Język Polski
English
Deutsch
Français (France)
Italiano
Русский
Wypaczenia zawodu nauczyciela na Słowacji w okresie stalinizmu (1948–1953)
Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 42 Nr 2 (2023), strony: 30-44
Data publikacji: 2024-04-03
https://doi.org/10.48261/pis234202
PDF (English)
Abstrakt
Celem artykułu jest analiza zasadniczych zmian w pracy nauczycieli na Słowacji po lutym 1948 r., kiedy to Komunistyczna Partia Czechosłowacji narzuciła reżim totalitarny i przejęła kontrolę nad wszystkimi sferami życia, w tym nad systemem oświaty. Pedagodzy mieli odtąd obowiązek realizować w szkołach proces wychowawczy i edukacyjny zgodny z ideologią rządzącej Partii Komunistycznej. Ich głównym zadaniem było wychowanie młodego pokolenia na budowniczych socjalizmu. Byli narażeni na silną presję ideologiczną i zmuszeni do przyjęcia nowego reżimu bez zastrzeżeń. Gdy wyrażali jakiekolwiek oznaki sprzeciwu, byli prześladowani. Wyjątkowo dotkliwe były prześladowania tych nauczycieli, którzy nie chcieli wyrzec się swoich przekonań religijnych. Publiczna identyfikacja z chrześcijańskim światopoglądem i krytyka wiodącej roli partii komunistycznej skutkowały utratą pracy, a w najlepszym wypadku przeniesieniem do innej szkoły. Pożądana i kontrolowana była pozaszkolna działalność nauczycieli. W opracowaniu wykorzystano metodę analizy historycznej.
Słowa kluczowe
nauczyciel • oświata • reżim komunistyczny • Komunistyczna Partia Słowacji teacher • education • Communist regime • Communist Party of Slovakia
Bibliografia
Slovak National Archive, Bratislava, Central Committee Communist Party of Slovakia
Slovak National Archive, Bratislava, Commission of Schools
Slovak National Archive, Bratislava, Slovak Office for Religious Affairs
State Archive, Košice, Department of Schools and Culture Commissions County National Committee
Protokol X. sjazdu Komunistickej strany Slovenska. V Bratislave dňa 13.–16. júna 1953 (Bratislava: Pravda, 1953).
Školské zvesti, 1951, vol. VII.
Jednotná škola, vol. V.
Učiteľské noviny, vol. I.
Devátá M., Olšaková D., “Ideologizace vědy a školství, 1945–1960” in: M. Devátá, D. Olšaková, V. Sommer, P. Dinuš, Vědní koncepce KSČ a její institucionalizace po roce 1948, (Praha: Ústav pro soudobé dějiny AV ČR, v.v.i., 2010).
Doskočil Z., “Ladislav Novomeský v osidlech Státní bezpečnosti (1951–1954)“ in: Z. Doskočil, Moderní dějiny: sborník k dějinám 19. a 20. století, (Praha: Historický ústav AV ČR, v.v.i., 2018).
Gabzdilová S., Ako sme študovali v totalite. Vysokoškolské vzdelávanie na Slovensku pod ideologickým diktátom Komunistickej strany Československa (1948–1953) (Prešov: Universum, 2018).
Gabzdilová S., “Komunistická strana Československa a školstvo na Slovensku v rokoch 1948–1953” in: Bolševismus, komunismus a radikální socialismus v Československu, ed. Z. Kárník, M. Kopeček, vol. I, (Praha: Ústav pro soudobé dějiny AV ČR, Dokořán, 2003).
Gabzdilová S., “Nové úlohy učiteľov na Slovensku v období vrcholiaceho stalinizmu (1948–1953)” Studia Historica Nitriensia 21 (2017), no. 1.
Gabzdilová S., Za katedrou v dobe stalinizmu. Deformácia profesie učiteľa na Slovensku v rokoch 1948–1953 (Košice: Spoločenskovedný ústav CSPV SAV, v.v.i., 2022).
Kourová P., “Prosazování komunistické ideologie do školní výchovy dětí a mládeže” in: J. Cuhra, M. Černá, M. Devátá, T. Hermann, P. Kourová, Pojetí a prosazování komunistické výchovy v Československu 1948–1989, (Praha: Ústav pro soudobé dějiny AV ČR, v.v.i., 2020).
Neupauer František, “A School That Forms? A Look at the Years of the Communist Regime and the Present”, Ethnologia Actualis 15 (2015), no. 1.
Neupauer F., “Násilná kolektivizácia a podtatranský región (1948–1960)”, Pamäť národa 11 (2015), no. 3.
Olejník M., Implementácia marxisticko-leninskej ideológie vo sfére vzdelávania na Slovensku v kontexte politického vývoja v rokoch 1948–1953 (Prešov: Universum, 2018).
Pešek J., Odvrátená tvár totality. Politické perzekúcie na Slovensku v rokoch 1948–1953 (Bratislava: Historický ústav SAV, Nadácia Milana Šimečku, 1998).
Žatkuliak J., “Perzekúcie učiteľov v rokoch 1948–1989” in:, Zločiny komunizmu na Slovensku 1948:1989 (1), ed. F. Mikloško, G. Smolíková, P. Smolík, (Prešov: Vydavateľstvo Michala Vaška, 2001).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Pamięć i Sprawiedliwość
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
