In the fight for power. Activities of the Polish Workers’ Party and the Public Security Office in Piła in 1945–1948. Powstanie Polskiej Partii Robotniczej i Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Pile
Komunizm: system-ludzie-dokumentacja, No. 12 (2023), pages: 189-217
Publication date: 2024-02-06
https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.08
Abstract
The article depicts the activities of the Polish Workers’ Party and the Public Security Office during their struggle for power and the construction of a hegemonic position on the local political scene. Of course, there are references to the national situation to better understand the historical context. In this way, we learn about the circumstances of the establishment of political parties in Piła and the period of the power struggles during the referendum and elections to the Legislative Sejm. The last part describes the situation after the “victorious” elections for the communists, when the PWP secret service destroyed the opposition Polish People’s Party and marginalized its “allies”. This culminated in the absorption of the “allied” Polish Socialist Party by the PWP and the creation of the Polish United Workers’ Party, which was dominated by communists.
Keywords
Piła • Ziemie Odzyskane • Ziemie Zachodnie i Północne • PPR • UBP Piła • Regained Lands • Western and Northern Lands • PWP • OPS • Polish Workers' Party • Security Department
References
Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Pile, Akta miasta Piły; Miejska Rada Narodowa w Pile; Powiatowa Rada Narodowa w Pile; Starostwo Powiatowe Pilskie; Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Miejski Komitet Polskiej Partii Socjalistycznej w Pile 1945–1948; Komitet Miejski i Powiatowy Polskiej Partii Robotniczej w Pile 1945– 1948; Komitet Powiatowy Polskiej Partii Robotniczej w Pile-Trzciance 1945–1948; Komitet Miejski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Pile; Wojewódzki Urząd Informacji i Propagandy w Poznaniu.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu, Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Pile-Trzciance; Referendum 1946 r.; Sprawozdania szefa Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Pile; Wybory 1947 r.
Aparat bezpieczeństwa w województwie poznańskim 1945–1956. Wybrane kierunki i metody (dokumenty), wstęp, wybór dokumentów i oprac. R. Kościański, Poznań–Warszawa 2023.
„Piła w latach 1945–1948”, wybór źródeł S. Żelaźniewicz, Piła 1983.
Referendum z 30 czerwca 1946 r. Przebieg i wyniki, oprac. A. Paczkowski [w:] Dokumenty do dziejów PRL, z. 4, Warszawa 1993.
„Piła Mówi” 1946–1947.
„Życie Warszawy” 1946.
Zaremba P., Pierwszy szczeciński rok 1945, Poznań 1970.
Zaremba P., Wspomnienia prezydenta Szczecina 1945–1950, Poznań 1989.
Zaremba P., Walki o polski Szczecin, Wrocław 1986.
Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005.
Boras Z., Metryki naszych miast. Piła, Wałcz – rocznica nadania praw miejskich, „Rocznik Nadnotecki” 1993, t. 24.
Boras Z., Dworecki Z., Piła – zarys dziejów, Piła 1993.
Fechner D., Walka o władzę na terenie Piły i północnych powiatów województwa poznańskiego w latach 1945–47 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Poznaniu, „Rocznik Nadnotecki” 1994, t. 35.
Friszke A., Rozbicie PPS przez władze komunistyczne (1945–1948) [w:] O niepodległość i socjalizm. Studia i szkice z dziejów Polskiej Partii Socjalistycznej, red. K. Piskała, M. Żuczkowski, Warszawa 2020.
Gumowski R., Sytuacja polityczna powiatu trzcianeckiego w latach 1945–1950, „Rocznik Nadnotecki” 1973, t. 5.
Iwanow M., Komunizm po Polsku. Historia komunizacji Polski widziana z Kremla, Kraków 2017.
Kamiński M., Władze w Pile w latach 1945–2000 [w:] Zarys dziejów Piły w latach 1945–2000, red. M. Fiałkowski, Piła 2013.
Kolasa R, Walki o Piłę na przełomie stycznia i lutego 1945 r., „Meritum” 2018, t. 10. Kolasa R., Działalność podziemnych organizacji niepodległościowych na obszarze Piły i powiatu pilsko-trzcianeckiego w latach 1945–1956, „Przegląd Zachodni” 2003, nr 3.
Kolasa R., Kształtowanie się systemu władzy komunistycznej w Pile w latach 1945–1947 [w:] Władzy raz zdobytej… Początki systemu komunistycznego w Polsce 1944–1947, red. M. Surdej, P. Fornal, Rzeszów–Warszawa 2023.
Kozłowski K., Uwagi o działalności politycznej i administracyjnej L. Borkowicza na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1949, „Przegląd Zachodni” 1988, nr 3.
Kozłowski K., Między racją stanu a stalinizmem – pierwsze 10 lat władzy politycznej na Pomorzu Zachodnim 1945–1955, Warszawa–Szczecin 2000.
Muzyka W., Działalność PPR i PZPR w Pile 1945–1955, „Rocznik Nadnotecki” 1986–1987, t. 17–18.
Osękowski C., Referendum 30 czerwca 1946 roku w Polsce, Warszawa 2000.
Osękowski C., Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Poznań 2000.
Paczkowski A., Zdobyć władzę 1945–1947, Warszawa 1993.
Pietrow N., Nowy ład Stalina. Sowietyzacja Europy 1945–1953, Warszawa 2015.
Rembacka K., Komunista na peryferiach władzy. Historia Leonarda Borkowicza (1912–1989), Szczecin–Warszawa 2020.
Robakowski K., Zjednoczenie ruchu robotniczego w Wielkopolsce, „Kronika Wielkopolska” 1981, nr 2 (28).
Terlecki R., Miecz i tarcza komunizmu. Historia aparatu bezpieczeństwa w Polsce 1944–1990, Kraków 2009.
Zarys dziejów Piły w latach 1945–2000, red. M. Fijałkowski, Piła 2013.
Zaremba P., Obszar stykowy w planowani przestrzennym na przykładzie regionu Piła, Poznań 1960.
Spałek R., Zawłaszczenie PPS w kraju (1944–1948) [w:] Polska Partia Socjalistyczna. Dlaczego się nie udało?, red. R. Spałek, Warszawa 2010.
Wrona J., System partyjny w Polsce 1944–1950. Miejsce – funkcje – relacje partii politycznych w warunkach budowy i utrwalania systemu totalitarnego, Lublin 1995.
Zasada J., Referendum w województwie poznańskim, 30 VI 1946, Poznań 1959.
Żelaźniewicz S., Polska Partia Robotnicza i Polska Partia Socjalistyczna na Ziemi Nadnoteckiej w latach 1945–1948, Piła 1988.
Żelaźniewicz S., PPR i PPS w Pile w latach 1945–1948, „Rocznik Nadnotecki” 1984, t. 15–16.
Żelaźniewicz S., Powstanie władzy ludowej na Ziemi Nadnoteckiej, „Rocznik Nadnotecki” 1986–1987, t. 17–18.
Żelaźniewicz S., Życie polityczne na Ziemiach Odzyskanych województwa pilskiego w Polsce Ludowej [w] 40-lecie powrotu Ziem Zachodnich i Północnych do Macierzy. Materiały z sesji zorganizowanej 17 maja 1985 w Pile, red. Z. Skrzypczak, Piła 1985.
License
Copyright (c) 2023 Komunizm: system-ludzie-dokumentacja

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Język Polski
English
Русский
Italiano
Français (France)
Deutsch
Українська
Čeština
PDF (Język Polski)
