okladka

Tom 36 Nr 2 (2020)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Varia

Polska w okresie przed wybuchem II wojny światowej w Dzienniku Galeazza Ciana (1937–1939)

Wojciech Wichert

https://orcid.org/0000-0003-1335-592X

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 36 Nr 2 (2020), strony: 255-283

Data publikacji: 2020-12-31

https://doi.org/10.48261/PIS203615

Abstrakt

Galeazzo Ciano, minister spraw zagranicznych faszystowskich Włoch w latach 1936–1943, był wiernym wykonawcą polityki Benita Mussoliniego i odegrał istotną rolę w pertraktacjach wokół powstania Osi Rzym–Berlin. Opis swoich działań dyplomatycznych przedstawił na kartach Dziennika, który zaczął pisać zaraz po objęciu teki szefa MSZ. W dziele tym dosyć często pojawiają się wątki polskie związane głównie z polityką zagraniczną II RP, w tym kwestie dotyczące jej relacji z III Rzeszą w kontekście niemieckich roszczeń terytorialnych. Ciano charakteryzuje też sylwetki konkretnych polityków polskich odpowiedzialnych za kształtowanie stosunków Warszawy z Rzymem oraz próby realizacji wspólnych projektów politycznych w Europie Środkowej. Celem artykułu jest analiza zapisków Ciana z lat 1937–1939 dotyczących Rzeczypospolitej w okresie przed wybuchem II wojny światowej. Począwszy od końca 1939 r., czyli po rozpoczęciu przez Niemcy okupacji części terytorium II RP, Polska zajmuje w jego Dzienniku miejsce marginalne.


Beck J., Ostatni raport, Warszawa 1987.

Beck J., Wspomnienia o polskiej polityce zagranicznej 1926–1939, oprac. A.M. Cienciała, Warszawa–Kraków 2015.

Bottai G., Diario 1935–1944, oprac. G.B. Guerri, Milano 1996.

Ciano G., Dziennik 1937–1943, tłum. T. Wituch, Pułtusk 2006.

Ciano’s Diplomatic Papers, red. M. Muggeridge, tłum. S. Hood, London 1948 (wyd. włoskie: L’Europa verso la catastrofe. La storia d’Europa. Dal 1936 al 1942 in 184 colloqui di Mussolini, Hitler, Franco, Chamberlain, Sumner Welles, Busto Abas, Stojadinovic, Göring, Zog, François-Poncet, ecc. verbalizzati da Galeazzo Ciano. 40 documenti diplomatici inediti, Milano–Verona 1948).

Dokumenty dotyczące stosunków polsko-włoskich (1918–1940), Documenti per la storia delle relazioni italio-polacche, t. 2, oprac. M. di Simone, N. Eramo, A. Fiori, J. Stoch, Ufficio centrale per i beni archivistici, Roma 1998.

Grandi D., Il mio paese. Ricordi autobiografici, oprac. R. De Felice, Bologna 1985.

I rapporti italo-polacchi tra ’800 e ’900. Fonti e problemi storiografici, oprac. A. Ciaschi, Cosenza 1996.

Monachium 1938. Polskie dokumenty dyplomatyczne, oprac. Z. Landau, J. Tomaszewski, Warszawa 1985.

Pamiętniki Józefa Becka (wybór), tłum. A. Ewert, Warszawa 1955.

Polskie Dokumenty Dyplomatyczne, 1938, red. M. Kornat, Warszawa 2007.

Romeyko M., Wspomnienia o Wieniawie i o rzymskich czasach, Warszawa 1990.

Szembek J., Diariusz i Teki Jana Szembeka, t. 3, oprac. T. Komarnicki, t. 4, oprac. J. Zarański, Londyn 1969–1972.

Valcini A., Z Malapartem w warszawskim getcie. Z notatek korespondenta, tłum. A. Osmólska-Mętrak, Warszawa 1990.

Wysocki A., Tajemnice dyplomatycznego sejfu, wybór i oprac. W. Jankowerny, Warszawa 1988.

Z raportów ambasadorskich gen. Wieniawy-Długoszowskiego, oprac. J. Chudek, „Zeszyty Historyczne” 1957, z. 6.

Balcerak W., Koncepcje integracyjne w polskiej polityce zagranicznej (1918–1939), „Dzieje Najnowsze” 1970, nr 1.

Bastianini G., Uomini, cose, fatti. Memoire di un ambasciatore, Vitagliano 1959.

Batowski H., Europa zmierza ku przepaści, Poznań 1989.

Batowski H., Kryzys dyplomatyczny w Europie. Jesień 1938 – wiosna 1939, Warszawa 1962.

Batowski H., Rok 1938 – dwie agresje hitlerowskie, Poznań 1985.

Borejsza J.W., Mussolini był pierwszy…, Warszawa 1979.

Bosworth R.J.B., Mussolini, London 2002.

Broszat M., Deutschland–Ungarn–Rumänien. Entwicklung und Grundfaktoren nationalsozialistischer Hegemonial- und Bündnispolitik 1938–1941 [w:] Hitler, Deutschland und die Mächte. Materialien zur Außenpolitik des Dritten Reiches, red. M. Funke, Düsseldorf 1976.

Corvaja S., Hitler i Mussolini, tłum. T. Sobańska-Dąbrowska, Warszawa 2004.

Cytowska E., Polska i Włochy 1939–1940, „Więź” 1979, nr 9.

Cytowska E., Próby współpracy polsko-włoskiej w Europie Środkowej (X 1938 – III 1939), „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1978, t. 14.

Cytowska E., Włochy w Europie Środkowej w drugiej połowie lat trzydziestych, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1977, t. 13.

Cytowska E., Z zagadnień polityki włoskiej w Europie Środkowej w początkach lat trzydziestych, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1972, t. 8.

Dąbrowski D., Rzeczpospolita Polska wobec kwestii Rusi Zakarpackiej (Podkarpackiej) 1938–1939, Toruń 2007.

Dworzyński W., Wieniawa. Poeta, żołnierz, dyplomata, Warszawa 1993.

Frateili A., Polonia frontiera d’Europa, Milano 1938.

Golec R., Taniec z Hitlerem. Kontakty polsko-niemieckie 1930–1939, Zakrzewo 2017.

Grygajtis K., Polska polityka zagraniczna 1926–1939: od koncepcji „Międzymorza” Aleksandra Skrzyńskiego do idei „Trzeciej Europy” Józefa Becka, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2006, nr 2.

Hańderek M., Ku „Międzymorzu”, „Pamięć.pl” 2013, nr 5.

Hułas M., Wrogowie naszych sojuszników. Kwestia (nie)istnienia stanu wojny między Polską a Włochami. 1940, „Białostockie Teki Historyczne” 2017, t. 15.

Irving D., Hitler’s War and the War Path, London 2002.

Jarausch K.H., The Four Power Pact 1933, Madison 1965.

Kamiński M.K., Polska pod naciskiem mocarstw zachodnich (styczeń–lipiec 1938 r.), „Dzieje Najnowsze” 2014, nr 4.

Kamiński M.K., Zacharias M.J., Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, Warszawa 1998.

Kołodziejczyk K.Z., Stosunki polsko-austriackie w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej” 1976, t. 12.

Kornat M., Polityka równowagi 1934–1939. Polska między Wschodem a Zachodem, Kraków 2007.

Kornat M., Polityka zagraniczna Polski 1938–1939. Cztery decyzje Józefa Becka, Gdańsk 2012.

Koszel B., Rywalizacja niemiecko-włoska w Europie Środkowej i na Bałkanach w latach 1933–1941, Poznań 1987.

Koźmiński M., Polska i Węgry przed drugą wojną światową (październik 1938 – wrzesień 1939). Z dziejów irredenty i dyplomacji, Warszawa 1970.

Łukomski G., Problem „korytarza” w stosunkach polsko-niemieckich i na arenie międzynarodowej 1919–1939, Warszawa 2000.

Mazur Z., Pakt czterech, Poznań 1979.

Międzymorze. Nadzieje i ograniczenia w polityce II Rzeczypospolitej, red. E. Znamierowska-Rakk, Warszawa 2016.

Moseley R., W cieniu Mussoliniego. Podwójne życie hrabiego Galezza Ciano, tłum. R. Bartołd, Warszawa 2001.

Olejko A., Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918–1939, Kraków–Rzeszów 2012.

Patricelli M., Umierać za Gdańsk!, tłum. A. Kosiarska, Warszawa 2013.

Perna V., Galeazzo Ciano, operazione Polonia. Le relazioni diplomatiche italo-polacche degli anni Trenta, 1936–1939, Milano 1999.

Płk Józef Beck (1894–1944). Żołnierz, dyplomata, polityk, red. S.M. Nowinowski, Łodź–Warszawa 2017.

Rakowski B., Pierwsze reakcje polskie na propozycje paktu czterech mocarstw, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1971, seria I, z. 76.

Rećko J., Bolesław Wieniawa-Długoszowski – pierwszy ułan II Rzeczypospolitej, „Niepodległość i Pamięć” 2009, nr 29.

Rochat G., Włochy na wojnie 1935–1943. Od podboju Etiopii do klęski, tłum. D. Jednorowski, Oświęcim 2018.

Rok 1938. Aneksja Austrii i Monachium – materiały pokonferencyjne, red. H. Batowski, Kraków 1983.

Sierpowski S., Italy and the Nazi Aggression on Poland in 1939, „Polish Western Affairs” 1978, nr 1.

Sierpowski S., Miejsce faszyzmu w polsko-włoskich stosunkach kulturalnych okresu międzywojennego, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1980, t. 6.

Sierpowski S., Stosunki polsko-włoskie 1918–1940, Warszawa 1975.

Sierpowski S., Stosunki włosko-polskie na tle międzywojennej Europy [w:] idem, Studia z historii Włoch XX wieku, Poznań 2012.

Smith D.M., Mussolini, tłum. J.G. Brochocki, Warszawa 1994.

Soro G., Upadek Polski, „Zeszyty Historyczne” 1966, nr 9.

Stanisławska S., Polska a Monachium, Warszawa 1967.

Starzeński P., Trzy lata z Beckiem, Warszawa 1991.

Strzałka K., Diplomatic file – Meetings of Bolesław Wieniawa-Długoszowski and Galeazzo Ciano in 1939–1940, „The Polish Quarterly of International Affairs” 2007, nr 3.

Strzałka K., Między przyjaźnią a wrogością. Z dziejów stosunków polsko-włoskich (1939–1945), Kraków 2001.

Susmel D., Vita sbagliata di Galeazzo Ciano, Milan 1962.

The Munich crisis, 1938. Prelude to World War II, red. I. Lukes, E. Goldstein, London–Portland 1999.

Tomaszewski J., Dokument z 1934 r. o zasadach polskiej polityki w Europie środkowej i na Bałkanach, „Przegląd Historyczny” 1985, z. 4.

Toscano M., L’Italia e gli accordi tedesco-sovietici dell’agosto del 1939, Firenze 1955.

Vergani O., Ciano, una lunga confessione, Milano 1974.

Wawrzyniak A., Siedziby przedstawicielstwa dyplomatycznego Polski we Włoszech w latach 1919–1951 [w:] Siedziba Ambasady Polskiej w Rzymie, red. Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Rzymie, Rzym 2013.

Wojciechowski M., Stosunki polsko-niemieckie, 1933–1938, Poznań 1965.

Zwei Wege nach Moskau. Vom Hitler-Stalin-Pakt zum Unternehmen Barbarossa, red. B. Wagner, München 1991.

Żerko S., Stosunki polsko-niemieckie 1938–1939, Poznań 1998.

Żukowski P.M., Polska dyplomacja wobec próby stworzenia dyrektoriatu mocarstw, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2004, t. 34.

okladka

Tom 36 Nr 2 (2020)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2023-07-18

Dział: Varia