okładka

Tom 34 Nr 2 (2019)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Varia

Jak powstało orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich z 18 listopada 1965 roku

Wojciech Kucharski

Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 34 Nr 2 (2019), strony: 502-522

Data publikacji: 2019-12-30

Abstrakt

Celem artykułu jest próba rekonstrukcji okoliczności związanych z powstaniem orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 18 listopada 1965 r. W artykule zaprezentowano proces formułowania tekstu, zidentyfikowano kolejne redakcje, określono chronologię zdarzeń od podjęcia decyzji o powstaniu orędzia do przekazania go biskupom niemieckim. Podjęto próbę zidentyfikowania wszystkich zaangażowanych w powstanie tego dokumentu osób. Poddano ponownej krytyce wykorzystywane w literaturze źródła oraz dzięki nieznanym dotąd źródłom, w tym rękopisowi odnalezionemu w maju 2019 r., skorygowano funkcjonujące w literaturze poglądy. W artykule ostatecznie udowodniono, że głównym autorem był abp Bolesław Kominek, który napisał ponad 90 proc. tekstu. Wykazano, że pewien wpływ na orędzie miał prymas Stefan Wyszyński. Ustalono moment i zakres ingerencji w tekst biskupów niemieckich. Opisano również okoliczności przygotowania czystopisu i podpisania finalnej wersji tekstu.

»Aus eigenem Entschluss und in eigener Verantwortung… ohne einen Auftrag von irgendeiner Seite«. Römische Gespräche zwischen Alfred Sabisch und Erzbischof Kominek vor dem Briefwechsel der polnischen und deutschen Bischöfe” 1965, red. J. Kohler, „Archiv fur schlesische Kirchengeschichte, 2005, t. 63.

Białkowski M., Protokoły konferencji Polskich Ojców Soborowych. Zbiór dokumentów 1962–1965, Lublin 2009.

Jedin H., Lebensbericht, wyd. K. v. Repgen, Mainz 1984.

Kominek B., W służbie „Ziem Zachodnich”, z teki pośmiertnej wybrał J. Krucina, Wrocław 1977.

Kominek B., Droga do pokoju społecznego, „Tygodnik Powszechny” 1965, nr 32.

Dokumenty, wyb. i oprac. W. Kucharski, D. Misiejuk [w:] Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek, prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2009.

Hofer W., Die Briefe der Bischöfe. Gespräch mit Ruhrbischof Hengsbach über die Kontakte zwischen dem polnischen und dem deutschen Episkopat, „Die Zeit”, 17 XII 1965.

Nowak-Jeziorański J., Winowska M., Korespondencja 1955–1989, oprac. i wstępem opatrzył A. Nowak, Wrocław 2016.

Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim, oprac. W. Kucharski, konsultacja filologiczna J. Giel, P. Przybylska-Moskwa [w:] Wokół Orędzia. Kardynał Bolesław Kominek, prekursor pojednania polsko-niemieckiego, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2009.

Wyszyński S., „Beati ocule que vident…”. „Te Deum” XX-lecia we Wrocławiu, „Wrocławskie Wiadomości Kościelne” 1965, R. 20 (1965).

Bułhak W., Wywiad PRL a Watykan 1962–1978, Warszawa 2019.

Czaczkowska E.K., Nowe ustalenia w sprawie listów milenijnych biskupów polskich do episkopatów świata. Maria Winowska i kard. Stefan Wyszyński współautorami listów [w:] 1966. Milenium Chrztu Polski Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Perspektywa teologiczno-społeczna, red. E.K. Czaczkowska, Warszawa 2016.

Czaczkowska E.K., Rola kardynała Stefana Wyszyńskiego w powstaniu Orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich. Nieznane dokumenty w Archiwum Prymasa Polski, „Przegląd Zachodni” 2016, nr 3.

Gawlitta S., „Aus dem Geist des Konzils! Aus der Sorge der Nachbarn!”. Der Briefwechsel der polnischen und deutschen Bischöfe von 1965 und seine Kontexte, Marburg 2016.

Heller E., Macht Kirche Politik. Der Briefwechsel zwischen den polnischen und deutschen Bischöfen im Jahre 1965, Mainz 1992.

Hummel K.-J., Der Heilige Stuhl, deutsche und polnische Katholiken 1945–1978, „Archiv fur Sozialgeschichte” 2005, t. 45.

Kerski B., Kycia T., Żurek R., „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna, Olsztyn 2006.

Kerski B., Żurek R., Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna [w:] B. Kerski, T. Kycia, R. Żurek, „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Orędzie biskupów polskich i odpowiedź niemieckiego episkopatu z 1965 roku. Geneza – kontekst – spuścizna, Olsztyn 2006.

Krucina J., Obchody kościelnego dwudziestolecia [w:] Kościół na Ziemiach Zachodnich. Ćwierćwiecze polskiej organizacji kościelnej, red. J. Krucina, Wrocław 1971.

Kucharski W. , Czy kardynał Stefan Wyszyński był współautorem orędzia do biskupów niemieckich? Uwagi do rozważań Ewy K. Czaczkowskiej, „Przegląd Zachodni” 2017, nr 1.

Kucharski W., Ziemie Zachodnie w piśmiennictwie kardynała Bolesława Kominka [w:] Ziemie Zachodnie – historia i perspektywy, red. W. Kucharski, G. Strauchold, Wrocław 2011.

Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970–1989, Warszawa 2019.

Madajczyk P., Na drodze do pojednania. Wokół orędzia biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 roku, Warszawa 1994.

Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. F. Boll et al., Warszawa 2010.

Pół wieku Milenium. Religijne, polityczne i społeczne aspekty obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski (1956–1966/1967), red. B. Noszczak, Warszawa 2017.

Rydel J., Nowe elementy mozaiki. Nieznane niemieckie dokumenty dyplomatyczne o Liście Biskupów z 1965 roku, „Więź” 2011, nr 1.

Stehle H., „Versuchen wir zu vergessen”. Warum deutsche Bischöfe nicht gleich in die Hand der Polen einschlugen, „Die Zeit” 1990, nr 46.

Trippen N., Josef Kardinal Frings (1887–1978), t. II, Paderborn–Munchen–Wien–Zurich 2005.

Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944–1989), Warszawa 2003.

Żaryn J., Obchody Millenium na uchodźstwie z lotu ptaka [w:] Obchody Millenium na uchodźstwie w 50. rocznicę, red. R. Łatka, J. Żaryn, Warszawa 2016.

Żurek R., Bolesław Kominek – autor orędzia pojednania biskupów polskich [w:] Pojednanie i polityka. Polsko-niemieckie inicjatywy pojednania w latach sześćdziesiątych XX wieku a polityka odprężenia, red. F. Boll et al., Warszawa 2010

okładka

Tom 34 Nr 2 (2019)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2019-12-30

Dział: Varia