Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
The Orthodox Church and the Communist System in the Białystok Region (1956–1981): An Outline of Their Relations
Krzysztof Sychowicz
https://orcid.org/0000-0001-8666-0429
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku, Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży
Remembrance and Justice, Vol. 37 No. 1 (2021), pages: 253-279
Publication date: 2021-06-30
https://doi.org/10.48261/pis213712
PDF (Język Polski)
Abstract
The Orthodox Church’s relations with the communist authorities in postwar Poland were unquestionably complicated. This was caused by conflicts as well as the fact that not all the clergy accepted the circumstances and means of introducing autocephaly in the Second Polish Republic (1918–1939). Another element was the acquiescent attitude towards the German authorities during the war. After 1944, this was complemented by the new vision of the state’s relationship to the churches and religious bodies in Poland implemented by the communist authorities. Despite gestures intended to ensure them of its loyalty, the Orthodox Church, like other denominations, especially the Roman Catholic Church, was the subject of surveillance by the security apparatus. Along with the passage of time, the state authorities became the most important authority in the settling of all disputes within the Orthodox Church. The loyal implementation of the authorities’ policies and speaking out in favor of the Orthodox in their conflict with the Roman Catholic Church strengthened the position of the Polish Autocephalous Orthodox Church; at the same time, it had a large network of informants that made the Orthodox hierarchy dependent on the state, which was evident in official declarations of support for economic, social, and political campaigns initiated by the communist authorities. Such activity limited the opportunities for engaging in dialogue with the Roman Catholic Church.
Keywords
autokefalia • Białostocczyzna • Kościół prawosławny • prawosławie • komunizm autocephaly • Białystok region • the Orthodox Church • Orthodoxy • communism
References
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Białymstoku
Archiwum Państwowe w Białymstoku
Barwiński M., Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe, Łódź 2004.
Bendza M., Autokefalia Kościoła Prawosławnego w Polsce, „Elpis” 2003, nr 5/7/8.
Danilecki T., Białorusini i pierwsza „Solidarność”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”, XII 2002, nr 12 (23).
Dudra S., Kościół prawosławny na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra 2004.
Dudra S., Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej, Warszawa 2019.
Dudra S., Spór o jurysdykcję nad parafiami w województwie białostockim jako element konfliktu między Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym a Patriarchatem Moskiewskim, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2020, t. 18.
Gerent P., Prawosławie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989, Toruń 2007.
Goss K., Struktura wyznaniowa mieszkańców byłego województwa białostockiego, „Pogranicze. Studia Społeczne” 2001, t. 10.
Krzysztofiński M., Sychowicz K., W kręgu „Bizancjum”, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2008, nr 1/6.
Mironowicz A., Kościół prawosławny na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Białystok 2005.
Mironowicz A., Polityka państwa wobec duchowieństwa prawosławnego w latach 1944–1980, „Słowo”. Pismo KIK w Białymstoku”, XII 2001, nr 11.
Mironowicz E., Białorusini [w:] Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej. Wybrane elementy polityki państwa, red. S. Dudra, B. Nitschke, Kraków 2010.
Mironowicz E., Białorusini w Polsce 1944–1949, Warszawa 1993.
Mironowicz E., Prawosławni i katolicy wobec powojennej rzeczywistości na Białostocczyźnie [w:] Kościoły i związki wyznaniowe, a świadomość narodowa mieszkańców pogranicza, Supraśl 14–15 maja 2007 r., Białystok 2007.
Sawicki D., 50-lecie diecezji białostocko-gdańskiej, „Cerkiewny Wiestnik” 1999, z. 1.
Sosna G., Fionik D., Orla na Podlasiu. Dzieje Cerkwi, miasta i okolic, Bielsk Podlaski–Ryboły–Białystok 1997.
Sosna G., Historyczny zarys Kościoła prawosławnego od zarania dziejów do chwili obecnej na terenie województwa białostockiego, „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” 1978, nr 3–4.
Sychowicz K., Kościół katolicki i Cerkiew prawosławna na Białostocczyźnie wobec powstania NSZZ „Solidarność” [w:] Początki „Solidarności” w północno-wschodniej Polsce (1980–1981), red. T. Danilecki, Białystok 2005.
Sychowicz K., Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w województwie białostockim w latach 1944–1975, Białystok 2013.
Syrnyk J., Ludność ukraińska na Dolnym Śląsku (1945–1989), Wrocław 2007.
Szot A., Utworzenie nowych struktur administracji kościelnej w Białymstoku po zakończeniu II wojny światowej [w:] Repatriacje i migracje ludności pogranicza w XX wieku. Stan badań oraz źródła do dziejów pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego, red. M. Kietliński, W. Śleszyński, Białystok 2004.
Urban K., Kościół prawosławny w Polsce 1945–1970. Rys historyczny, Kraków 1996.
Urban K., Kościół prawosławny w Polsce w latach 1944–1956, Kraków 1998.
Urban K., Przyczynek do losów metropolity Dionizego Waledyńskiego po drugiej wojnie światowej, „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” 1990, nr 4.
Urban K., Z dziejów Kościoła prawosławnego w Polsce w latach 1945–1970 (z zagadnień kształtowania się struktury diecezjalno-parafialnej), „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” 1991, nr 3.
License
Copyright (c) 2024 Remembrance and Justice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Krzysztof Sychowicz, The Catholic Church and the Polish underground in the Bialystok province 1945–1953 , Remembrance and Justice: Vol. 8 No. 2 (2005)
