Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
“To Collect Information about the Preparatory Action and the Situation in the Organisation…”. The Activities of “a Clerk for Jewish Affairs” at the WUBP in Cracow in the Years 1947–1950
Martyna Grądzka-Rejak
https://orcid.org/0000-0001-8805-0616
Instytut Pamięci Narodowej, Biuro Badań Historycznych
BioMARTYNA GRĄDZKA-REJAK – PhD, a historian, judaist, educator, works in the Historical Research Office of the IPN. Head of the Research Department at the Warsaw Ghetto Museum. She specialises in the history of World War II, the Holocaust, national and ethnic minorities, women and social history. A scholarship holder of the Foundation for Polish Science. Winner of the Prime Minister’s Award for the best doctoral dissertation (2016), finalist of the Academic Award of Polityka. Author of books: Przerwane dzieciństwo. Losy dzieci Żydowskiego Domu Sierot przy ul. Dietla 64 w Krakowie podczas okupacji niemieckiej (2012); Kobieta żydowska w okupowanym Krakowie, nominated for the Historical Book of the Year Award (2017). Co-author (with Dr Jan Olaszek) of Holokaust, pamięć, powielacz. Zagłada Żydów i okupacyjne stosunki polsko-żydowskie w publikacjach drugiego obiegu w PRL (2020). She co-edited, among others: Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej (1939–1945) (with Aleksandra Namysło, PhD; 2017); Ciemności kryją ziemię. Wybrane aspekty badań i nauczania o Holokauście (with Piotr Trojański, PhD; 2019).
Remembrance and Justice, Vol. 38 No. 2 (2021), pages: 540-563
Publication date: 2021-12-30
https://doi.org/10.48261/pis213828
PDF (Język Polski)
Abstract
The article refers primarily to 1947–1950 and the area of the Cracow Voivodeship. Its aim is to show the activity of a clerk for Jewish affairs functioning at the Voivodeship Department of Security (WUBP) in Cracow. So far, his activity has not been described in detail in the literature on the subject. In the period indicated, i.e. from February 1947 to December 1949, a special clerk was appointed (at first called “the minority clerk”, later “for Jewish matters”), who was responsible for collecting information and then attempting to
invigilate the local Jewish community. The activities of the secret police up to that time, e.g. regarding the return of Holocaust survivors, people coming out of hiding on the so-called Aryan side, trying to recover their property, or regarding the circumstances,
causes and course of the Cracow pogrom, etc., have already been partly described, so they only form the background for the considerations contained in this text. The author analyses the surviving reports on the activity of the said clerk and presents the main areas of interest of the “security service” in relation to the Jewish community.
Keywords
Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa w Krakowie • społeczność żydowska • „referent mniejszościowy” • „referent do spraw żydowskich” • Kraków • ocaleli • inwigilacja • rozpracowanie • informator Voivodeship Department of Security in Cracow • Jewish community • ”minority clerk” • ”Jewish affairs clerk” • Cracow • survivors • surveillance • investigation • informer
References
Aleksiun N., Bund [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003.
Aleksiun N., Dokąd dalej? Ruch syjonistyczny w Polsce (1944–1950), Warszawa 2002.
Aleksiun N., Ha-Szomer ha-Cair [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003.
Aleksiun N., Hitachdut [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003.
Aleksiun N., Ichud [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003.
Aleksiun N., Poalej Syjon-Lewica [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 2, Warszawa 2003.
Aleksiun N., Poalej Syjon-Prawica [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 2, Warszawa 2003.
Aleksiun N., Żydowska Kongregacja Wyznaniowa [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 2, Warszawa 2003.
Aparat przemocy wobec mniejszości narodowych w Polsce w latach 1944–1956, red. J. Syrnyk, Warszawa–Wrocław 2019.
Berendt G., Grabski A., Stankowski A., Studia z historii Żydów w Polsce po 1945 r., Warszawa 2000.
Cichopek A., Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945 r., Warszawa 2000.
Fijałkowski P., Mizrachi [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 2, Warszawa 2003.
Flisiak D., Działalność syjonistów-rewizjonistów w Polsce w latach 1944/45–1950, Lublin 2020.
Grabski A., Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944–1949), Warszawa 2004.
Grabski A., Berendt G., Między emigracją a trwaniem: syjoniści i komuniści żydowscy w Polsce po Holocauście, Warszawa 2003.
Grądzka-Rejak M., „Wybić ich wszystkich…”, „Dziennik Polski”, 8 VIII 2016.
Kwiek J., Nie chcemy Żydów u siebie. Przejawy wrogości wobec Żydów w latach 1944–1947, Warszawa 2021.
Kwiek J., Wydarzenia antyżydowskie 11 sierpnia 1945 r. w Krakowie: dokumenty, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 2000, nr 1.
Kwiek J., Zabójstwa ludności żydowskiej w Krakowskiem w latach 1945–1947. Fakty i mity, „Kwartalnik Historii Żydów” 2013, nr 4.
Kwiek J., Żydzi, Łemkowie, Słowacy w województwie krakowskim w latach 1945–1949/50, Kraków 1998.
Namysło A., Instrukcja MBP dla rozpracowania partii i organizacji działających w społeczeństwie żydowskim z 1946 r., „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2.
Olejnik L., Polityka narodowościowa Polski w latach 1944–1960, Łódź 2003.
Rusiniak-Karwat M., Nowe życie na zgliszczach. „Bund” w Polsce w latach 1944–1949, Warszawa 2016.
Schatz J., Pokolenie. Wzlot i upadek polskich Żydów komunistów, Warszawa 2020.
Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. G. Berendt, Warszawa 2009.
Sommer-Schneider A., Działalność służb bezpieczeństwa wobec środowiska żydowskiego na terenie województwa krakowskiego w latach 1949–1954 na przykładzie rozpracowania obiektowego o kryptonimie „Jordan” i „Zator”, „Kwartalnik Historii Żydów” 2007, nr 4.
Szaynok B., Komuniści w Polsce (PPR/PZPR) wobec ludności żydowskiej (1945–1953), „Pamięć i Sprawiedliwość” 2004, nr 2.
Szaynok B., Problematyka izraelska w działaniach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1948–1968 [w:] Społeczność żydowska w PRL przed kampanią antysemicką lat 1967–1968 i po niej, red. G. Berendt, Warszawa 2009.
Szaynok B., Tematyka żydowska w działalności MBP/MSW (1945–1989) [w:] Internacjonalizm czy…? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych wobec mniejszości narodowych (1944–1989), Warszawa–Wrocław 2011.
Szaynok B., Z Historią i Moskwą w tle. Polska a Izrael 1944–1968, Warszawa 2007.
Wenklar M., Listy – Losy trzech mieszkańców przedwojennego Tarnowa, „Karta” 2009, nr 61.
Wieczorek P., Żydzi w Wałbrzychu i powiecie wałbrzyskim 1945–1968, Wrocław 2017.
Zaremba M., Wielka trwoga. Ludowa reakcja na kryzys. Polska 1944–1947, Kraków 2012.
Żebrowski R., Aguda [w:] Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, red. Z. Borzymińska i R. Żebrowski, t. 1, Warszawa 2003.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Martyna Grądzka-Rejak, ‘We got to know each other through our eyes…’ Research on Strategies for the Survival of Jewish Women Functioning ‘above Ground’ on the Aryan Side in Occupied Krakow and its Surroundings , Remembrance and Justice: Vol. 26 No. 2 (2015)
