okladka

Tom 38 Nr 2 (2021)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Studia

Niepodległość zaklęta w poezji - językowe wyznaczniki narodowych wartości w liryce lotniczej

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 38 Nr 2 (2021), strony: 298-321

Data publikacji: 2021-12-30

https://doi.org/10.48261/pis213817

Abstrakt

Burzliwa historia Polski i walk niepodległościowych narodu polskiego znalazła swoje odbicie w narodowej literaturze i sztuce. W celu określenia językowych wyznaczników narodowych wartości zakodowanych w poezji wojennej (tzw. tyrtejskiej) poddano badaniu zbiór liryki autorstwa lotników walczących w polskich dywizjonach w Wielkiej Brytanii. Poezja lotnicza ze względu na uwarunkowania bojowe, społeczne i polityczne różni się od poezji legionowej czy powstańczej. Konotuje ona zestaw uniwersalnych motywów, symboli, słów kluczy i wartości, które okazują się wspólne, ale posiada też swoiste, typowe dla niej: przestrzeń, ocean, ptaki, lot, skrzydło, biało-czerwona szachownica, tęsknota, zdrada. Pełna poświęceń walka za wolność Ojczyzny i świata kończy się polityczną zdradą, wykluczeniem z Parady Zwycięstwa w Londynie, społecznym odrzuceniem i niemożnością powrotu do Polski, czemu poeci dają wyraz w utworach implikujących silne emocje: gniew, frustrację, gorycz rozczarowania i rozżalenie. Podsumowując, analiza językowych wykładników wartości narodowych obecnych w analizowanym zbiorze poezji wojennej dowiodła jednolitości polskiej tożsamości narodowej i uniwersalności narodowego systemu aksjologicznego.

Antologia poezji i prozy lotniczej, wybrał i oprac. Komitet Redakcyjny w składzie: P. Moskwa, A. Kaliniecka, S. Mioduchowski, M. Sawicki, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn 1987.

Bachelard G., Wyobraźnia poetycka, wybór i tłum. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, przedmowa J. Błoński, Warszawa 1975, s. 197.

Balcerzan E., Poezja polska w latach 1918-1939, Gdańsk 2000.

Blicharski C., Tarnopolanina żywot niepokorny, Warszawa 2013.

Chenel A.P., Simarro A.S., Słownik symboli, tłum. M. Boberska, Warszawa 2008.

Chłap-Nowakowa J., Poezja i pamięć: odzyskanie niepodległości, bohaterowie i święta narodowe w twórczości środowiska poetyckiego 2 Korpusu Polskiego, „Dzieje Najnowsze” 2019, nr 2, s. 45-66.

Chłap-Nowakowa J., Sybir, Bliski Wschód, Monte Cassino. Środowisko poetyckie 2. Korpusu i jego twórczość, Kraków 2004.

Filina M., Ossowska D., Losy Polaków na Kaukazie, cz. I: „Tbiliska grupa” polskich poetów zesłań- czych, Tbilisi 2015.

Gazda G., Tynecka-Makowska S., Słownik rodzajów i gatunków literackich, Kraków 2006.

Gretzyngier R., Matusiak W., Zieliński J., Lotnictwo polskie na Zachodzie 1939-1947. Polish Air Force, Wydawnictwo ZP, b.d.

Jackowska A.M., Sowiety na ławie oskarżonych. Polskie uczestnictwo w propagandowej zimnej wojnie we Francji w latach 1947-1952, Warszawa 2018.

Janion M., Literatura i spisek, „Pamiętnik Literacki” 1976, nr 67/4, s. 23-61.

Jaworska K., Wątłe ślady. O losach twórczości kilku poetek-żołnierzy Armii Polskiej na Wschodzie [w:] Paryż-Londyn-Monachium-Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej, t. II, pod red. V. Wejs-Milewskiej i E. Rogalewskiej, Białystok 2016.

Karwala M., Poezja legionowa i żołnierska czasu wielkiej wojny, „Rocznik Biblioteki Kraków” R. II: 2018, s. 97-115.

Kornicki F., Zmagania. Autobiograafi dowódcy dywizjonu myśliwskiego, Warszawa 2017.

Król M., Krupiński G., Sułek H., Słownik terminów literackich, pod red. H. Sułka, Kraków 2008.

Kulawik A., Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, Kraków 1997.

Matusiak W., Polskie skrzydło myśliwskie w Wielkiej Brytanii, „Biuletynu IPN” 2007, nr 10-11, s. 61-73.

Matusiak W., Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii, „Biuletyn IPN” 2009, nr 8-9 (103-104), s. 101-115.

Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939-1945, przedmowa A. Gieysztor, Warszawa 1987.

Miodońska-Brookes E., Kulawik A., Tatara M., Zarys poetyki, Warszawa 1980.

Otwinowska J., Czytanka na klasę I. Podręcznik do nauki języka polskiego dla dzieci od lat 10-12, wyd. 3, Londyn 1979.

Peszkowski Z., Wspomnienia jeńca z Kozielska, Warszawa 1989.

Piłsudski J., O wartości żołnierza Legionów (5 sierpnia 1923 r.) [w:] Pisma zbiorowe Józefa Piłsudskiego, t. VI, Warszawa 1937, s. 60-78.

Przedpełski A., Lotnictwo Wojska Polskiego: zarys historii 1918-1996, Warszawa 1997.

Romanowski A., „Przed złotym czasem”: szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej lat 1908- 1918, Kraków 1990.

Russocki S., Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, Warszawa 1978.

Szczepaniak A., Obraz codziennego życia żołnierzy I i II Brygady Legionów w poezji i pieśni z czasów pierwszej wojny światowej 1914-1918, „Kwartalnik Opolski” 2015, 2/3, s. 3-24.

Święch J., Literatura polska w latach drugiej wojny światowej, Warszawa 1997 (i nast. wydania).

Święch J., Poeci i wojna. Rozprawy i szkice, Warszawa 2000.

Wolsza T., Sprawa II Korpusu oraz absencji Polaków w londyńskiej paradzie zwycięstwa 8 czerwca 1946 r. (przyczynek do genezy „zimnej wojny”), „Dzieje Najnowsze” 1997, nr 2, s. 87-99.

Lista ICOS kluczowych terminów onomastycznych, tłum. i oprac. A. Gałkowski i U. Bijak, Grupa Terminologiczna ICOS International Council of Onomastic Sciences, Łódź-Kraków 2018, http://onomastyka.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2019/03/Lista-ICOS-kluczowych-termin %C3%B3w-onomastycznych.pdf, dostęp 20 IV 2020 r.

Łepkowski P., Londyn: Parada Zwycięstwa bez Polaków, „Rzeczpospolita”, 9 VI 2018, https://www. rp.pl/Rzecz-o-historii/306079942-Londyn-Parada-Zwyciestwa-bez-Polakow.html, dostęp 20 IV 2020 r.

Mruk K., Zmyślony W., Polskie Siły Powietrzne w II Wojnie Światowej. Cmentarz Lotników Polskich w Newark-on-Trent hr. Nottinghamshire (Anglia), http://www.polishairforce.pl/_cmnewark. html, dostęp 21 IV 2020 r.

The Royal Air Force Motto - “Per Ardua ad Astra” - Motto Królewskich Sił Powietrznych - „Per Ardua ad Astra”, https://www.raf.mod.uk/history/theroyalairforcemotto.cfm, dostęp 29 IV 2021 r.

Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl, dostęp 20 IV 2020 r.

Sztandar Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, http://www.muzeumwp.pl/aktualnosci/631, sztandar-polskich-sil-powietrznych-na-zachodzie.php, dostęp 20 IV 2020 r.

okladka

Tom 38 Nr 2 (2021)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2021-12-30

Dział: Studia