Ignacy Matuszewski. Piłsudczyk, czyli kto?

Krzysztof Kloc

doi:10.48261/pis223920

Tom 39 Nr 1 (2022)

ISSN:

1427-7476

eISSN:

2957-1723

Dział: Varia

Ignacy Matuszewski. Piłsudczyk, czyli kto?

Krzysztof Kloc

https://orcid.org/0000-0003-0330-2728

Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 39 Nr 1 (2022), strony: 432-451

Data publikacji: 2022-12-30

https://doi.org/10.48261/pis223920

PDF

Abstrakt

Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, co oznaczało bycie piłsudczykiem w myśli oraz w filozofii politycznej Ignacego Matuszewskiego. Autor pominął biografię i działalność polityczną bohatera artykułu jako już stosunkowo dobrze znane, skoncentrował się natomiast na jego wypowiedziach na temat przedstawiony w tytule artykułu, zawartych w ogromnym dorobku pisarskim Matuszewskiego, powstałym zarówno w okresie międzywojennym, jak i na uchodźstwie po 1945 r. Przedstawiony został stosunek piłsudczyków do osoby Józefa Piłsudskiego, do państwa, do niepodległości, a także do dogmatyzmu w myśleniu politycznym, do czego piłsudczycy, w tym sam Matuszewski, mieli stosunek negatywny. Autor wskazał, że w omawianym okresie rozumienie pojęcia „piłsudczyk” w polskiej myśli politycznej ewoluowało od nazwy żołnierzy służących pod komendą Piłsudskiego do określenia wszystkich Polaków, którzy podzielali idee kierujące pierwszym marszałkiem Polski.

Słowa kluczowe

Ignacy Matuszewski • Józef Piłsudski • piłsudczyk • piłsudczycy • państwo • niepodległość Ignacy Matuszewski • Józef Piłsudski • Piłsudskiite • Piłsudskiites • state • independence

Bibliografia

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Akta Adama Ciołkosza

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Akta ambasadora Michała Sokolnickiego

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, Archiwum Michała Sokolnickiego

Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, Archiwum Tadeusza Schaeztla

Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Kolekcja Jakuba Hoffmana

Ciołkosz A., List do Redakcji, „Zeszyty Historyczne” 1966, z. 10.

Dlaczego czcimy dzień szósty sierpnia, Warszawa 1919.

Dokumenty do historii stosunków polsko-sowieckich 1918–1945, t. 1: 1918–1926, red. J.J. Bruski, M. Wołos, cz. 1: Polska między Rosją „białą” a „czerwoną” (listopad 1918–marzec 1921), Warszawa 2021.

Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, Warszawa 1993.

Matuszewski I., 11 XI 1918 [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., 6 VIII 1914 [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Dno sprawy [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Filozofia lęku i bezsiły [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Maskarada [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Muzyka i polityka [w:] idem, Pisma wybrane, t. 2: O Polskę całą, wielką i wolną 1943–1946, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Obecność Piłsudskiego [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Pakt [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Piłsudski [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Prawdy polskie [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Śmierć Sławka [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Terror czy dyscyplina [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Ucieczka od prawdy [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., W dniu 19 marca [w:] idem, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Matuszewski I., Wola Polski, „Wiadomości Polskie” 1941, nr 40.

Matuszewski I., Żniwo śmierci [w:] idem, Pisma wybrane, t. 2: O Polskę całą, wielką i wolną 1943–1946, wybór i oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Studnicki W., Józef Piłsudski. Czy był największy? [w:] idem, Pisma wybrane, t. 3: Ludzie, idee i czyny, do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył J. Gzella, Toruń 2001.

Wrzos K., O Piłsudskim i piłsudczykach. Piłsudski i piłsudczycy. Marszałek Edward Śmigły-Rydz.

Pułkownik Józef Beck, przedmowa i oprac. P. Cichoracki, Łomianki b.d.

Broniewski W., Pamiętnik 1918–1922, Warszawa 1987.

Dąbski J., Wojna i ludzie. Wspomnienia z lat 1914–1915. Fragmenty, do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył S. Giza, Warszawa 1969.

Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. 1: 22 VI 1915–29 IV 1917, t. 2: 15 X 1918–23 VI 1919, wstęp i opracowanie J. Faryś, T. Sikorski, H. Walczak, A. Wątor, Szczecin 2013.

Gorczyńska R., Jędrzejewicz W., Kronikarz epoki Piłsudskiego. Rozmowa z Wacławem Jędrzejewiczem, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1985, z. 77.

Grzędziński J., Maj 1926, wyd. 2, Paryż 1965.

Nowaczyński A., Kiedy byłem piłsudczykiem. W pierwszym pułku pierwszej brygady, „Wiadomości Literackie” 1933, nr 55.

Pawlikowski M.K, Epizod miński 1918 roku [w:] Niepodległa na łamach „Kultury” 1947–1962, wybór i wstęp M. Żebrowski, Paryż–Kraków 2018.

Rataj M., Pamiętniki 1918–1927, do druku podał J. Dębski, Warszawa 1965.

Wańkowicz M., Spory o monopole – przykład z roku 1917/1918 [w:] Niepodległa na łamach „Kultury” 1947–1962, wybór i wstęp M. Żebrowski, Paryż–Kraków 2018.

Zdziechowski M., Ze wspomnień o Piłsudskim i jego epoce [w:] idem, Wybór pism, wstęp, wybór i redakcja M. Zaczyński, Kraków 1993.

Cat, Kto to są „pułkownicy”, „Słowo”, 5 V 1936 (nr 123).

Piłsudczycy, „Rząd i Wojsko”, 26 I 1919 (nr 4).

Cenckiewicz S., „Hiram” w poetyckiej klamrze. O literacko-politycznych żywiołach płk. Ignacego Matuszewskiego (1891–1946) [w:] I. Matuszewski, Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości 1912–1942, wprowadzenie, wybór i opracowanie S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.

Cenckiewicz S., „Ten Studnicki to kompletny wariat”, czyli kilka uwag na marginesie Polski za linią Curzona [w:] W. Studnicki, Polska za linią Curzona, oprac. i wstęp S. Cenckiewicz, Warszawa 2021.

Cichoracki P., Legenda i polityka. Kształtowanie się wizerunku marszałka Józefa Piłsudskiego w świadomości zbiorowej społeczeństwa polskiego w latach 1918–1939, Kraków 2005.

Demel F., Lipiński W., Pułkownik Leopold Lis-Kula, przedmowa A. Piłsudska, Warszawa 1932.

Drymmer W.T., Zespoły dyskusyjne i organizacje tajne, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1972, z. 22.

Faryś J., Piłsudski i piłsudczycy. Z dziejów koncepcji polityczno-ustrojowej (1918–1939), Szczecin 1991.

Fedorowicz S., Pułkownik Barta. Patriotyczna i niepodległościowa działalność pułkownika Przemysława Berthel de Weydenthal (1893–1919), Kraków 2014.

Iranek-Osmecki K., Ostatnie bitwy płk. Lisa-Kuli, „Tydzień Polski” 1959, nr 7.

Jędrzejewicz W., Wypadki majowe w Polsce w 1926 roku, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1967, z. 12.

Kaden-Bandrowski J., Piłsudczycy, wydanie nowe, Warszawa 1936.

Katelbach T., Przeobrażenia Adama Pragiera, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1967, z. 11.

Katelbach T., „Szlachetny” (Wspomnienia o Adamie Kocu), „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1969, z. 16.

Kloc K., Michał Sokolnicki (1880–1967). Piłsudczyk – historyk – dyplomata, Kraków 2018.

Kloc K., Piłsudski. Studium fenomenu Komendanta, Kraków 2021.

Kowalewski J., „Ja was przepraszam, panowie!”, „Tydzień Polski” 1963, nr 26.

Londyńczyk [J. Mieroszewski], Kronika angielska. Spowiedź ideowego piłsudczyka, „Kultura” 1965, nr 12.

Micewski A., W cieniu marszałka Piłsudskiego. Szkice z dziejów myśli politycznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 1968.

Miedziński B., Sprostowania spoza grobu (ze wstępem Tadeusza Święcickiego), „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1972, z. 22.

Miedziński B., Wojna i pokój (I), „Kultura” 1966, nr 5.

Olstowski P., Wołos M., Rola militarna i polityczna Polskiej Organizacji Wojskowej w odzyskaniu niepodległości. Próba bilansu, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2018, nr 1–2.

Osiński T., Marszałek Piłsudski w oświetleniu Akademii Historii Międzynarodowej, Warszawa 1930.

Paruch W., Podstawy i uzasadnienie tożsamości politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1997, Sectio K, vol. 4.

Pepłoński A., Wywiad w wojnie polsko-bolszewickiej, Warszawa 1999.

Romin S., Józef Piłsudski, Paryż–New York 1926.

Sioma M., Spór o konsolidację narodową w okresie zagrożenia wojennego (1938–1939), „Res Historica” 2011, 31.

Sokolnicki M., Odpowiedzialność, „Tydzień Polski” 1959, nr 39.

Sołowij T., Życie ekonomiczne w Polsce, „Kultura” 1949, nr 9.

Sosnkowski K., Aleksandra Piłsudska, „Tydzień Polski” 1963, nr 45.

Swianiewicz S., Witold Staniewicz, „Kultura” 1967, nr 6.

Zbyszewski W.A., Ignacy Matuszewski, „Wiadomości” (Londyn) 1946, nr 28.

Zbyszewski W.A., „Lwów i Wilno”, „Kultura” 1950, nr 12.

Cenckiewicz S., Na zakończenie widowiska, https://twitter.com/cenckiewicz/status/1337090420057255940, dostęp 23 II 2022 r.

Kornat M., O prawdę o Ignacym Matuszewskim (fragmenty recenzji pracy p. Cenckiewicza), https://www.facebook.com/photo?fbid=3985932254773792&set=pcb.3985936348106716, dostęp 23 II 2022 r.