Показать № 13 (2024)

№ 13 (2024)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Section: Varia

Rola i wpływ organizacji partyjnej PPR/PZPR na życie codzienne funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa na przykładzie województwa lubelskiego w latach 1944–1956

Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, № 13 (2024), pages: 414-445

Publication date: 2024-12-23

https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.15

Аннотация

Artykuł omawia koła PPR / POP PZPR przy urzędach bezpieczeństwa publicznego w województwie lubelskim w latach 1944–1956. Autorka opisała stopień upartyjnienia lokalnej bezpieki i wskazała najważniejsze obszary życia funkcjonariuszy, w które ingerowały komórki partyjne. Niewątpliwie ich najważniejsza rola polegała na kształtowaniu świadomych ideologicznie funkcjonariuszy – członków partii o materialistycznym światopoglądzie. Mobilizowano ich do samokształcenia zarówno politycznego, jak i ogólnego, zachęcano do czytania określonej prasy i książek. Podczas spotkań poruszano zagadnienia dotyczące problemów małżeńskich, spraw dyscyplinarnych. Sami funkcjonariusze zebrania partyjne traktowali jako okazje do rozwiązywanie własnych problemów bytowych. Zgłaszali postulaty mające na celu poprawienie ich sytuacji mieszkaniowej. Nie mniej ważne było także zagospodarowywanie czasu wolnego pracowników aparatu przemocy poprzez organizowanie wydarzeń kulturalnych (akademii, odczytów) i sportowych.


Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, Centralna Kartoteka Pracowników.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie 1954–1990, 709/365, 0604/103, 01265/196, 01265/197; Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie 1944–1954, 1572/3688, 01790/560.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, Areszt Śledczy w Lublinie, 575/105, 575/106, 575/114, 575/115, 575/118, 575/124; Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Lublinie 1983–1990, 028/703, 0287/120, 029/25, 029/6, 029/7, 030/18, 29/20.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Krakowie 1983–1990, 057/341.

Archiwum Państwowe w Lublinie, Komitet Miejski PPR w Lublinie; Komitet Miejski PZPR w Lublinie; Komitet Powiatowy PZPR w Lublinie; Komitet Powiatowy PPR w Chełmie; Komitet Powiatowy PPR w Puławach; Komitet Powiatowy PPR w Radzyniu Podlaskim; Komitet Powiatowy PPR w Tomaszowie Lubelskim; Komitet Powiatowy PPR w Zamościu; Komitet Powiatowy PPR we Włodawie; Komitet Powiatowy PZPR w Chełmie; Komitet Powiatowy PZPR w Hrubieszowie; Komitet Powiatowy PZPR w Kraśniku; Komitet Powiatowy PZPR w Lubartowie; Komitet Powiatowy PZPR w Lublinie; Komitet Powiatowy PZPR w Puławach; Komitet Powiatowy PZPR w Radzyniu Podlaskim; Komitet Powiatowy w Tomaszowie Lubelskim; Komitet Powiatowy PZPR we Włodawie; Komitet Wojewódzki PPR.

Deklaracja ideowa PZPR. Statut PZPR, Warszawa 1949.

PZPR w liczbach: od II do III zjazdu, Warszawa 1959.

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza 1944–1956, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005.

Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1, Warszawa 2017.

Bednarczyk M., „Dyscyplina i etyka partyjna członków Polskiej Partii Robotniczej w latach 1942–1948. Teoria a praktyka”, Lublin 2022, mps (rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Rafała Wnuka).

Borowiec J., Polityka karna wobec przestępstw i wykroczeń funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w województwie rzeszowskim (1944–1956), Rzeszów 2014.

Ceranka P., Podstawowa Organizacja Partyjna PZPR w Ministerstwie Spraw Zagranicznych 1949–1989, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1 (27).

Charczuk W., Działalność Koła PPR przy Głównym Urzędzie Cenzury MBP 1945–1947, „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2012, nr 1.

Charczuk W., Działalność kół (komórek) PPR w Wydziale Ochrony Rządu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1945–1948 [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin – Radzyń Podlaski 2012.

Charczuk W., Funkcjonowanie kół PPR przy Więzieniu Mokotów w Warszawie (1946–1948), „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2014, nr 3.

Czarnota T., Początki Archiwum Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Partii Robotniczej w Lublinie [w:] Dzieje biurokracji, t. 5, cz. 2, red. A. Gaca, A. Górak, Z. Naworski, Lublin–Toruń–Włocławek 2013.

Czerwiński D., Działalność Komitetu Zakładowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy WUBP/WUdsBP w Gdańsku w latach 1949–1956, „Dzieje Najnowsze” 2015, nr 1.

Czerwiński D., Pierwsi sekretarze komitetu partyjnego Polskiej Partii Robotniczej / Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy WUBP/WUdsBP w Gdańsku w latach 1945–1956, „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2013, nr 2.

Czerwiński D., Pierwsza dekada. Aparat bezpieczeństwa w województwie gdańskim w latach 1945–1956, Gdańsk 2016.

Drabik R., Komitet Zakładowy PZPR przy Komendzie Wojewódzkiej MO/WUSW w Zamościu w latach 1975–1990 [w:] Partia, państwo, społeczeństwo, red. K. Rokicki, Warszawa 2016.

Drabik R., Podstawowa Organizacja Partyjna PPR/PZPR w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa w Lublinie [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin – Radzyń Podlaski 2012.

Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce, Kraków 2006.

Dudek J., Kobiety i ich kariery w aparacie bezpieczeństwa w latach 1944–1956 na przykładzie stanowisk kierowniczych, „Dzieje Najnowsze” 2021, nr 3.

Dudek J., Obrazy codzienności we wspomnieniach funkcjonariuszy Urzędów Bezpieczeństwa [w:] Życie codzienne w PRL, red. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T. Osiński, Warszawa 2019.

Dudek J., Uposażenia funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1944–1956 – wybrane zagadnienia i problemy, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2024, nr 22 (w druku).

Dziuba A., Na straży ideologii i planu produkcji. Podstawowe organizacje partyjne Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej przy kopalni „Jankowice” w Boguszowicach i węźle kolejowym w Rybniku w latach 1951–1975 (w świetle dokumentów), „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2022, nr 11.

Fornal P., Krzysztofiński M., Między UB a partią. Nieznany protokół komórki PPR przy PUBP w Brzozowie z grudnia 1945 r., „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 1–2.

Jarosz D., Działalność Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich w latach 1949–1953 w świetle akt własnych, „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1999, nr 1.

Kula M., PZPR jako reżyser życia teatralnego w latach sześćdziesiątych, Toruń 2016.

Łukasiewicz S., Partia, ideologia i wywiad polityczny. Studium funkcjonowania organizacji partyjnej w wywiadzie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2014, nr 1 (23).

Magier D., Podstawowe organizacje partyjne w systemie biurokratycznym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej [w:] Dzieje biurokracji, t. 4, cz. 1, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magier, Lublin–Siedlce 2011.

Mania E., Znaczenie POP PZPR w procesie sowietyzacji uczelni (1948–1956). Przypadek Uniwersytetu Poznańskiego [w:] Letnia Szkoła Historii Najnowszej 2011. Referaty, red. P. Gasztold-Seń, Ł. Kamiński, Warszawa 2012.

Markiewicz M., Partia w gminie. Funkcjonowanie wiejskich organizacji PZPR w latach 1948–1956 na przykładzie Białostocczyzny, „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2022, nr 11.

Marszalec J., Z dziejów gdańskiej bezpieki 1945–1956, Gdańsk 2017.

Mazur M., O człowieku tendencyjnym. Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944–1956, Lublin 2009.

Mazur M., Rezonans ucieczki Józefa Światły w aparacie bezpieczeństwa, agenturze i społeczeństwie, „Przegląd Historyczny” 2006, t. 97, z. 3.

Ośko P., Za fasadą. Komitet uczelniany w strukturze PZPR i jego wpływ na zarządzanie kadrami w latach 1948–1968. Zarys problemu na przykładzie Politechniki Warszawskiej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 1.

Paczkowski A., PZPR a aparat bezpieczeństwa. Zarys problemu [w:] PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012.

Pleskot P., „Tarcza partii i narodu”. Kontrwywiad Polski Ludowej w latach 1945–1956. Zarys struktury i wybór źródeł, Warszawa 2010.

Poleszak S., Narodziny bezpieki. Powstanie Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego na Lubelszczyźnie od sierpnia do czerwca 1945 roku [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005.

Poleszak S., Wspomnienia Adama Górki, „kujbyszewiaka” (1944–1953), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2006, nr 2.

Rokicki K., Aparatu obraz własny. Analiza wykresów porównawczych dotyczących kadry aparatu bezpieczeństwa publicznego w latach 1944–1955 [w:] „Zwyczajny” resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. K. Krajewski, T. Łabuszewski, Warszawa 2005.

Rokicki K., Trudny teren. Podstawowa Organizacja Partyjna / Komitet Uczelniany PZPR Akademii Medycznej w Warszawie w świetle akt własnych, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2023, nr 21.

Rybarczyk P., Struktura organizacyjna i zarys działalności Komitetu Zakładowego PZPR przy Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Bydgoszczy w pierwszym roku stanu wojennego (grudzień 1981 – grudzień 1982) [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury – ludzie – dokumentacja, red. D. Magier, Lublin – Radzyń Podlaski 2012.

Rybkowski Z., Władyka W., Polska próba. Październik ’56, Kraków 1989.

Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011.

Syrnyk J., Funkcjonariusze bezpieczeństwa wobec struktur PPR/PZPR na Dolnym Śląsku (1945–1956) [w:] Urząd Bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku 1945–1956. Z badań nad organizacją i działalnością aparatu bezpieczeństwa, red. R. Klementowski, K. Szwagrzyk, Wrocław 2012.

Szczypta-Szczęch R., „PPR/PZPR przy WUBP/WUdsBP w Krakowie. Zarys problematyki”, mps.

Tracz B., Międzynarodówka w rytmie kankana. Podstawowa Organizacja Partyjna PZPR w Operetce Śląskiej (1952–1966), „Komunizm: System – Ludzie – Dokumentacja” 2022, nr 11.

Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, wyd. 3, Warszawa 2009.

Zamęcki Ł., Rok 1948 w Departamencie Więziennictwa Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, „Echa Przeszłości” 2012, nr 13.

Citation rules

Dudek, J. (2024). Rola i wpływ organizacji partyjnej PPR/PZPR na życie codzienne funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa na przykładzie województwa lubelskiego w latach 1944–1956. Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, (13), 414–445. https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.15

Statistics

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.

Share it


                            Показать № 13 (2024)

№ 13 (2024)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-12-23

Dział: Varia