Pokaż  Tom 43 Nr 1 (2024)

Tom 43 Nr 1 (2024)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Varia

Propagandowa rola procesów członków konspiracyjnych organizacji młodzieżowych w latach 1948–1956

Jacek Wołoszyn

https://orcid.org/0000-0002-5563-8074

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II; IPN Oddział Lublin

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 43 Nr 1 (2024), strony: 243-263

Data publikacji: 2024-08-09

https://doi.org/10.48261/PIS244312

Abstrakt

Procesy członków konspiracyjnych organizacji młodzieżowych, poza funkcją represyjną, wypełniały także cele propagandowe. Treść aktów oskarżenia, mów prokuratorskich, uzasadnień do wyroków i sprawozdań prasowych służyła realizacji funkcji przypisanych propagandzie politycznej. Za ich pośrednictwem zohydzano wizerunek członków podziemia. Przekonywano o słuszności wyroku, zarówno w jego zakresie podmiotowym, jak i surowości wymierzonej kary. Podkreślano także skuteczność pracowników aparatu represji w zwalczaniu działalności antysystemowej. W efekcie opinia publiczna, zwłaszcza młodzież, miała potępiać konspiratorów jako zagrożenie jej bezpieczeństwa. Celem artykułu jest analiza języka i strategii propagandowych stosowanych w trakcie procesów osób wspomnianych w tytule artykułu. Weryfikacji została poddana podstawowa hipoteza: procesy członków konspiracyjnych organizacji młodzieżowych w latach 1948–1956 służyły nie tylko ich czasowej eliminacji ze społeczeństwa, lecz także zdeprecjonowaniu ich wizerunku, a w konsekwencji usunięciu z pamięci społecznej.


Archiwum IPN w Lublinie, Akta administracyjne WUBP i WUdsBP w Lublinie;

Archiwum IPN w Lublinie, Akta kontrolno-śledcze WUBP i WUdsBP w Lublinie;

Archiwum IPN w Lublinie, Akta WSR w Lublinie.

Archiwum IPN w Warszawie, Akta administracyjne MBP, KdsBP w Warszawie;

Archiwum IPN w Warszawie, Akta kontrolno-śledcze MBP, KdsBP w Warszawie.

Księga bezprawia. Akty normatywne kierownictwa resortu bezpieczeństwa publicznego (1944–1956), wybór i oprac. B. Kopka, Warszawa 2011.

Wolbrom. Proces krakowski 16 I – 22 I 1951 r., Warszawa 1951.

Nie pozwolimy deprawować naszej młodzieży. (Na marginesie procesu studentek KUL), „Sztandar Ludu”, 29 IV1952.

Rudzki J., Nauki z krakowskiego procesu, „Miesięcznik Instrukcyjny ZMP” 1951, nr 2.

Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 2012.

Biegalski B., Organizacje podziemne na Środkowym Nadodrzu w latach 1945–1956, Zielona Góra 1999.

Bień-Orlicz K., O sprawiedliwy wymiar kary. Losy organizacji Ludwika Machalskiego ps. „Mnich”, Kraków 2012.

Bukowski K., Antykomunistyczne organizacje niepodległościowe działające na terenie Lęborka w okresie od 1949 do 1954 roku, „Rocznik Koszaliński” 2003, nr 31.

Bykowska M., Związek Białej Tarczy w Łodzi (1949–1950) [w:] „Śmierć komunistom!” Młodzieżowe organizacje niepodległościowe na ziemi łódzkiej (1948–1953), red. D. Rogut, Zelów 2012.

Chańko J., Onufrzak Z., Z dziejów konspiracji młodzieżowych w Łodzi 1948–1953, Łódź 2005.

Choma-Jusińska M., Środowiska opozycyjne na Lubelszczyźnie 1975–1980, Warszawa–Lublin 2009.

Ciszewska W.A., Prasa narzędziem partyjnego kierowania masami. Socjalistyczna wizja redakcji prasowej [w:] Nie po myśli władzy. Studia nad cenzurą i zakresem wolności na ziemiach polskich od wieku XIX do czasów współczesnych, red. D. Degen, M. Żynda, Toruń 2012.

Czyżniewski M., Propaganda polityczna władzy ludowej w Polsce 1944–1956, Toruń 2005.

Dobek-Ostrowska B., Fras J., Ociepka B., Teoria i praktyka propagandy, Wrocław 1999.

Hausner W., Kapusta M., współpraca Konieczna M., Epizody harcerskiej konspiracji niepodległościowej na ziemi krakowskiej 1944–1953, Kraków 2014.

Kachnicz Z., Młodzież w konspiracji antykomunistycznej na Pomorzu Zachodnim 1945–1956, Koszalin 2010.

Kamińska-Szmaj I., Propaganda, perswazja, manipulacja – próba uporządkowania pojęć [w:] Manipulacja w języku, red. P. Krzyżanowski, P. Nowak, Lublin 2004.

Kamiński Ł., Struktura propagandy PRL [w:] Propaganda PRL. Wybrane zagadnienia, red. P. Semków, Gdańsk 2004.

Kazberuk W.W., Żeby nie płakać, trzeba było się śmiać. Z pokazowego procesu Harcerskiej Organizacji Podziemnej „Iskra”, „Jaworzniacy” 1999, nr 5.

Koblewska J., Propaganda i wychowanie. Szkice o środkach masowego oddziaływania, Warszawa 1974.

Leśna A., Grupa Stanisława Siergieja (1952–1953) [w:] „Śmierć komunistom!” Młodzieżowe organizacje niepodległościowe na ziemi łódzkiej (1948–1953), red. D. Rogut, Zelów 2012.

Mazur M., Propagandowy obraz świata. Polityczne kampanie prasowe w PRL 1956–1980, Warszawa 2003.

Mróz T., Młodzi, wielcy, niepokorni. Antykomunistyczne młodzieżowe organizacje niepodległościowe w latach 1948–1955, Wrocław 2012.

Musiał F., Polityka czy sprawiedliwość? Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie (1946–1955), Kraków 2005.

Niwiński P., Od „bandytów” do „kontrowersyjności”. Pamięć żołnierzy podziemia niepodległościowego w latach powojennych [w:] „Damnatio memoriae” w europejskiej kulturze politycznej, red. R. Gałaj-Dempniak, D. Okoń, M. Semczyszyn, Szczecin 2011.

Noszczak B., Etos gniewu. Antykomunistyczne organizacje młodzieżowe w Warszawie (1944–1989), Warszawa 2015.

Pająk H., Konspiracja młodzieży szkolnej 1945–1956, Lublin 1994.

Puliński A.J., Konspiracyjne organizacje młodzieżowe w województwie białostockim na tle prawno-instytucjonalnej rzeczywistości Polski Ludowej w latach 1947–1956, Białystok 2018.

Rogut D., Tajna Organizacja Młodzieżowa z Ksawerowa i Łodzi (1951–1953) – działalność i rozbicie [w:] „Precz z komuną!!” Niepodległościowe organizacje młodzieżowe na ziemi łódzkiej w latach 1945–1956, red. D. Rogut, Zelów 2011.

Rzeczkowska E., Bogu, Polsce, bliźnim. Tajne organizacje harcerskie w Polsce w latach 1944–1956, Lublin 2014.

Sławińska A., Więźniarki polityczne z Bojanowa. Łagier dla dziewcząt w latach 1952–1956, Warszawa 2017.

Szczypka A., Młodzieżowe organizacje niepodległościowe na Górnym Śląsku i Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945–1956, Toruń 2010.

Szerer M., Komisja do Badania Odpowiedzialności za Łamanie Praworządności w Sądownictwie Wojskowym, Warszawa, 10 VI 1957 r., „Zeszyty Historyczne” 1979, z. 49.

Szulkiewicz M., Propaganda polityczna: pojęcia – funkcje – problemy, Warszawa 1971.

Świda-Ziemba H., Młodzież PRL. Portrety pokoleń w kontekście historii, Warszawa 2010.

Theiss W., Zniewolone dzieciństwo. Socjalizacja w skrajnych warunkach społeczno-politycznych, Warszawa 1996.

Wierzbicki M., Ostatni bunt. Młodzieżowa opozycja polityczna u schyłku PRL 1980–1990. Fakty, konteksty, interpretacje, Lublin-Warszawa 2013.

Wierzbicki M., Związek Młodzieży Polskiej i jego członkowie. Studium z dziejów funkcjonowania stalinowskiej organizacji młodzieżowej, Warszawa 2006.

Wołoszyn J., Chronić i kontrolować. UB wobec środowisk i organizacji konspiracyjnych młodzieży na Lubelszczyźnie (1944–1956), Warszawa 2007.

Wołoszyn J., Niepodległościowa konspiracja młodzieżowa na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956, Lublin–Warszawa 2019.

Wołoszyn J., Represje sądowe na przykładzie procesów członków konspiracji młodzieżowej w latach

/45–1956, artykuł przesłany do publikacji w czasopiśmie „Copernicus. Czasy Nowożytne i Współczesne”.

Wróbel J., Procesy członków niepodległościowych organizacji młodzieżowych przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Łodzi [w:] Wojskowy Sąd Rejonowy w Łodzi, red. J. Wróbel, J. Żelazko, Warszawa 2004.

Zaborski M., Zadania sądów wojskowych w Polsce w latach 1944–1956, „Palestra” 2004, z. 7–8.

Żychowska M., Konspiracyjne organizacje młodzieżowe w Tarnowskiem 1945–1956, Tarnów 2001.

Słownik wiedzy obywatelskiej, red. A. Łopatka i in., Warszawa 1970.

Atlas polskiego podziemia niepodległościowego (1944–1956), red. R. Wnuk, S. Poleszak, A. Jaczyńska, M. Śladecka, Warszawa 2020.

Inne teksty tego samego autora

                            Pokaż  Tom 43 Nr 1 (2024)

Tom 43 Nr 1 (2024)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2024-08-09

Dział: Varia