Język Polski
English
Wybory parlamentarne w 1989 r. w województwie poznańskim w świetle zachowanych akt Służby Bezpieczeństwa
Łukasz Komorowski
https://orcid.org/0000-0002-3837-007X
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 13 (2020), strony: 163–184
Data publikacji: 2020-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN201308
PDF
Abstrakt
Wybory parlamentarne z czerwca 1989 r. stanowią istotną cezurę w procesie rozkładu dyktatury komunistycznej w Polsce. Jednym z ciekawszych problemów badawczych jest rola Służby Bezpieczeństwa, jaką odegrała ona podczas poprzedzającej je kampanii oraz w czasie głosowania. W artykule podjęto próbę opisania działalności SB na terenie województwa poznańskiego w tym okresie. Ukazanie jej pełnego obrazu nie jest zadaniem łatwym ze względu na celowe niszczenie materiałów przechowywanych w archiwum WUSW w Poznaniu, jakie miało miejsce w 1989 i 1990 r. Część wytworzonych przez poznańską SB materiałów zachowało się w sprawie obiektowej krypt. „Żądło”, prowadzonej przez Wydział II Departamentu III MSW, w ramach której kontrolowano działalność komitetów obywatelskich na terenie całego kraju. Odnalezione materiały – w zestawieniu z dokumentami przechowywanymi w innych archiwach – pozwalają uzyskać odpowiedź na przynajmniej część pytań badawczych dotyczących tytułowego zagadnienia.
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 0236/410, t. 30.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu: 0034/29; 0038/175; 0055/31, t. 1–2; 00169/75; 00275/757; 00280/1, t. 4; 00280/4; 00280/14, t. 2; 06/268, t. 7; 764/11; 858/23, t. 2; 956/11; 1201/29; 1239/39.
Archiwum Państwowe w Poznaniu: Komitet Wojewódzki PZPR w Poznaniu: 197, 553.
Archiwum Prezydenta RP: Kancelaria Rady Państwa, Państwowa Komisja Wyborcza: 1033/25, t. 5; 1033/29.
Archiwum Senatu: Komitet Obywatelski/Wybory 1989: [32] Poznań.
Bereszyński Z., Służba Bezpieczeństwa i początki transformacji politycznej w województwie opolskim [w:] Upadek systemu komunistycznego na Górnym Śląsku. Wokół przemian 1989 roku w województwie katowickim i opolskim, red. A. Dziuba, S. Rosenbaum, Katowice 2010.
Bogucka-Skowrońska A., Wybory 1989 – Słupiagate [w:] U progu demokracji. Komitety Obywatelskie „Solidarność” Regionu Słupskiego w wyborach 4(18) czerwca 1989 roku. Materiały z konferencji, Słupsk, 5 VI 2009 r., red. M. Hejger, Słupsk 2010.
Brożyniak A., Wybory w 1989 r. w województwie przemyskim w świetle zachowanych akt SB [w:] Wybory parlamentarne w 1989 r. w Polsce południowo-wschodniej, red. M. Gliwa, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2011.
Cherek A., Przyczyna zwycięstwa? Historia plakatów wyborczych Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” z Lechem Wałęsą [w:] Krok ku wolności. Wybory czerwcowe 1989 i ich konsekwencje, red. K. Białecki, S. Jankowiak, R. Reczek, Poznań 2015.
Codogni P., Wybory czerwcowe 1989 r. U progu przemiany ustrojowej, Warszawa 2012.
Czyżewski A., „Chcesz mieć lipę senatora – oddaj głos na profesora”. Wybory 4 czerwca 1989 roku z perspektywy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Sieradzu, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2008, nr 2.
Dekret z dnia 12 czerwca 1989 r. o zmianie ustawy – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji, na lata 1989–1993 (DzU 1989, nr 36, poz. 198).
Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Kraków 2014.
Dziuba A., Kampania wyborcza i wybory w województwie katowickim [w:] Upadek systemu komunistycznego na Górnym Śląsku. Wokół przemian 1989 roku w województwie katowickim i opolskim, red. A. Dziuba, S. Rosenbaum, Katowice 2010.
Frankiewicz M., Solidarność Walcząca i Partia Wolności wobec Okrągłego Stołu [w:] Organizacja Solidarność Walcząca w Wielkopolsce w latach 1983–1990, red. K. Brzechczyn, P. Zwiernik, Poznań 2009.
Gliwa M., Na drodze do „końca historii”. Wybory parlamentarne w 1989 r. w województwie rzeszowskim [w:] Wybory parlamentarne w 1989 r. w Polsce południowo-wschodniej, red. M. Gliwa, M. Krzysztofiński, Rzeszów 2011.
Kaczmarek F., Koniec PZPR w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania” 2000, nr 1.
Kardela P., Służba Bezpieczeństwa wobec wyborów parlamentarnych 1989 roku w województwie olsztyńskim [w:] Olsztyński Czerwiec '89, Olsztyn 2009.
Koniec pewnej epoki. Wybory parlamentarne 1989 roku w województwie szczecińskim w dokumentach, wstęp, wybór i oprac. A. Kubaj, Warszawa–Szczecin 2010.
Kościański R., Brakowanie i niszczenie dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Poznaniu w latach 1989–1990 [w:] Krok ku wolności. Wybory czerwcowe 1989 i ich konsekwencje, red. K. Białecki, S. Jankowiak, R. Reczek, Poznań 2015.
Kościański R., Leśkiewicz R., Brakowanie i niszczenie dokumentów Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Poznaniu w latach 1989–1990: wybrane zagadnienia, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, t. 4.
Kuna I., Sprawa obiektowa „Parlament”. Dokumentacja kontroli operacyjnej wyborów do sejmu kontraktowego w województwie suwalskim, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2014, t. 7.
Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 1989 r. o wynikach głosowania i wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 4 czerwca 1989 r. (MP 1989, nr 21, poz. 149).
Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 8 czerwca 1989 r. o wynikach głosowania i wynikach wyborów do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 4 czerwca 1989 r. (MP 1989, nr 21, poz. 150).
Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 20 czerwca 1989 r. o wynikach ponownego głosowania i wynikach wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 18 czerwca 1989 r. (MP 1989, nr 21, poz. 151).
Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 20 czerwca 1989 r. o wynikach ponownego głosowania i wynikach wyborów do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przeprowadzonych dnia 18 czerwca 1989 r. (MP 1989, nr 21, poz. 152).
Siedziako M., Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL 1952–1989, Warszawa 2018.
Uchwała Rady Państwa z dnia 13 kwietnia 1989 r. o zarządzeniu wyborów do Sejmu i Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (DzU 1989, nr 21, poz. 109).
Uchwała Rady Państwa z dnia 13 kwietnia 1989 r. w sprawie okręgów wyborczych dla wyborów do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz liczby, numerów i przeznaczenia mandatów w tych okręgach (DzU 1989, nr 21, poz. 111).
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Ordynacja do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (DzU 1989, nr 19, poz. 103).
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji, na lata 1989–1993 (DzU 1989, nr 19, poz. 102).
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (DzU 1989, nr 19, poz. 101).
Wybory ’89 w Polsce południowo-wschodniej w dokumentach SB, wstęp J. Borowiec, D. Iwaneczko, wybór i oprac. J. Borowiec, Warszawa–Rzeszów 2009.
Wybory czerwcowe 1989 r. w województwie poznańskim. Wybór dokumentów, wstęp i red. Ł. Komorowski, wybór i oprac. H. Budzyńska, A. Chmielewska-Metka, R. Czajkowski, P. Drzymała, Ł. Komorowski, Poznań–Warszawa 2021.
Zmierzch dyktatury. Polska lat 1986–1989 w świetle dokumentów, t. 2: czerwiec–grudzień 1989, wybór, wstęp i oprac. A. Dudek, Warszawa 2013.
