View No. 12 (2023)

No. 12 (2023)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Section: Varia

Women – security – party – career. An attempt at a collective portrait of female functionaries in managerial positions at WUBP (Provincial Office of Public Security) in Katowice (1945–1956)

Marta Paszek

https://orcid.org/0000-0002-8143-645X

Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach

Komunizm: system-ludzie-dokumentacja, No. 12 (2023), pages: 242-272

Publication date: 2024-02-06

https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.10

Abstract

The article is an attempt at a collective portrait of women officers who held managerial positions at WUBP in Katowice during 1945–1956. During this period, there were as many as seven women who made a career in the security services, which was unique in the history of the security apparatus of the Polish People’s Republic. Their place of origin, nationality, social origin, religion and education were taken into account. The fate of women officers during the war was not omitted. In addition, the party activity of the promoted women and the opinions of their superiors and subordinates about their work as managers and chiefs were presented.


Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – akta osobowe.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Katowicach – akta osobowe.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Łodzi – akta osobowe.

Rozkaz nr 16 ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza z 28 IV 1945 r. o powołaniu wydziałów i sekcji do walki z bandytyzmem przy I Departamencie Ministerstwa [BP], wojewódzkich, powiatowych urzędów bezpieczeństwa publicznego [w:] Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Rozkaz nr 76 ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza z 27 XI 1945 r. [w:] Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Okólnik nr 31 ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza z 2 XI 1945 r. o zakresie współpracy organów bezpieczeństwa publicznego z prokuraturą wojskową [w:] Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Instrukcja nr 4 dyrektora Departamentu I MBP Romana Romkowskiego z 28 IV 1945 r. o Wydziale do Walki z Bandytyzmem przy I Departamencie ministerstwa, oddziałach wojewódzkich i sekcjach powiatowych urzędów bezpieczeństwa publicznego [w:] Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Instrukcja wiceministra bezpieczeństwa publicznego Romana Romkowskiego z 1 VIII 1945 r. o zakresie współpracy wydziałów operatywnych z wydziałami śledczymi w UBP [w:] Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Instrukcja wiceministra bezpieczeństwa publicznego Romana Romkowskiego z 1 VIII 1946 r. o zakresie współpracy wydziałów operatywnych z wydziałami śledczymi w UBP [w:] Księga bezprawia. Akta normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Dekret z 7 III 1953 r. o przemianowaniu miasta Katowice na miasto Stalinogród i województwa katowickiego na województwo stalinogrodzkie, DzU 1953, nr 13, poz. 51.

Dekret z 10 XII 1956 r. o przywróceniu nazwy miasta Katowice i województwa katowickiego, DzU 1956, nr 58, poz. 269.

Ustawa z 21 VII 1950 r. o 6-letnim planie rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu na lata 1950–1955, DzU 1950, nr 37, poz. 344.

Bagieński W., Funkcjonariuszki wywiadu cywilnego Polski Ludowej [w:] Aparat bezpieczeństwa w perspektywie antropologii organizacji i antropologii władzy, red. R. Klementowski, K. Mikołajczak, J. Syrnyk, Wrocław–Warszawa 2020.

Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1, Warszawa 2017.

Benczew B., Babecka Anna (po mężu Rudzka) [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940–1955, Warszawa 2003.

Chrobaczyńska-Plucińska E., Chrobaczyński J., Dlaczego PPR w okresie 1944–1948 zmonopolizowała władzę w Polsce, spacyfikowała państwo i zniewoliła społeczeństwo? [w:] Więcej niż partia. PZPR a polityka, gospodarka i społeczeństwo 1948–1990, red. A. Dziuba, B. Tracz, Katowice–Warszawa 2017.

Domagała M., Woźnica Alicja [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Dubiański W., Dziuba A., Dziurok A., Struktury i kadry wojewódzkiej bezpieki [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Dubiański W., Dziurok A., Kadra kierownicza urzędów bezpieczeństwa w województwie śląskim w latach 1945–1946 [w:] Zwyczajny resort. Studia o aparacie bezpieczeństwa 1944–1956, red. T. Łabuszewski, K. Krajewski, Warszawa 2005.

Dubiański W., Funkcjonariusze [w:] Fundament systemu zniewolenia. Z działalności wojewódzkich struktur Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach 1945–1956, red. A. Dziurok, A. Dziuba, Katowice 2009.

Dubiański W., Kowalski Józef [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Dubiański W., Michalik Stanisława [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009. Dubiański W., Opałko Leonarda (Nadler Lorka) [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Dubiański W., Organizacja i kadry WUBP/WUdsBP w latach 1945–1956. Zmiany strukturalne [w:] Fundament systemu zniewolenia. Z działalności wojewódzkich struktur Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach 1945–1956, red. A. Dziurok, A. Dziuba, Katowice 2009.

Dubiański W., Trzęsimiech Wanda [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Dubiański W., Wargin-Słomiński Józef [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Dudek A., Paczkowski A., Polska. Organizacja i struktura organów bezpieczeństwa [w:] Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warszawa 2010.

Grabski A., Żydzi w Polskiej Partii Robotniczej (1945–1948) [w:] Polska Partia Robotnicza 1944–1948. Studia i szkice, red. M. Krzysztofiński, Rzeszów 2014.

Jarska N., Kobiety w PZPR 1948–1956. Paradoksy mobilizacji politycznej kobiet w stalinizmie [w:] Kobiety „na zakręcie” 1933–1989, red. E. Chabros, A. Klarman, Wrocław 2014.

Kania M., Jasińska Helena [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Klementowski R., Słaba płeć w siłowym resorcie – perspektywy badawcze w świetle wybranych przypadków [w:] Kobiety „na zakręcie” 1933–1989, red. E. Chabros, A. Klarman, Wrocław 2014.

Kurpierz T., Stanisława Kowalska z d. Michalik (1919–1998), naczelnik Wydziału Śledczego WUBP w Katowicach, prokurator Prokuratury Wojewódzkiej w Olsztynie, adwokat, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2005, nr 1 (2).

Kurpierz T., Węgrzyn D., Metody działania wojewódzkich organów bezpieczeństwa. Działalność śledcza [w:] Fundament systemu zniewolenia. Z działalności wojewódzkich struktur Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach 1945–1956, red. A. Dziurok, A. Dziuba, Katowice 2009.

Marcinkiewicz-Kaczmarczyk A., Kaczmarczyk W., Funkcjonowanie organów śledczych Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w latach 1945–1956 [w:] Piony śledcze aparatu bezpieczeństwa publicznego 1944–1990, red. M. Dźwigał, P. Skubisz, Szczecin 2017.

Mazur M., Eksperymenty Philipa Zimbardo, Stanleya Milgrama i Theodora Adorno a badanie aparatu bezpieczeństwa [w:] W stronę antropologii „bezpieki”. Nieklasyczna refleksja nad aparatem bezpieczeństwa w Polsce Ludowej, red. J. Syrnyk, A. Klarman, M. Mazur, E. Kłosek, słowo wstępne J. Staniszkis, Wrocław 2014.

Mazur M., O człowieku tendencyjnym… Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 1944–1956, Lublin 2009.

Piątek P., Przestępcze wymuszenie zeznań w postępowaniach przygotowawczych prowadzonych przez organy bezpieczeństwa publicznego w latach 1944–1956. Studium kryminologiczno-prawne, Katowice–Warszawa 2018.

Szumiło M., Elita Polskiej Partii Robotniczej (1944–1948). Portret historyczno-socjologiczny [w:] Polska Partia Robotnicza 1944–1948. Studia i szkice, red. M. Krzysztofiński, Rzeszów 2014.

Woźniak S., Miedzigórska (Cwifeld) Danuta [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Woźniczka Z., Aparat bezpieczeństwa – struktury i działalność [w:] Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007.

Woźniczka Z., Katowice 1945–1950. Pierwsze powojenne lata. Polityka – społeczeństwo – kultura, Katowice 2004.

Zajchowska E., Fink (Finkienberg) Marek [w:] Kadra bezpieki 1945–1990. Obsada stanowisk kierowniczych aparatu bezpieczeństwa w województwach śląskim/katowickim, bielskim i częstochowskim, wstęp i red. W. Dubiański, A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/30095.

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/79734.

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/40952.

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/38626.

https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/5733.

Paszek, M. (2024). Women – security – party – career. An attempt at a collective portrait of female functionaries in managerial positions at WUBP (Provincial Office of Public Security) in Katowice (1945–1956). Komunizm: System-Ludzie-Dokumentacja, (12), 242–272. https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.10

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it


                            View No. 12 (2023)

No. 12 (2023)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-02-06

Dział: Varia