Afficher No 13 (2024)

No 13 (2024)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Section: Varia

Między zakorzenieniem a marginalizacją – przedwojenny ruch komunistyczny na Górnym Śląsku

Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, No 13 (2024), pages: 317-339

Publication date: 2024-12-23

https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.11

Résumé

Ruch komunistyczny na międzywojennym niemieckim i czeskim Górnym Śląsku zakorzenił się w stopniu niespotykanym na innych terenach zamieszkiwanych przez ludność polską. Jako przyczynę tego zjawiska autor wskazuje tradycje socjaldemokratyczne w tym regionie z przełomu XIX i XX w., wpływ fali radykalizmu społecznego z lat 1918–1923, a wreszcie kwestie narodowe, gdyż komuniści starali się nie antagonizować wymieszanych różnych śląskich społeczności. W polskiej części regionu ruch komunistyczny okazał się na marginesie życia społecznego, co było spowodowane represjami ze strony władz, trudną sytuacją społeczną, ale także utrzymującym się wysokim poziomem konfliktu narodowego.


Archiwum Państwowe w Katowicach, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach, Kolekcje, 128/I/1; Wspomnienia, 207, 899; Policja Województwa Śląskiego, 717.

Rosyjskie Archiwum Państwowe Historii Społeczno-Politycznej (Rossijskij gosudarstwiennyj archiw socyalno-politiczeskoj istorii – RGASPI), Intierbrigady riespublikanskoj armii Ispanii.

Vita F., Wspomnienie [w:] Pamiętniki powstańców górnośląskich, t. 2, red. F. Szymiczek, R. Hajduk, Katowice 1961.

„Dziennik Berliński”, 27 VI 1928.

Bertram Ł., Bunt, podziemie, władza. Polscy komuniści i ich socjalizacja polityczna do roku 1956, Warszawa 2022.

Blachetta-Madajczyk P., Klassenkampf oder Nation? Deutsche Sozialdemokratie in Polen 1918–1939, Düsseldorf 1997.

Blatt H., Kuwaczka W., Niemieckie grupy oporu w Trzeciej Rzeszy, Gliwice 1990.

Broué P., The German Revolution 1917–1923, Leiden–Boston 2006.

Bytom. Zarys rozwoju miasta, red. W. Długoborski, Warszawa–Kraków 1979.

Chałasiński J., Antagonizm polsko-niemiecki w osadzie fabrycznej „Kopalnia” na Górnym Śląsku, Warszawa 1935.

Chlebowczyk J., Karol Śliwka i towarzysze walki. Z dziejów ruchu komunistycznego na Zaolziu, Katowice–Kraków 1972.

Chlebowczyk J., Nad Olzą. Śląsk Cieszyński w wiekach XVIII, XIX i XX, Katowice 1971.

Cygański M., Organizacje obronne KPD 1924–1933 i ich aktywność [w:] Klasa robotnicza na Śląsku, t. 2, red. F. Hawranek et al., Opole 1976.

Dermin R., Współpraca Komunistycznej Partii Polski z Komunistyczną Partią Niemiec na pograniczu polsko-niemieckim (ze szczególnym uwzględnieniem Górnego Śląska) w latach 1922–1938, Opole 1979.

Dermin R., Współpraca KPP z KPD na pograniczu polsko-niemieckim w latach 1922–1938, Opole 1978.

Deutsche Kommunisten. Biographisches Handbuch 1918 bis 1945, red. A. Herbst, H. Weber, Berlin 2008.

Ducange J.N., La République ensanglantée. Berlin, Vienne: aux sources du nazisme, Malakoff 2022.

Ducange J.N., Quand la gauche pensait la nation. Nationalités et socialismes à la Belle époque, Paris 2021.

Dzieje robotnicze Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, red. J. Walczak, Katowice 1986.

Dzieje ruchu robotniczego na Górnym Śląsku, red. F. Hawranek, Opole 1982.

Figa I., Ruch robotniczy [w:] Zabrze. Zarys rozwoju miasta, red. H. Rechowicz, Katowice 1967.

Fowkes B., Communism in Germany under the Weimar Republic, London 1984.

Geschichte der deutschen Arbeiterbewegung, t. 3: Von 1917 bis 1933, Berlin 1966.

Gołasz Z., Zabrze/Hindenburg 1919. Pierwsze starcie [w:] Rok 1919 na Górnym Śląsku. Czas eskalacji konfliktów, red. K. Gwoźdź, S. Rosenbaum, Warszawa – Katowice – Tarnowskie Góry 2021.

Hawranek F., Polska i niemiecka socjaldemokracja na Górnym Śląsku w latach 1890–1914, Opole 1977.

Hawranek F., Ruch komunistyczny na Górnym Śląsku w latach 1918–1921, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966.

Hawranek F., Ruch robotniczy na Śląsku Opolskim w latach 1918–1944, Opole 1974.

Heike O., Die deutsche Arbeiterbewegung in Polen 1835–1845, Dortmund 1969.

Hobsbawm E., O nacjonalizmie, tłum. A. Wojtasik, M. Starnawski, K. Gawlicz, M. Godyń, F. Godyń, wstęp, wybór i oprac. D. Sassoon, Warszawa 2022.

Kaczmarek R., Powstania śląskie 1919–1920–1921. Nieznana wojna polsko-niemiecka, Kraków 2019.

Kopeć E., O pomocy świadczonej komunistom polskim przez KPCz w rejonie Śląska Cieszyńskiego [w:] Ruch komunistyczny w Polsce 1918–1968, red. H. Rechowicz, Katowice 1969.

Kopeć E., Z dziejów rewolucyjnej współpracy polsko-czechosłowackiej w okresie międzywojennym, „Pamiętnik Cieszyński” 1972, t. 2.

Linek B., Górnośląskie miasta w XIX i XX wieku. Powstanie – życie społeczne – totalitarne piętno, Opole 2020.

Lutman R., Oblicze Śląska, „Strażnica Zachodnia” 1937, nr 1.

Łabuz M., Materiały do tradycji pierwszomajowych na Górnym Śląsku (1890–1939) [w:] Klasa robotnicza na Śląsku, t. 4, red. F. Hawranek, Opole 1978.

Łukasiewicz D., Życie codzienne w Królestwie Prus w latach 1701–1933, Warszawa 2020.

McLellan J., Antifascism and Memory in East Germany Remembering the International Brigades 1945–1989, Oxford 2004.

Migdał S., Opolszczyzna przeciw faszyzmowi w przededniu dojścia Hitlera do władzy, Katowice 1960.

Miszewski D., Aktywność polityczna mniejszości polskiej w Czechosłowacji 1920–1938, Toruń 2002.

Nelles D., Internationalism in the Border Triangle. Alfons Pilarski and Upper Silesian Anarcho-syndicalism during the Interwar Years [w:] New Perspectives on Anarchism, Labour and Syndicalism. The Individual, the National and the Transnational, red. D. Berry, C. Bantman, Newcastle upon Tyne 2010.

Nowak K., Mniejszość polska w Czechosłowacji 1945–1989. Między nacjonalizmem a ideą internacjonalizmu, Cieszyn–Katowice 2010.

Orzechowski M., Wyniki wyborów do Parlamentu Rzeszy i Sejmu Pruskiego na Śląsku w latach 1919–1933 [w:] Studia i materiały z dziejów Śląska, t. 7, red. A. Galos, K. Popiołek, Wrocław 1966.

Ossowski S., Zagadnienie więzi regionalnej i więzi narodowej na Śląsku Opolskim, „Przegląd Socjologiczny” 1947, nr 9/1–4.

Piecha-van Schagen B., Rok 1919 z górniczej perspektywy [w:] Rok 1919 na Górnym Śląsku. Czas eskalacji konfliktów, red. K. Gwoźdź, S. Rosenbaum, Warszawa – Katowice – Tarnowskie Góry 2021.

Rusnok J., Pod Czantorią. Gawędy o ziemi rodzinnej, Katowice 1984.

Sala W., Młodzież robotnicza na Górnym Śląsku. Rok 1937, próba raportu, Katowice 1988.

Schattkowsky R., Zum gemeinsamen Kampf deutscher und polnischer Kommunisten in Oberschlesien im Zeitraum 1918/1919 bis 1933, Rostock 1983.

Schumann W., Oberschlesien 1918/19. Vom gemeinsamen Kampf deutscher und polnischer Arbeiter, Berlin 1961.

Skop M., H. Marchwitza. „Górnik i pisarz” ze Śląska, „Zaranie Śląskie. Seria druga” 2017, nr 3.

Szerer B., Bytom jako ośrodek walki o wyzwolenie społeczne i narodowe [w:] Bytom. Zarys rozwoju miasta, red. W. Długoborski, Warszawa–Kraków 1979.

Szulecki S. [M. Smolorz], Cysorz, Warszawa 1988 (wydanie bezdebitowe).

Śliwka K., Do Ludu Polskiego!, „Głos Robotniczy i Ludowy”, 30 IX 1938.

Tomasiewicz J., „Faszyzm lewicy” czy „ludowy patriotyzm”? Tendencje antyliberalne i nacjonalistyczne w polskiej lewicowej myśli politycznej lat trzydziestych, Warszawa 2020.

Walczak J., Komunistyczna Partia Polski na Górnym Śląsku i w Cieszyńskiem (1922–1938), Katowice 1989.

Walczak J., Miejsce klasy robotniczej i drogi rozwojowe ruchu robotniczego na Śląsku w dobie kapitalizmu, „Studia Śląskie” 1986, t. 44.

Walczak J., Robotnicze drogi Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego (do roku 1939), Katowice 1985.

Wurbs G., Die deutsche Arbeiterbewegung in Bielitz und Biala, Stuttgart 1983.

Zalega D., Wpływ fali radykalizmu społecznego lat 1917–1923 na powstania śląskie, „Sprawy Narodowościowe” 2020, nr 52.

Zieliński H., Położenie i walka śląskiego proletariatu w latach 1918–1922, Warszawa 1957.

Zieliński W., Polska Partia Socjalistyczna zaboru pruskiego 1890/1893–1914, Katowice 1982.

Źródła do historii ruchu robotniczego na Śląsku Opolskim 1921‒1933, t. 1, red. T. Minczakiewicz, Katowice 1967.

Źródła do historii ruchu robotniczego na Śląsku Opolskim 1933–1939, t. 2, red. J. Wendt, Opole 1977.

Bourrinet P., Arthur Goldstein, Le Maitron, Dictionnaire biographique, mouvement ouvrier, mouvement social, maitron.fr/spip.php?article145899 (dostęp 20 VII 2021 r.).

Licence

(c) Tous droits réservés Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja 2024

Creative Commons License

Ce travail est disponible sous licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification 4.0 International.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl

Zalega, D. (2024). Między zakorzenieniem a marginalizacją – przedwojenny ruch komunistyczny na Górnym Śląsku. Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, (13), 317–339. https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.11

Statistics

Téléchargements

Les données relatives au téléchargement ne sont pas encore disponibles.

Share it


                            Afficher No 13 (2024)

No 13 (2024)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-12-23

Dział: Varia