Resettlements of Ukrainian Populations in the District of Lublin, 1942–1943
Remembrance and Justice, Vol. 36 No. 2 (2020), pages: 382-408
Publication date: 2020-12-31
Abstract
This article provides an overview of the problem of the resettlements of Ukrainian populations in the district of Lublin in 1942–1943. Those events are typically overlooked in historical research. However, they are key to any comprehensive analysis of the Nazi resettlements of populations in the Zamość area, a process of which they were part. The resettlements also provide us with a better understanding of the sources of the Polish-Ukrainian conflict in the district. The resettlements of Ukrainians were occurring in parallel with a range of repressions directed at the Polish population, but the two actions had different aims. The occupying forces’ idea was to move the Ukrainian population away from those areas that were earmarked for German colonisation and into settlements previously inhabited by Poles around the planned zone of German settlement. This way the resettled Ukrainian population would serve as a living shield protecting the German colonists from partisan attacks. According to various estimates, resettlements in the district of Lublin affected 18,000–23,000 Ukrainians. The Ukrainian Central Committee made attempts to intervene in order to influence those events, but their efforts were ineffective, a fact that discredited the Committee in the eyes of the population affected.
Keywords
wysiedlenie ludności ukraińskiej • Ukrainer-Aktion • Werwolf • Aktion Zamość • Zamojszczyzna • dystrykt lubelski • Ukraiński Komitet Centralny resettlement of the Ukrainian population • Ukrainer-Aktion • Werwolf • Aktion Zamość • Zamość area • district of Lublin • Ukrainian Central Committee
References
Archiwum Akt Nowych, Delegatura Rządu RP na Kraj
Archiwum Państwowe w Lublinie, Centrala Przesiedleńcza Policji Bezpieczeństwa – Ekspozytura w Zamościu
Ełektronnyj Archiw Ukrajinśkoho wyzwolnoho ruchu, Polśko-ukrajinśki stosunky w 1942–1947 rokach
Library and Archives Canada, Volodymyr Kubijovyc Fonds
Berkhoff K., Harvest of Despair. Life and Death in Ukraine Under Nazi Rule, Cambridge–London 2004.
Bożyk A., Między narodowym odrodzeniem a kolaboracją – Ukraińcy na Lubelszczyźnie pod okupacją niemiecką 1939–1944, mps pracy doktorskiej napisanej w Instytucie Historii UMCS w Lublinie, pod kierownictwem dr. hab. M. Mazura, Lublin 2014.
Bożyk A., Ukraiński Komitet Centralny – geneza oraz struktura organizacyjno-terytorialna, „Rocznik Lubelski” 2016, t. 42.
Datner Sz., Gumkowski J., Leszczyński K., Wysiedlenia na Zamojszczyźnie, „Biuletyn Głównej Komisji Zbrodni Hitlerowskich” 1960, t. 13.
Eberhardt P., Skala demograficzna wojennych i powojennych migracji politycznych na ziemiach polskich [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Głowacki A., Inwazja Armii Czerwonej. IV rozbiór [w:] Białe plamy – czarne plamy. Sprawy trudne w polsko-ukraińskich stosunkach 19018–2008, red. A.D. Rotfeld, A.W. Torkunow, Warszawa 2010.
Hałagida I., Ukraińskie straty osobowe w dystrykcie lubelskim (październik 1939 – lipiec 1944) – wstępna analiza materiału statystycznego, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2017, nr 29.
Hawryluk J., Wid „linii Wołodymyra” do „linii Kerzona”. (Pryczynok do istoriji ukrajinśkoji Chołmszczyny) [w:] Krow ukrajinśka, krow ppolśka… Trahedija Chołmszczyny ta Pidlaszszia w rokach 1938–1948 u spohadach, oprac. M. Iwanyk, Toronto–Lwiw 2014.
Heinemann I., Generalny Plan Wschodni w praktyce? Wysiedlenia w powiecie zamojskim a narodowosocjalistyczne plany przesiedleńcze [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Jaczyńska A., Sonderlaboratorium SS. Zamojszczyzna „pierwszy obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie”, Lublin 2012.
Jastrzębski S., Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939–1947, Wrocław 2007.
Kiełboń J., Migracje ludności w dystrykcie lubelskim w latach 1939–1944, Lublin 1995.
Kopciowski A., Zagłada Żydów w Zamościu, Lublin 2005.
Kozaczyńska B., Losy dzieci z Zamojszczyzny wysiedlonych do powiatu siedleckiego w latach 1943–1945, Siedlce 2006.
Kozaczyńska B., Marianna Fandri (ps. „Smętek”) z pomocą dzieciom wysiedlonym z Zamojszczyzny do dystryktu warszawskiego (1942–1943), „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2014, t. 10.
Kozaczyńska B., Sytuacja materialna ludności na Zamojszczyźnie podczas akcji wysiedleńczo-kolonizacyjnej (27/28 XI 1942 – 15 VIII 1943 r.), „Archiwariusz Zamojski” 2013.
Kozaczyńska B., Wysiedlenie mieszkańców Zamojszczyzny na teren powiatu garwolińskiego w okresie okupacji hitlerowskiej, „Archiwariusz Zamojski” 2004.
Kubica H., Los ludności Zamojszczyzny w KL Auschwitz [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.
Kubica H., Zagłada w KL Auschwitz Polaków wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942–1943, Oświęcim–Warszawa 2004.
Kubijowycz W., Ukrajinci w Heneralnij huberniji 1939–1941, Czikago 1975.
Łuczak C., Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej, Poznań 1993.
Ługowski B., Struktura i działalność niemieckiego aparatu wysiedleńczego na Zamojszczyźnie, „Studia Iuridica Lublinensia” 2017, nr 3.
Madajczyk C., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961.
Madajczyk C., Nazistowska realizacja doktryny panowania rasowego w Zamościu i na Zamojszczyźnie [w:] 400 lat Zamościa, red. J. Kowalczyk, Warszawa 1983.
Makar J., Hornyj M., Makar W., Saluk A., Wid deportacji do deportacji. Suspilno-polityczne żyttia chołmśko-pidlaśkych ukrajinciw (1915–1947). Doslidżennia. Spohady. Dokumenty, t. 1, Czerniwci–Bukrek 2011.
Mańkowski Z., Hitlerowska akcja wysiedleń i osadnictwa na Zamojszczyźnie (model czy improwizacja), Zamość 1972.
Mańkowski Z., Lubelszczyzna w latach drugiej wojny światowej (charakterystyka ogólna, rola historyczna, stan badań i postulaty badawcze), „Rocznik Lubelski” 1969, t. 12.
Mańkowski Z., Między Wisłą a Bugiem 1939–1944. Studium o polityce okupanta i postawach społeczeństwa, Lublin 1978.
Markiewicz J., Nie dali ziemi skąd ich ród. Zamojszczyzna 27 XI 1942 – 31 XII 1943, Lublin 1967.
Markiewicz P., The Ukrainian Central Committee, 1940–1945: A Case of Collaboration in Nazi-Occupied Poland, mps pracy doktorskiej napisanej w Instytucie Historii UJ w Krakowie, pod kierownictwem dr. hab. J.J. Bruskiego, Kraków 2018.
Masłowski J.M., Ruch oporu w powiecie hrubieszowskim (1939–1944), mps pracy magisterskiej napisanej w Instytucie Historii UMCS pod kierownictwem Z. Mańkowskiego, Lublin 1978.
Mirski J., Wysiedlanie w powiecie zamojskim [w:] Terror niemiecki w Zamojszczyźnie 1939–1944, red. Z. Klukowski, Zamość 2018.
Partacz C., Kwestia ukraińska w polityce polskiego rządu na uchodźstwie i jego ekspozytur w kraju (1939–1945), Koszalin 2001.
Pasternak Je., Narys istoriji Chołmszczyny i Pidlaszszia. (Nowi czasy), Winnipeg–Toronto 1989.
Prach B., Duchowenstwo Peremyśkoji jeparchiji ta Apostolśkoji Administraciji Łemkiwszczyny, t. 1, Lwiw 2015.
Radzik T., Kwestia żydowska i ukraińska w polityce okupanta niemieckiego na Lubelszczyźnie w doniesieniach „Biuletynu Informacyjnego” 1940–1944, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F. Historia” 2005, t. 60.
Róg T., „…i zostanie tylko pustynia”. Osobowy wykaz ofiar konfliktu ukraińsko-polskiego 1939–1948. Gmina Cieszanów, powiat Lubaczów, Rzeszów 2011.
Serhijczuk W., Stanowyszcze i dola ukrajinciw u Heneralnomu hubernatorstwi (bez Hałyczyny) w roky nimec koji okupacji [w:] Ukrajina – Polszcza: ważki pytania, t. 4, Warszawa 1999.
Tołpyhno A., Z problemów polityki okupanta wobec wsi w tzw. dystrykcie lubelskim (1939–1944), „Dzieje Najnowsze” 1973, nr 4.
Wardzyńska M., Wysiedlenie ludności polskiej z okupowanych ziem polskich włączonych do III Rzeszy w latach 1939–1945, Warszawa 2017.
Zajączkowski M., Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939–1944, Lublin–Warszawa 2015.
Ziętek R., Konflikt polsko-ukraiński na Chełmszczyźnie i południowym Podlasiu w okresie okupacji niemieckiej, „Rocznik Chełmski” 2001, t. 7.
Zyśko W., Hitlerowska Centrala Przesiedleńcza – Ekspozytura w Zamościu i urzędy współdziałające w realizacji akcji wysiedleń i osadnictwa niemieckiego na Zamojszczyźnie, „Archeion” 1979, t. 68.
Zyśko W., Realizacja akcji wysiedleń na Zamojszczyźnie w świetle rozkazów hitlerowskiej Centrali Przesiedleńczej (UWZ Zamość), „Zeszyty Majdanka” 1977, t. 9.
License
Copyright (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.