Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w inowrocławskiej oświacie (1980–1981)
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 42 Nr 2 (2023), strony: 96-112
Data publikacji: 2024-04-03
https://doi.org/10.48261/pis234206
PDF
Abstrakt
Artykuł przybliża kilkunastomiesięczną działalność inowrocławskich nauczycieli z Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” w latach 1980–1981. Rozpoczęła się ona w październiku 1980 r. zorganizowaniem przez kilku pracowników oświaty zebrania, podczas którego powołano Międzyszkolny Komitet Założycielski. Jego członkowie zaangażowali się w rozwój związku w kilkunastu gminach regionu. 14 grudnia 1980 r. powołano Komisję Okręgową, jedną z największych i najaktywniejszych na omawianym obszarze struktur związku niezależnego od władzy komunistycznej. Na szczególną uwagę zasługuje to, że inowrocławscy nauczyciele nie ograniczali się do prób wprowadzenia zmian w systemie edukacji. Uczestniczyli także w rozwoju ruchu solidarnościowego na różnych poziomach, brali udział w działalności Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ „Solidarność” (od lipca 1981 r. Oddziału Solidarności) w Inowrocławiu, współpracowali z NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Wspierali również dążenia uczniów szkół średnich, którzy w dużej mierze dzięki ich pomocy zorganizowali własną organizację – Niezależny Samorządny Związek Młodzieży Szkolnej „Solidarność”. Ponadto wprowadzili do publicznej dyskusji temat przywrócenia historycznych nazw ulic i aż do wprowadzenia stanu wojennego starali się kształtować własną politykę pamięci.
Bibliografia
Archiwum Biura Badań Historycznych Zarządu Regionu Toruńsko-Włocławskiego NSZZ „Solidarność”, Dokumenty NSZZ „Solidarność” 1980–1981.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku Delegatura w Bydgoszczy, Akta operacyjne.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Akta operacyjne.
Archiwum Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, Krajowa Komisja Porozumiewawcza i Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność”.
Archiwum Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty i Wychowania Okręgu Kujaw Zachodnich, Dokumenty NSZZ „Solidarność” 1980–1981.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Komitet Gminny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Złotnikach Kujawskich;
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Komitet Miejsko-Gminny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Barcinie;
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Bydgoszczy.
Archiwum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, K. Bębnista, „Działalność NSZZ »Solidarność« w Inowrocławiu w latach 1980–1989”, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem dr. hab. W. Polaka, prof. UMK, w Zakładzie Systemów Politycznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2007.
Zbiory prywatne Edmunda Mikołajczaka;
Zbiory prywatne Wojciecha Gonery.
Historia Gimnazjum i Liceum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu 1855–1985, cz. 2: Katalogi, aneks źródłowy, indeksy, red. R. Kabaciński, Inowrocław 1995.
lat „Solidarności” w Polsce i regionie. Z Edmundem Mikołajczakiem, działaczem NSZZ „Solidarność” w kujawskiej oświacie, historykiem, regionalistą, honorowym obywatelem Inowrocławia rozmawiał Wojciech Gonera, http://www.solidarnosc.torun.pl (dostęp 21 lutego 2020 r.).
„Gazeta Pomorska” 1980, 2006, 2018.
„Gazeta Regionalna” 1992.
„Gazeta Wyborcza” 2012.
„Ilustrowany Kurier Polski” 1980, 1981, 1990.
„Kontra. Inowrocławski Biuletyn Informacyjny NSZZ »Solidarność«” 1981.
„Kurier Inowrocławski” 2015.
„Okręg Kujaw Zachodnich Region Bydgoski” 1981.
„Przegląd Oświatowy” 2012, 2013.
„Serwis Informacyjny” 1981.
„Wiadomości Wolnych Związków” 1989.
„Wolne Związki” 1995.
Gonera W., Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w Inowrocławiu (1980–1981), Inowrocław 2021.
Gonera W., Nie żyje legenda inowrocławskiej „Solidarności”, https://ki24.info/pl/11_wiadomosci/11142_nieyjelegendainowrocawskiejsolidarnoci.html (dostęp 21 lutego 2020 r.).
Gonera W., Przemiany polityczne w Inowrocławiu w latach 1989–1990, Inowrocław 2016.
Gonera W., Roman i Piotr Bartoszczowie, Warszawa 2022, seria „Bohaterowie Niepodległej”.
Grysińska K., Gedowski Zbigniew [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, red. M. Łątkowska, Warszawa 2010.
Jarska N., Niezależny ruch oświatowy i nauka niezależna 1980–1989 [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 2: Ruch społeczny, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Jarska N., „Szkoła ma służyć dziecku”. Solidarność nauczycielska 1980–1981, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2010.
Jóźwiak S., W służbie miastu – Edmund Mikołajczak [w:] Pamięć miasta. Honorowi obywatele Inowrocławia, red. T. Łaszkiewicz, Warszawa 2019.
Listopad ’80. Rzecz o strajkach ludzi oświaty, służby zdrowia i kultury, red. J. Hlebowicz, Gdańsk 2022.
Łaszkiewicz T., Pół wieku Polskiego Towarzystwa Historycznego w Inowrocławiu 1956–2006, Inowrocław 2006.
Łątkowska M., Borowski A., Bartoszcze Piotr [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, red. M. Łątkowska, Warszawa 2010.
Mikołajczak E., Elementy regionalne w onomastyce Inowrocławia od końca XIX do początku XXI wieku [w:] Kujawy. Tradycja – tożsamość – świadomość, red. T. Łaszkiewicz, Inowrocław 2005.
Mikołajczak E., Henryk Łada (1937–2006), „Ziemia Kujawska” 2007, t. 20.
Osiński K., Rabant T., Brejza Jarosław [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, red. G. Waligóra, Warszawa 2019.
Pietrzyk M., Bartoszcze Piotr Tomasz [w:] Inowrocławski słownik biograficzny, red. E. Mikołajczak, t. 2, Inowrocław 1994.
Pietrzyk M., Brejza Jarosław [w:] Inowrocławski słownik biograficzny, red. E. Mikołajczak, z. 2, Inowrocław 1994.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
