Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Polish Elementary School in the 1970s and 1980s in the Light of Memories
Remembrance and Justice, Vol. 43 No. 1 (2024), pages: 279-305
Publication date: 2024-08-09
https://doi.org/10.48261/PIS244314
PDF (Język Polski)
Abstract
The main aim of this article is to present a picture of school life in the 1970s and 1980s as it functions in the consciousness of today’s forty- and fifty-year-olds – the primary school students of the time. To present their experiences of the institution, the article is based on memories collected by the author and in her possession (which have some of the hallmarks of oral history), as well as those in print. Posts on social media forums and blogs were also used. The author’s premise was to appeal to the interviewees’ perspectives (subjective memory of school reality, memory of personal experiences and to present narratives about them). All accounts and memories are from the 21st century, so there is certainly a concern that the storytellers may not remember many things, others may be presented from a contemporary perspective, exaggerated or altered. Based on “memory research”, we know that people are able to flexibly compensate for memory deficits of events they have participated in with semantic (general, common knowledge) data. Individual views of the school past should make it possible to create a “common picture of school life” in the 1970s and 1980s, as well as to answer the question of which elements of this picture survive most strongly in consciousness and to what extent they relate to the school reality of the time. The reflections also attempted to answer the question to what extent the recollectors remember political realities, to what extent they shaped the memory of the school. Conclusions: few of the respondents recall ideological treatments. Although they were present in the reality of school, they do not occupy a central place in the memory of the years spent in primary school. Generally, students remember what was pleasant. They feel very sentimental about the school they graduated from 30 or 40 years ago and even idealise it in their memories, even if there were some unpleasant incidents. The memories are mainly of things that are not related to learning, but to extra-curricular time, breaks and school events.
References
Archiwum Akt Nowych, Instytut Badań Problemów Młodzieży
Archiwum Akt Nowych, 330, Kadra pedagogiczna, oprac. H. Moroza, 1981–1982;
Archiwum Akt Nowych, 330, Rola szkoły, oprac. E. Kosela, 1976.
KC PZPR, XI/975, Informacja Ministerstwa Oświaty i Wychowania dla BP i KC o zimowym wypoczynku dzieci i młodzieży w 1977 r.;
KC PZPR, 1762, O przygotowanie i aktywny udział młodego pokolenia w budowie socjalistycznej Polski. Tezy programowe KC PZPR, październik 1972 r.
Ministerstwo Oświaty i Wychowania, Departament Wychowania i Kultury Fizycznej, Organizacja wypoczynku dzieci – przepisy prawne, decyzje, zarządzenia Ministerstwa Oświaty i Wychowania, 1983–1987;
Ministerstwo Oświaty i Wychowania, 173, Skargi i wnioski załatwiane bezpośrednio przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania;
Ministerstwo Oświaty i Wychowania, 1135, Skargi i wnioski załatwione przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania w 1973 r.
Telewizja Polska, 81, Zbiór wycinków prasowych, Szkolnictwo – mundurki szkolne (opinie), b.p.
Zbiory autorki, Milczarek M., „Patroni dolnośląskich szkół”, Wrocław 2022, praca doktorska napisana pod kierunkiem J. Wojdon;
Zbiory autorki, Relacja Aleksandry Z., uczennicy szkoły w Polkowicach w latach 1978–1985 (11 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Andrzeja D., ucznia szkoły w Polkowicach w latach 1977–1985 (12 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Anny B., uczennicy szkoły w Głogowie w latach 1979–1986 (13 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Filipa O., ucznia szkoły w Warszawie w latach 1977–1984 (31 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Jolanty W., uczennicy szkoły w Polkowicach w latach 1979–1986 (15 XI 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Katarzyny O., uczennicy szkoły w Otwocku w latach 1981–1988 (30 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Małgorzaty J., uczennicy szkoły we Wrocławiu w latach 1977–1984 (17 XII 2022 r.).
Zbiory autorki, Relacja Małgorzaty S., uczennicy szkoły we Wrocławiu w latach 1979–1986 (15 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Moniki P., uczennicy szkoły w Warszawie w latach 1974–1981 (30 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Pawła Z., ucznia szkoły w Lubinie w latach 1977–1985 (10 XII 2022 r.);
Zbiory autorki, Relacja Tomasza D., ucznia szkoły w Lubinie w latach 1978–1985 (13 XI 2022 r.).
Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty i Wychowania 1982, nr 3;
Karta praw i obowiązków nauczyciela, DzU, 1972, nr 16, poz. 114;
Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania z dnia 15 lipca 1961 r. [w:] Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, red. S. Wołoszyn, Warszawa 1966, t. 3;
Zarządzenie nr DW-1/0911/13/73 Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 18 czerwca 1973 r. w sprawie zasad organizacji przez szkoły i inne placówki oświatowo-wychowawcze uroczystości państwowych i szkolnych, Ministerstwo Oświaty i Wychowania, Ceremoniał szkolny 1973.
http://nostalgia81.blogspot.com/2008/04/szkoa-dawniej-i-dzi-1-powierzchowno.html. (dostęp 10 XII 2022 r.);
https://gazetakrakowska.pl/szkola-w-latach-prl-wtedy-tak-wygladali-uczniowie-zdjecia/ar/c5-14386997(dostęp 10 XII 2022 r.);
https://pl.quora.com/Czego-si%C4%99-nauczyli%C5%9Bcie-i-co-najlepiej-pami%C4%99tacie-z-lekcji-ZPT-zaj%C4%99cia-praktyczno-techniczne-w-szkole (dostęp 10 XII 2022 r.);
https://www.empikfoto.pl/blog/szkolne-wspomnienia/ (dostęp 10 XII 2022 r.);
https://zwierciadlo.pl/parenting/181288,1,powrot-do-szkoly-i-przybory-szkolne-jakie-macie--wspomnienia.read (dostęp 10 XII 2022 r.);
Jak to w szkole PRL bywało – wspomnienia Tadeusza Bohdala, rektora Politechniki Koszalińskiej, https://baltic.info.pl/jak-to-w-szkolach-prl-bywalo/ (dostęp 10 XII 2022 r.).
Kaczyńska D., Szkolne fartuchy, SKO i zajęcia na strzelnicy. Tak wyglądały polskie szkoły kilka dekad temu, https://businessinsider.com.pl/lifestyle/polskie-szkoly-w-prl-jakie-zasady-obowiazywa-ly-czego-uczono/ltpytfk (dostęp 11 XI 2023 r.); mlodziez-w-prl,3011.pdf (polska1918-89.pl) (dostęp 26 XI 2023 r.);
Strzembosz T., Harcerstwo polskie w latach 1944–1989, https://dlibra.kul.pl/Content/29517/32896__
Strzembosz--Tomasz--_0000.pdf (kul.pl) (dostęp 21 XI 2023 r.);
Szkolne wspomnienia czyli co pamiętasz ze szkolnej ławki (Małgosia z matczynefanaberie,pl), https://www.empikfoto.pl/blog/szkolne-wspomnienia/ (dostęp 10 XII 2022 r.);
Szkolne wspomnienia czyli co pamiętasz ze szkolnej ławki (Sylwia z mamawdomu,pl), https://www.empikfoto.pl/blog/szkolne-wspomnienia/ (dostęp 10 XII 2022 r.);
Wpisy pod: M. Kaczyńska, Wspomnienia wykopane z kartofliska. Pamiętacie klasowe wykopki ziemniaków?, www.gloswielkopolski.pl/artykul/3580229,wspomnienia-wykopane-z-kartofliska--pamietacie-klasowe-wykopki-ziemniakow,id,t.html (dostęp 20 X 2022 r.);
Żaryn M., Polityka historyczna w edukacji w PRL, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/12073/zaryn_prl.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp 10 XII 2022 r.).
Baran A.F., Harcerstwo niezależne. Od Niezależnego Ruchu Harcerskiego do Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej [w:] „Jesteście naszą wielką szansą”. Młodzież na rozstajach komunizmu 1944–1989, red. P. Ceranka, S. Stępień, Warszawa 2009.
Bochwic T., Narodziny i działalność Solidarności Oświaty i Wychowania 1980–1981, Warszawa 2000.
Budziszewska M., Olender E., Gołuchowska M., Kocik D., Mućka J., Pamięć szkoły PRL-u. Badanie z wykorzystaniem technik narracyjnych, „Psychologia Wychowawcza” 2015, nr 7.
Dróżka W., Nauczyciel. Autobiografia pokolenia. Studia pedeutologiczne i pamiętnikoznawcze, Kielce 2002.
Dytman-Stasieńko A., Święto zawłaszczonych znaczeń. 1 Maja w PRL. Ideologia, rytuał, język, Wrocław 2006.
Eisler J., Polskie miesiące czyli kryzys(y) w PRL, Warszawa 2008.
Fic M., Historia mówiona jako współczesny kontynuator literatury dokumentu osobistego (na przykładzie „Archiwum Historii Mówionej”) [w:] „Amor patriae nostra lex”. Oblicza polskiej niepodległości w literaturze dokumentu osobistego, dydaktyce i edukacji historycznej. Studia i materiały dedykowane Profesor Barbarze Kubis z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowo-dydaktycznej, red. A. Gołębiowska, Opole 2017.
Gęsicka G., Zaborowski W., Postrzeganie struktury społecznej przez uczniów szkół podstawowych [w:] B. Szacka i in., Polska dziecięca, Warszawa 2005.
Gorloff E., Rola świetlicy w organizacji czasu pozalekcyjnego uczniów szkoły podstawowej w świetle reformy systemu oświaty z 1961 roku [w:] Wzrastać w cieniu historii. Dzieci i młodzież w instytucjach edukacyjnych w Polsce (1918–1989), red. E. Gorloff, Toruń 2015.
Grzybowski R., Pomiędzy konfliktem a współdziałaniem. O trudnych relacjach rodziny i szkoły w latach PRL-u i ich odzwierciedleniu w postawach i przekonaniach młodzieży polskiej z dekady lat 80. XX wieku, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika” 2017, t. XXVI, nr 1.
Gulczyńska J., Licealiści jako uczestnicy życia politycznego lat 80. XX wieku w Polsce [w:] Wzrastać w cieniu historii. Dzieci i młodzież w instytucjach edukacyjnych w Polsce (1918–1989), red. E. Gorloff, Toruń 2015.
Gulczyńska J., Wiara katolicka w świadomości polskiej młodzieży szkolnej lat 80. Kontekst tożsamościowy, pamiętanie i zapominanie [w:] Pamiętanie i zapominanie. Wspólnoty – Wartości –Wychowanie, red. J. Cukras-Szelągowska, Toruń 2016.
Kahl E., Oświata w ładzie monocentrycznym (na przykładzie Polski Ludowej) [w:] Wychowanie i kształcenie w systemach politycznych, red. E. Anhalt, D. Stępkowski, Warszawa 2012.
Kosiński K., Młodzież lat osiemdziesiątych w świetle badań CBOS oraz wybranych analiz IBPM, MAW i KC PZPR, „Dzieje Najnowsze” 2009, nr 2.
Kosiński K., Młodzież w ostatniej dekadzie PRL (wybrane zagadnienia) [w:] Społeczeństwo polskie w latach 1980–1989, red. N. Jarska, J. Olaszek, Warszawa 2015.
Kosiński K., Oficjalne i prywatne życie młodzieży w czasach PRL, Warszawa 2006.
Kurkowska-Budzan M., Informator, świadek historii, narrator: kilka wątków epistemologicznych i etycznych „oral history”, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” 2011, nr 1.
Maruszewski T., Pamięć autobiograficzna – nowe dane, „Neuropsychiatria i Neuropsychologia” 2010, t. 5, nr 3–4.
Muszyńska Ł., Współdziałamy w klasach najmłodszych, „Rodzina i Szkoła” 1977, nr 5.
Nowacki G., Kultura polityczna pokolenia „Sierpnia ’80”, Warszawa 1991.
Sadowska J., Urodzeni w PRL. Wychowanie socjalistyczne i jego efekty [w:] Dziedzictwo komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej, red. J. Sadowska, Białystok 2008.
Suchowiecka A., Znaczenie ceremoniału szkolnego w wychowaniu młodzieży ostatnich dekad PRL-u [w:] Pamiętanie i zapominanie. Wspólnoty – Wartości – Wychowanie, red. J. Cukras--Szelągowska, Toruń 2016.
Świda-Ziemba H., Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii, Kraków 2010.
Wierzbicki M., Młodzież w PRL, Warszawa 2009.
Wierzbicki M., Ostatni bunt. Młodzieżowa opozycja polityczna u schyłku PRL 1980–1990. Fakty, konteksty, interpretacje, Warszawa 2013.
Wierzbicki M., Sprzeciw, opór i opozycja. Kategorie i formy buntu młodzieży w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej w ostatniej dekadzie komunizmu (1980–1989) [w:] Młodzieżowy opór antykomunistyczny w Polsce po II wojnie światowej, Warszawa 2020.
Zdrowicka-Wawrzyniak M., Wiśniewska P., Surendra S., Okruchy PRL. Perspektywa indywidualna, Poznań 2021.
License
Copyright (c) 2024 Remembrance and Justice
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
