Język Polski
English
Русский
Italiano
Français (France)
Deutsch
Українська
Čeština
Młodzież w partyjnych scenariuszach świąt systemowych 1 Maja i 22 Lipca w latach 1956–1970 (na przykładzie województwa katowickiego)
Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 13 (2024), strony: 104-133
Data publikacji: 2024-12-23
https://doi.org/10.48261/2299.890X.13.2024.05
PDF
Abstrakt
W czasach Polski „ludowej” obchody oficjalnych świąt państwowych, zwłaszcza tych najważniejszych, były istotnym instrumentem polityki władz komunistycznych, służącym indoktrynacji społeczeństwa, a w szczególności młodzieży. Kluczową rolę w tym procesie odgrywały szkoły i organizacje młodzieżowe. Młodzi ludzie uczestniczyli w uroczystościach systemowych – maszerowali w pochodach pierwszomajowych, brali udział w wiecach i defiladach z okazji 22 Lipca – a także angażowali się w towarzyszące temu przedsięwzięcia w postaci czynów społecznych czy szkolnych akademii. Udział w nich często nie był dobrowolny. Już od pierwszych lat powojennych władze komunistyczne wykorzystywały potencjał świąt państwowych do kształtowania postaw młodzieży zgodnie z ideologią socjalistyczną, po 1956 r. do ideologicznego rdzenia dołączono pierwiastek nacjonalistyczny. Mimo usilnych prób narzucenia jednolitej narracji historycznej i ideologicznej młodzież nie stała się biernym odbiorcą propagandy. Potrafiła zamanifestować swój krytyczny stosunek do narzucanych wzorców i stawić opór władzy, jak np. w marcu 1968 r.
Słowa kluczowe
PZPR • PRL • województwo katowickie • młodzież • święta komunistyczne • 22 Lipca • 1 Maja Polish United Workers’ Party • PZPR • Polish People’s Republic • PRL • Katowice Voivodeship • youth • communist holidays • 22 July • 1 May
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych, Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej, 295/XVII/47.
Archiwum Państwowe w Katowicach, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach, Egzekutywa, 301/IV/402, 301/IV/413, 301/IV/419, 301/IV/420, 301/IV/435, 301/IV/443, 301/IV/459, 301/IV/465, 301/IV/487, 301/IV/491, 301/IV/513, 301/IV/526, 301/IV/543, 301/IV/545; Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach, Wydział Propagandy, Oświaty i Kultury 88, 93, 147; Wojewódzki Komitet Frontu Jedności Narodu w Katowicach, 176, 177, 286.
„Trybuna Robotnicza” 1957, 1959, 1960, 1962–1968.
Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945–1970, Kraków 1995.
Dytman-Stasieńko A., Święto zawłaszczonych znaczeń. 1 Maja w PRL. Ideologia, rytuał, język, Wrocław 2006.
Dziuba A., Czas przełomu. Destalinizacja, rok 1956 i koniec odwilży w województwie katowickim/stalinogrodzkim (1953–1961), t. 3: „Nowa linia” na czasy po odwilży (1957–1961), Katowice–Warszawa 2023.
Dziuba A., „Zapach węgla droższy jest mi od wszelkiego aromatu”. Nikita Chruszczow na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w 1959 roku, „CzasyPismo. O historii Górnego Śląska” 2018, nr 2 (14).
Eisler J., Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna 1944–1989, Warszawa 2018.
Fazan M., Z dziejów społecznego budownictwa szkolnego, „Studia i Materiały z Dziejów Polski Ludowej” (Katowice) 1976, t. 10.
Fertacz S., Miroszewski K., Marzec 1968 roku w województwie katowickim, Katowice 2009.
Friszke A., Związek Harcerstwa Polskiego 1956–1963. Społeczna organizacja wychowawcza w systemie politycznym PRL, Warszawa 2016.
Hausner W., Związek Harcerstwa Polskiego w latach 1944–1964. Między komunistycznym przechwyceniem symboli a buntem wychowawców [w:] „Jesteście naszą wielką szansą”. Młodzież na rozstajach komunizmu 1944–1989, Warszawa 2006.
Holzer J., Europa zimnej wojny, Kraków 2012.
Kasprzykowski A., Pałowanie pod pomnikiem. Bielski Marzec ’68: co widział wieszcz?, „Kronika Beskidzka” 2003, nr 12.
Kolář P., Poststalinizm. Ideologia i utopia epoki, tłum. J. Górny, Warszawa 2022.
Kosiński K., O nową mentalność. Życie codzienne w szkołach 1945–1956, Warszawa 2000.
Łatka R., Koniec odwilży w relacjach państwo–Kościół (1957–1958) z perspektywy Prymasa Stefana Wyszyńskiego [w:] Christus vincit. Księga dedykowana Biskupowi Edwardowi Frankowskiemu w 80. rocznicę urodzin, red. M. Krzysztofiński, J. Wołczański, Rzeszów 2017.
Marek Ł., „Kler to nasz wróg”. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na terenie województwa katowickiego w latach 1956–1970, Katowice 2009.
Noszczak B., Przygotowania do Milenium Chrztu Polski i Tysiąclecia Państwa Polskiego (1956–1966) [w:] Milenium czy Tysiąclecie, red. B. Noszczak, Warszawa 2006.
Osęka P., Rytuały stalinizmu. Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944–1956, Warszawa 2007.
Sadowska J., Sercem i myślą związani z Partią. Związek Młodzieży Socjalistycznej (1957–1976). Polityczne aspekty działalności, Warszawa 2010.
Spałek R., Gomułka. Inny od reszty (reformator, „narodowiec”, antysemita) [w:] Sprzeczne narracje… Z historii powojennej Polski 1944–1989, red. R. Spałek, Warszawa 2020
Sowiński P., Komunistyczne święto. Obchody 1 maja w latach 1948–1954, Warszawa 2000.
Stola D., Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967–1968, Warszawa 2000.
Szumiło M., Gierek. Droga do władzy, Łódź 2023.
Świda-Ziemba H., Człowiek wewnętrznie zniewolony. Mechanizmy i konsekwencje minionej formacji – analiza psychologiczna, Warszawa 1997.
Świda-Ziemba H., Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii, Kraków 2010.
Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Kraków 2008.
Tyszka K., Nacjonalizm w komunizmie. Ideologia narodowa w Związku Radzieckim i Polsce Ludowej, Warszawa 2004.
Wierzbicki M., PZPR a środowisko młodzieżowe (1948–1990) [w:] PZPR jako machina władzy, red. D. Stola, K. Persak, Warszawa 2012.
Wierzbicki M., Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej, Warszawa 2006.
Zaremba M., Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2005.
Żaryn J., Kościół w PRL, Warszawa 2004.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
