, red. S. Iachimovschi, E. Wieruszewska-Calistru, Suceava 2013.
Kaszyński K., Podgórski J., Szpiedzy, czyli tajemnice polskiego wywiadu, Warszawa 1994.
Kowalski L., Krótsze ramię Moskwy. Historia kontrwywiadu wojskowego PRL, Warszawa 2017.
Kunze Th., Ceauşescu. Piekło na ziemi, tłum. J. Czudec, Warszawa 2016.
Laqueur W., Historia Europy 1945–1992, London 1993.
Machcewicz P., „Do diabła z suwerennością”. Władysław Gomułka wobec praskiej wiosny [w:] Wokół praskiej wiosny. Polska i Czechosłowacja w 1968 roku, red. Ł. Kamiński, Warszawa 2004.
Nowak K., Mniejszość polska w Czechosłowacji 1945–1989. Między nacjonalizmem a ideą internacjonalizmu, Cieszyn 2012.
Nowak K., Z dziejów kontaktów Polaków rumuńskich z Polską przed rokiem 1989 [w:] We wspólnocie narodów i kultur. W kręgu relacji polsko-rumuńskich. Comunitatea popoarelor şi culturilor. În lumea relațiilor polono-române, red. S. Iachimovschi, E. Wieruszewska, Suceava 2008.
Olteanu C., Duțu A., România. 36 de ani în Tratatul de la Varşovia, Bucureşti 2014.
Ouimet M.J., The Rise and Fall of the Brezhnev Doctrine in Soviet Foreign Policy, London 2003.
Pacepa I.M., Czerwone horyzonty. Prawdziwa historia zbrodni, życia i upadku Nicolae Ceausescu, tłum. M. Fabianowska, Warszawa 1990.
Pacepa I.M., Rychlak R.J., Dezinformacja. Były szef wywiadu ujawnia metody dławienia wolności, zwalczania religii i wspierania terroryzmu, Gliwice 2013.
Paczkowski A., Wstęp [w:] Wywiad polski w roku 1949. Sprawozdanie z działalności, wstęp i oprac. A. Paczkowski, Warszawa 2009.
Pawlikowicz L., Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956–1964, Warszawa 2004.
Piotrowski P., Obsada kierowniczych stanowisk w aparacie bezpieczeństwa w latach 1956–1975 [w:] Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 2: 1956–1975, red. P. Piotrowski, Warszawa 2006.
Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1.
Pleskot P., Dyplomata, czyli szpieg? Działalność służb kontrwywiadowczych PRL wobec zachodnich placówek dyplomatycznych w Warszawie (1956–1989), cz. 1–2, Warszawa 2013.
Pleskot P., „Tarcza partii i narodu”. Kontrwywiad Polski Ludowej w latach 1945–1956. Zarys struktur i wybór źródeł, Warszawa 2010.
Pleskot P., Technika w służbie. Środki techniczne stosowane w inwigilacji zachodnich dyplomatów przez kontrwywiad PRL (1956–1989) [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 2, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.
Pragier A., Czas teraźniejszy, Londyn 1975.
Prażmowska A., Władysław Gomułka, Warszawa 2015.
Siemiątkowski Z., Wywiad a władza. Wywiad cywilny w systemie sprawowania władzy politycznej PRL, Warszawa 2009.
Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956–1970. Współpraca – napięcia – konflikty, Poznań 2010.
Skrzypek A., Mechanizmy uzależnienia. Stosunki polsko-radzieckie 1944–1957, Pułtusk 2002.
Stańczyk J., Zmiany doktrynalne po drugiej wojnie światowej a ewolucja systemu bezpieczeństwa europejskiego, „Myśl Wojskowa” 2004, nr 3.
Ştefănescu P., Istoria serviciilor secrete române, Oradea 2001.
Tanty M., Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, Warszawa 2003.
Targalski J., Departamentul Securităţii Statului – DSS – wykład, https://jozefdarski.pl/7208-departamentul-securita%C5%A3ii-statului-dss-wyklad
Tomaszewski J., Europa Środkowo-Wschodnia 1944–1968. Powstanie, ewolucja i kryzys realnego socjalizmu, Warszawa 1992.
Troncotă C., Duplicitarii. O istorie a serviciilor de informaţii şi securitate ale regimului communist din România. 1965–1989, Bucureşti, 2003.
Vlad C., Istoria diplomației. Secolul XX, Târgoviște 2014.
Watts L.L., Cei dintâi vor fi cei din urmă. România și sfârșitul Războiului Rece, București 2013.
Watts L.L., Ferește-mă, doamne, de prieteni. Războiul clandestin al Blocului Sovietic cu România, București 2012.
Willaume M., Rumunia, Warszawa 2004.
Wolf M., McElvoy A., Człowiek bez twarzy, tłum. K. Dmoch, Warszawa 1998.
Zubok V., Nieudane imperium. Związek Radziecki okresu zimnej wojny, od Stalina do Gorbaczowa, tłum. A. Czwojdrak, Kraków 2010.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
