okladka

Vol. 31 No. 1 (2018)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

Tadeusz Kuncewicz, ‘Podkowa’, and his Attempt to Reach the American Zone in July 1945

Jiri Friedl

Czeska Akademia Nauk w Brnie

Remembrance and Justice, Vol. 31 No. 1 (2018), pages: 356-385

Publication date: 2018-06-30

Abstract

Podjęta przez Tadeusza Kuncewicza i jego oddział próba dotarcia do amerykańskiej strefy okupacyjnej w lipcu 1945 r. jest powszechnie znana. Jednakże opracowania naukowe utrzymują, że jego działania miały związek z Brygadą Świętokrzyską stacjonującą w lecie 1945 r. w zachodnich Czechach. Co więcej, działalność Kuncewicza i jego współtowarzyszy na terytorium Czechosłowacji była owiana tajemnicą, a w wydanych dotychczas opracowaniach można napotkać wiele błędów. Niedawno odkryte archiwalne dokumenty pozwalają nam odtworzyć, co rzeczywiście się wydarzyło po dotarciu oddziału Kuncewicza na terytorium Czechosłowacji. Wiadomo, że Kuncewicz i jego ludzie znaleźli się w niewielkim miasteczku Šluknov (zachodnie Czechy) przypadkowo i prawdopodobnie nawet nie zdawali sobie sprawy, że są na terytorium Czechosłowacji. Niestety natknęli się tam na porucznika czechosłowackiej armii, Josefa Šindelářa, który postanowił sprawdzić tożsamość Polaków w pobliskim posterunku sowieckim. Ponieważ dla Kuncewicza i jego towarzyszy oznaczałoby to koniec podróży na Zachód, w drodze na posterunek Polacy podążający za samochodem Šindelářa postanowili udać, że ich pojazd się zepsuł. Šindelář oraz jego kierowca Vlastimil Malina zostali następnie rozbrojeni i zastrzeleni w lesie. Kochanka Šindelářa, Margit Maschke, która podróżowała wraz z nim, została przez Polaków uprowadzona, a później wypuszczona w pobliżu miejscowości Klášterec nad Ohrzą. Polacy dotarli do amerykańskiej strefy okupacyjnej w zachodnich Czechach Amerykańscy urzędnicy, dowiedziawszy się, że Kuncewicz i jego ludzie zamordowali dwóch czechosłowackich żołnierzy, wydali ich w ręce czechosłowackiego kontrwywiadu. Polacy zostali oskarżeni o współpracę z nazistowską organizacją Werwolf. W drodze do więzienia podjęli nieudaną próbę ucieczki. W rezultacie ośmiu z nich zostało zastrzelonych; dziewięciu schwytano, a tylko pięciu udało się uciec. Dziewięciu Polaków – w tym Kuncewicza – torturowano podczas przesłuchania (dwóch z nich zmarło w niewoli) i zmuszono do przyznania się do zabójstwa Šindelářa we współpracy z Werwolfem. Oczywiście wszyscy później odwołali swoje zeznania. Przesłuchanie prowadził kapitan Vilém Dovara, który został potem skazany za popełnione w tamtym czasie na czeskim pograniczu zbrodnie przeciwko niemieckiej ludności cywilnej. Polacy byli przetrzymywani w więzieniu (bez procesu) przez niemal dwa lata. Po pewnym czasie udało im się skontaktować z polską ambasadą w Pradze. Ponieważ żaden z nich nie był bezpośrednim sprawcą morderstwa, czechosłowackie władze odesłały ich do Polski, gdzie wszyscy zostali skazani na karę więzienia za wcześniejszą antykomunistyczną działalność w Polsce.

Friedl J., Jak to bylo s vraždou v lese Botzenberg? Příspěvek k ilegálním útěkům polských občanů přes Českosloveno na Západ a k poměrům v pohraničí v roce 1945, “Historie a vojenství” 55, 2016, No. 4.

Šturz J., Vražda v lese Botzenberg, “Hlas revoluce”, 1987, no 29, 19. 7. 1987.

Friedl J., Żołnierze banici. Brygada Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych w Czechach w 1945 roku, Gdańsk 2016.

Materski W., Stefan Litauer. Przyczynek do biografii, “Dzieje Najnowsze” 2011, nr 2 (48).

Staněk T., Perzekuce 1945. Perzekuce tzv. státně nespolehlivého obyvatelstva v českých zemích (mimo tábory a věznice v květnu – srpnu 1945), Prague 1996.

Bartošek K., Pichlík K., Hanebná role amerických okupantů v západních Čechách v roce 1945, Prague 1951.

Bartošek K., Pichlík K., Američané v západních Čechách v roce 1945, Prague 1953.

Bílek J., Vojenské aspekty čs. – polského sporu o Těšínsko v roce 1945 (od ozbrojených zámyslů k politickému řešení), “Historie a vojenství” 49, 2000, No. 2.

Siemaszko Z.S., Narodowe Siły Zbrojne, London 1982.

Chodakiewicz M.J., Narodowe Siły Zbrojne. “Ząb” przeciw dwóm wrogom, Warsaw 1999.

Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny. Tom I. Kraków–Warszawa–Wrocław 2002.

Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989, Warsaw 2003.

Zimerman V., Národní mstitel, Řepín 2000.

Staněk T., Poválečné “excesy” v českých zemích v roce 1945 a jejich vyšetřování, Prague 2005.

Nowak S., Oddziały wyklętych, Warsaw sine datum.

Vysídlení Němců a proměny českého pohraničí 1945–1951. Duben – srpen/září 1945: “Divoký odsun” a počátky osídlování, tom II.1., (Ed.) A. von Araburg – T. Staněk, Středokluky 2011.

Marek J., Bojová činnost polské 2. armády na severu Čech v květnu 1945 “Historie a vojenství” 54, 2005, No. 2.

Wnuk R., Konspiracja akowska i poakowska na Zamojszczyźnie od lipca 1945 do 1956 roku, Lublin 1992.

Plachý J., Československo jako tranzitní země polské emigrace po roce 1945, [w:] Slovenská republika 1939–1945 očami mladých historikov IV. Zborník príspevkov z medzinárodnej vedeckej konferencie, Banská Bystrica 14. – 15. apríla 2005, (Ed.) M. Šmigeľ – P. Mičko, Banská Bystrica 2005.

Plachý J., Tajné přepážky polského podzemí v Československu po roce 1945, “Historie a vojenství” 60, 2011, No. 3.

Friedl J., Delegatura Polskiej Misji repatriacyjnej w Pilznie. Udział w nielegalnych przerzutach Polaków oraz ucieczka pracowników na Zachód w 1945 roku, “Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 142, 2015, No. 1.

Friedl, J. (2018). Tadeusz Kuncewicz, ‘Podkowa’, and his Attempt to Reach the American Zone in July 1945. Remembrance and Justice, 31(1), 356–385. Retrieved from https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/106

Statistics

Downloads

Download data is not yet available.

Share it

Share |
okladka

Vol. 31 No. 1 (2018)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2018-06-30

Dział: Varia