Pokaż  Tom 41 Nr 1 (2023)

Tom 41 Nr 1 (2023)

ISSN:
1427-7476

eISSN:
2957-1723
Dział: Studia

Broń, dekolonizacja i zimna wojna – ograniczona pomoc wojskowa PRL dla Trzeciego Świata

Przemysław Gasztold

https://orcid.org/0000-0003-4137-006X

Instytut Pamięci Narodowej, Akademia Sztuki Wojennej

Pamięć i Sprawiedliwość, Tom 41 Nr 1 (2023), strony: 208-244

Data publikacji: 2023-10-10

https://doi.org/10.48261/pis234110

Abstrakt

W artykule przedstawiono uwarunkowania i zakres bezzwrotnej pomocy wojskowej, udzielanej przez PRL państwom i ruchom narodowowyzwoleńczym w Trzecim Świecie. Z dostępnych dokumentów wynika, że w okresie zimnej wojny władze w Warszawie – w porównaniu z innymi państwami bloku sowieckiego, zwłaszcza z Czechosłowacją i NRD – prowadziły dosyć ograniczoną politykę dozbrajania podmiotów państwowych i niepaństwowych na Globalnym Południu. Przejawiało się to w ostrożnym podejściu do próśb o bezpłatne przekazywanie uzbrojenia oraz w dokładnym badaniu przez władze peerelowskie stanowiska innych krajów socjalistycznych przed podjęciem decyzji o wysyłce uzbrojenia. Największą pomoc otrzymała Demokratyczna Republika Wietnamu, która była w latach 1965–1975 systematycznie wyposażana w nowoczesny sprzęt wojskowy. O wiele mniejszej pomocy udzielano Ludowo-Demokratycznej Republice Jemenu, Etiopii i Nikaragui, a także ruchom narodowowyzwoleńczym, takim jak: SWAPO, MPLA, PAIGC, FRELIMO i ZAPU. Bezpłatna pomoc wojskowa nie była również traktowana przez władze PRL w kategoriach strategicznego narzędzia budowania wpływów w Trzecim Świecie.


Archiwum Akt Nowych, KC PZPR

Archiwum Akt Nowych, Polski Komitet Solidarności z Narodami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, 2602/9718; 2602/8422; 2602/11100; 2602/10298; 2602/25359, 1585/15315

Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Departament V

Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne, Centralny Zarząd Inżynierii MHZ

Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów – Zespół Wojskowy

Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne, Komisja Planowania przy Radzie Ministrów – Pion Spraw Obronnych

Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne, Sztab Generalny – Biuro do spraw Importu i Eksportu

Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne, Centralny Urząd Planowania – Departament Spraw Obronnych

Abou-El-Fadl R., Foreign Policy as Nation Making Turkey and Egypt in the Cold War, Cambridge 2019.

Adamowicz A., Polacy w Namibii: pierwsza nowoczesna operacja pokojowa ONZ, Toruń 2022.

Andrew Ch., Mitrokhin V., The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB, New York 2001.

Apor P., War and Peace [w:] Socialism Goes Global. The Soviet Union and Eastern Europe in the Age of Decolonization, red. J. Mark, P. Betts, Oxford 2022.

Bachmann W., Die UdSSR und der Nahe Osten. Zionismus, ägyptischer Antikolonialismus und sowjetische Außenpolitik bis 1956, München 2011.

Baev J., Bulgarian Military and Humanitarian Aid to Third World Countries [w:] Warsaw Pact Intervention in the Third World. Aid and Influence in the Cold War, red. P.E. Muehlenbeck, N. Telepneva, London–New York 2018.

Bissell R.E., Soviet Military Aid to Africa, „Journal of Contemporary African Studies” 1981, nr 1 (1).

Chinese and Soviet Aid to Africa, red. W. Weinstein, New York 1976.

Ciechanowski G., Kozak Z., Polskie lotnictwo z pomocą głodującej Etiopii, Toruń 2018.

Cocker C., Pact, Pox or Proxy: Eastern Europe’s Security Relationship with Southern Africa, „Soviet Studies” 1988, nr 40 (4).

Coll S., Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001, New York 2004.

Dannehl Ch.R., Politics, Trade and Development. Soviet Economic Aid to the Non-Communist Third World, 1955–89, Aldershot 1995.

El Hussini M.M., Soviet-Egyptian Relations, 1945–85, New York 1987.

Garthoff R.L., Sino-Soviet Military Relations, „The Annals of the American Academy of Political and Social Science” 1963, t. 349.

Gasztold P., Solarz J., Arms, Advisors and Weapons of Mass Destruction: Polish-Libyan Military Cooperation, 1970–1990, „International History Review” 2022, nr 44 (4).

Gasztold P., Lost Illusions: The Limits of Communist Poland’s Involvement in Cold War Africa [w:] Warsaw Pact Intervention in the Third World. Aid and Influence in the Cold War, red. P.E. Muehlenbeck, N. Telepneva, London–New York 2018.

Gasztold P., Strange bedfellows in the arms trade: Polish intelligence, Monzer al-Kassar and the Iran-Contra affair, „Intelligence and National Security” 2022, nr 37 (5).

Gasztold P., Wars, Weapons and Terrorists: Clandestine Operations of the Polish Military Intelligence Station in Beirut, 1965–1982, „The International History Review” 2021, nr 43 (1).

Gasztold-Seń P., Between Non-Refundable Aid and Economic Profits: Export of Arms from the Polish People’s Republic to the Third World Countries [w:] Post-1945 Poland: Modernities, Transformations and Evolving Identities. Working papers. Programme on Modern Poland, red. H. Czyżewski, K. Jeżowska, M. Kunicki, Oxford 2016.

Gasztold-Seń P., Kontrwywiadowcza ochrona kontraktów wojskowych PRL w Libii w latach osiemdziesiątych XX wieku [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 2, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.

George E., The Cuban Intervention in Angola, 1965–1991. From Che Guevara to Cuito Cuanavale, Oxon 2005.

Gleijeses P., Cuba’s First Venture in Africa: Algeria, 1961–1965, „Journal of Latin American Studies” 1996, nr 28.

Goodman M.A., The Role of Soviet Military and Economic Aid to the Third World under Gorbachev [w:] The Soviet Union in the Third World, red. C.S. Saivetz, Boulder, CO, 1989.

Golan G., The Soviet Union and National Liberation Movements in the Third World, London 1988.

Golani M., The historical place of the Czech‐Egyptian arms deal, Fall 1955, „Middle Eastern Studies” 1995, nr 31 (4).

Grau L.W., Soviet Soldier-Internationalists in Support of Communist Revolutions [w:] Mysteries of the Cold War, red. S.J. Cimbala, Aldershot 1999.

Greer W.L., The 1972 Mining of Haiphong Harbor: A Case Study in Naval Mining and Diplomacy, Institute of Defence Analysis, April 1997.

Guan-Fu G., Soviet Aid to the Third World an Analysis of Its Strategy, „Soviet Studies” 1983, nr 35 (1).

Hager R.P. Soviet Bloc Involvement in the Salvadoran Civil War: The US State Department’s 1981 „White Paper” Reconsidered, „Communist and Post-Communist Studies” 1995, nr 28 (4).

Jarząbek W., Dyplomacja polska w warunkach odprężenia (styczeń 1969 – lipiec 1975) [w:] Historia polskiej dyplomacji, t. 6: 1944/45–1989, red. W. Materski, W. Michowicz, Warszawa 2010.

Jian C., China’s Involvement in the Vietnam War, 1964–69, „The China Quarterly” 1995, nr 142.

Khoo N., Breaking the Ring of Encirclement. The Sino-Soviet Rift and Chinese Policy toward Vietnam, 1964–1968, „Journal of Cold War Studies” 2010, nr 12 (1).

Kozerawski D., Kontyngenty Wojska Polskiego w międzynarodowych operacjach pokojowych w latach 1973–1999. Konflikty – interwencje – bezpieczeństwo, Toruń 2012.

Krajcsír L., Hungary and the Czech-Egyptian Arms Deal Egypt’s arms purchases: from Washington to Moscow [w:] Various Historical & Political Studies: Egypt and Hungary, red. A. Abdel-Ati Al-Naggar, Cairo 2019.

Kubiak K., Afrykańskie wojny Portugalczyków 1961–1975, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2019, nr 2 (34).

Kubiak K., Zamorskie wojny Portugalczyków 1960–1975, t. 1, Warszawa 2021.

Kubiak K., Zamorskie wojny Portugalczyków 1960–1975, t. 2, Warszawa 2022.

Laron G., Cutting the Gordian Knot: The Post-WWII Egyptian Quest for Arms and the 1955 Czechoslovak Arms Deal, The Cold War International History Project, Working Paper #55, February 2007.

Left Transnationalism. The Communist International and the National, Colonial, and Racial Questions, red. O. Drachewych, I. Mckay, Montreal 2019.

Leslau O., Israeli Intelligence and the Czech-Egyptian Arms Deal, „Intelligence and National Security” 2012, nr 27 (2).

Limberg W.P., Soviet military support for third world Marxist regimes [w:] The USSR and Marxist revolutions in the Third World, red. M.N. Katz, Cambridge 1990.

Lüthi L., The Sino-Soviet Split: Cold War in the Communist World, Princeton 2008.

Lutz-Auras L., Russia and Myanmar – Friends in Need?, „Journal of Current Southeast Asian Affairs” 2015, nr 34 (2).

MacFarlane S.N., Successes and Failures in Soviet Policy Toward Marxist Revolutions in the Third World, 1917–1985 [w:] The USSR and Marxist Revolutions in the Third World, red. M.M. Katz, Melbourne 1990.

Marangé C., Le communisme vietnamien (1919–1991). Construction d’un État-nation entre Moscou et Pékin, Paris 2012.

Marantzidis N., The Greek Civil War (1944–1949) and the International Communist System, „Journal of Cold War Studies” 2013, vol. 15, nr 4.

Mazov S., A Distant Front in the Cold War. The USSR in West Africa and the Congo, 1956–1964, Stanford 2010.

McCannon J., Soviet Intervention in the Spanish Civil War, 1936–1939: A Reexamination, „Russian History” 1995, vol. 22, nr 2.

McDermott K., Agnew J., The Comintern. A History of International Communism from Lenin to Stalin, Houndsmills–London 1996.

Mott IV W.H., Soviet Military Assistance. An Empirical Perspective, Westport, CT, 2001.

Möller H., DDR und Äthiopien. Unterstützung für ein Militärregime (1977–1989): Eine Dokumentation, Berlin 2003.

Muehlenbeck P., Czechoslovakia in Africa, 1945–1968, Basingstoke 2016.

Nisztor P., Rekiny wojny. Kto naprawdę zarabia na polskim handlu bronią, Warszawa 2019. O’Neill M., Soviet Involvement in the Korean War: A New View from the Soviet-Era Archives, „OAH Magazine of History” 2000, vol. 14, nr 3.

Polskie dokumenty dyplomatyczne 1973, red. P.M. Majewski, Warszawa 2006.

Polskie dokumenty dyplomatyczne 1974, red. A. Kochański, M. Morzycki-Markowski, Warszawa 2007.

Porter B.D., The USSR in Third World Conflicts. Soviet Arms and Diplomacy in Local Wars, 1945–1980, Cambridge 1984.

Prados J., Vietnam. The History of Unwinnable War, 1945–1975, Lawrence 2009.

PRL a wojna domowa w Grecji / The Polish People’s Republic and the Greek Civil War, red. M. Semczyszyn, Szczecin 2016.

Ra’anan U., The USSR Arms The Third World: Case Studies in Soviet Foreign Policy, Worcester 1969.

Saunders Ch., SWAPO’S ‘Eastern’ Connections, 1966–1989 [w:] Southern African Liberation Movements and the Global Cold War ‘East’. Transnational Activism 1960–1990, red. L. Dallywater, Ch. Saunders, H. Adegar Fonseca, Berlin–Boston 2019.

Schmidt E., Foreign Intervention in Africa. From the Cold War to the War on Terror, New York 2013.

Slonim S., Origins of the 1950 Tripartite Declaration on the Middle East, „Middle Eastern Studies” 1987, vol. 23, nr 2.

Storkmann K., Geheime Solidarität. Militärbeziehungen und Militärhilfen der DDR in die „Dritte Welt”, Berlin 2012.

Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator, t. 4: Afryka i Bliski Wschód 1918–2009, red. K. Szczepanik, A. Herman-Łukasik, B. Janicka, Warszawa 2010.

Tareke G., The Ethiopia-Somalia War of 1977 Revisited, „The International Journal of African Historical Studies” 2000, nr 33 (3).

Taubman W., Khrushchew: The Man and His Era, New York 2003.

Telepneva N., The Soviet Union and the Collapse of the Portuguese Empire in Africa, 1961–1975, Chapel Hill 2021.

Thomas M., Empires of Intelligence: Security Services and Colonial Disorder after 1914, Berkeley–Los Angeles 2008.

Walton C., Imperium tajemnic. Brytyjski wywiad, zimna wojna i upadek imperium, Wołowiec 2015.

Yordanov R.A., Outfoxing the Eagle: Soviet, East European and Cuban Involvement in Nicaragua in the 1980s, „Journal of Contemporary History” 2020, nr 55 (4).

Yordanov R.A., The Soviet Union and the Horn of Africa during the Cold War: between ideology and pragmatism, Lanham 2016.

Yordanov R.A., Towards a Pax Cubana: revolution, socialism and development in Havana’s Cold War foreign policy, „Revista Brasileira de Política Internacional” 2022, nr 65 (1).

Yuzhou Sun J., Supplied cash and arms but losing anyway: Chinese support of the Lumumbist insurgencies in the Congo Crisis (1959–65), „Cold War History” 2022, nr 22 (4).

Zagoria D.S., Vietnam Triangle: Moscow. Peking. Hanoi, New York 1967.

Zoubir Y., Soviet Policy in the Maghreb, „Arab Studies Quarterly” 1987, nr 9 (4).

Żukowski A., Polska wobec Namibii i jej niepodległości [w:] Wokół teoretycznych i praktycznych aspektów stosunków międzynarodowych. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Mieczysławowi Stolarczykowi, red. T. Kubina, J. Łapaj-Kucharska, T. Okraska, Katowice 2020.

                            Pokaż  Tom 41 Nr 1 (2023)

Tom 41 Nr 1 (2023)

ISSN:
1427-7476
eISSN:
2957-1723

Data publikacji:
2023-10-10

Dział: Studia