Język Polski
English
„Kogo będą chcieli wybrać, to wybiorą, czy my będziemy głosować, czy nie” – wybory do sejmu w 1952 roku w Nowej Hucie w świetle dokumentów partyjnych i materiałów Urzędu Bezpieczeństwa
Paweł Mazur
https://orcid.org/0009-0006-9264-2001
Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Krakowie
BiogramPaweł Mazur (ur. 1980) – doktor nauk humanistycznych, historyk, polonista, pracownik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Krakowie. Zajmuje się m.in. historią PZPR z uwzględnieniem woj. krakowskiego oraz dziejami opozycji antykomunistycznej w PRL. Autor książki pt. Polska Zjednoczona Partia Robotnicza w Kombinacie Metalurgicznym Huta im. Lenina (1956–1970).
Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989, Nr 21 (2023), strony: 504-536
Data publikacji: 2024-01-10
https://doi.org/10.48261/arprl232115
PDF
Abstrakt
W artykule został poruszony temat wyborów do Sejmu PRL, które odbyły się 26 października 1952 r. i rozpoczęły serię głosowań w Polsce „ludowej” będących zaprzeczeniem takich pojęć, jak wolność i demokracja. Podjęto próbę analizy działań Komitetu Zakładowego PZPR Kombinatu Nowa Huta oraz funkcjonariuszy tamtejszego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, prowadzonych w ramach przygotowania i ochrony wyborów w Okręgu nr 58, który obejmował Kraków-Miasto i Nową Hutę. W odniesieniu do działań hutniczej organizacji partyjnej omówiono m.in. powstanie Zakładowego Komitetu Wyborczego Frontu Narodowego oraz jego struktur na poszczególnych wydziałach kombinatu. Analizie poddano sferę propagandy i reakcji pracowników huty oraz społeczeństwa nowohuckiego na pracę agitatorów wyborczych. Postawy mieszkańców w kontekście zbliżających się wyborów i kampanii wyborczej znajdowały się także w obszarze zainteresowania komunistycznej tajnej policji. Z tego względu w artykule poddano analizie działania nowohuckiego aparatu bezpieczeństwa w zakresie poszukiwania tzw. wroga. Scharakteryzowano pracę UBP, polegającą m.in. na monitorowaniu meldunków związanych z zakłócaniem porządku publicznego czy kontaktach funkcjonariuszy z podległą im agenturą. W ostatniej części artykułu została przedstawiona ocena wyborów dokonana przez nowohuckie czynniki partyjne i tamtejsze władze bezpieczeństwa.
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN).
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie (AIPN Kr).
Archiwum Narodowe w Krakowie (AN Kr).
Binek T., Służby inwestycyjne Nowej Huty, Kraków 2009.
„Budujemy Socjalizm” 1952
Choma M., Huta im. Tadeusza Sendzimira S.A. w Krakowie 1949–1999, Kraków 1999.
Chwalba A., Dzieje Krakowa. Kraków w latach 1945–1989, t. 6, Kraków 2004.
Chumiński J., „Kadry decydują o wszystkim”. Nowa inteligencja w przemyśle polskim (1945–1956), Wrocław 2021.
Drabik S., Bezpieka i partia wobec wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 r. w województwie krakowskim, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2013, nr 1 (11).
Frazik W., Musiał F., Szpytma M., Wenklar M., Ludzie bezpieki województwa krakowskiego. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w województwie krakowskim w latach 1945–1990, Kraków 2009.
Friszke A., Przystosowanie i opór. Studia z dziejów PRL, Warszawa 2007.
Gałaszewski D., Wizerunek agitatorów domowych ZMP w społecznym odbiorze wyborów 1952 roku [w:] Studia i materiały z dziejów opozycji i oporu społecznego, red. Ł. Kamiński, Wrocław 2000.
„Gazeta Krakowska” 1952.
Gołaszewski T., Kronika Nowej Huty, Kraków 1955.
Jarosz D., Polacy a stalinizm 1948–1956, Warszawa 2000.
Jarosz D., Pasztor M., W krzywym zwierciadle. Polityka władz komunistycznych w Polsce w świetle plotek i pogłosek z lat 1949–1956, Warszawa 1995.
Paduchowski W., Nowa Huta nieznana i tajna. Obraz miasta w materiałach Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i Milicji Obywatelskiej (1949–1956), Kraków 2014.
„Pamięć i Sprawiedliwość” 2011, nr 2 (18).
Ptak J.P., Struktury terenowych jednostek aparatu bezpieczeństwa województwa krakowskiego (1945–1956), „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2015, nr 41.
Rochatka T., Aparat bezpieczeństwa w Wielkopolsce a wybory do sejmu w 1952 roku, Rocznik statystyczny Miasta Krakowa 1945–1960, Kraków 1961.
Salwiński J., Obszar historyczny Nowej Huty [w:] Dziedzictwo kulturowe Nowej Huty w rozwoju obszaru strategicznego Kraków-Wschód. Materiały konferencyjne, 13–15 marca 1997, Kraków 1997.
Sibila L.J., Dzieje nowohuckiego kombinatu w latach 1949–1958 [w:] Kryptonim „Gigant”. Dzieje nowohuckiego kombinatu w latach 1949–1958, Kraków 2008.
Siedziako M., Bez wyboru. Głosowania do Sejmu PRL (1952–1989), Warszawa 2018.
Siedziako M., Przygotowanie wyborów do Sejmu PRL I kadencji w 1952 roku jako element procesu sowietyzacji Polski po II wojnie światowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2017, nr 144 , z. 4.
Skobelski R., „Kto pragnie Polski silnej i szczęśliwej – głosuje na kandydatów Frontu Narodowego”. Wybory do Sejmu PRL z 26 października 1952 roku, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2 (28).
Stalin J., Zagadnienia leninizmu, Warszawa 1954.
Szpytma M., ZSL w województwie krakowskim (1949–1956). Geneza – ludzie – działalność, Kraków 2013.
Wojsław J., Kampania propagandowa towarzysząca wyborom do sejmu z 26 października 1952 roku, „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały” 2010, nr 9.
Wolsza T., Zaćmiński A., Ludzie listy piszą… Referendum i wybory do Sejmu w korespondencji Polaków (1946–1952), Bydgoszcz 2013.
Zaćmiński A., „Identyfikacja wroga” w wyborach do Sejmu PRL z 26 października 1952 r. – metodologia pracy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego [w:] Wybory i referenda w PRL, red. S. Ligarski, M. Siedziako, Szczecin 2014.
Zaćmiński A., Kampania wyborcza i wybory do Sejmu PRL I kadencji z 1952 r. Studium totalitarnej elekcji parlamentarnej, Bydgoszcz 2020.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
