Język Polski
English
Not-to-be-seen: Photographs of the Polish Repression Apparatus from 1944–1989 and Their Subsequent Fate
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 16 (2023), pages: 77–98
Publication date: 2023-12-29
https://doi.org/10.48261/PAIPN231605
PDF (Język Polski)
Abstract
The security apparatus of ‘People’s’ Poland made extensive use of photography in the years 1944–1989. In the first years after the war, it focused on combating overt opposition and armed resistance. It did not yet have adequate photographic equipment and trained crews. In the following years, the use of photography in operational work was included in regulations; theoretical literature in this area was generated and training was organised. Specific working methods for departmental photographers were also developed.
One of the most important features of security service photography was secrecy, which affected the production, form, content, and distribution of photos. Operational photographs can be divided into four categories, depending on the way they were taken and the degree of secrecy – taken from covered points [e.g. a building] or moving covered points [e.g. a car], taken secretly from so-called photographic models [special ‘gadget’ cameras], taken openly under a so-called legend [e.g. posing as a reporter], or taken openly. Photographs belonging to each of these types are characterised by distinct formal features and types of presentation.
Access to the photos taken by the security organs was strictly controlled, with the result that very few people viewed most of them. Their viewing by others only became possible after changes to the political system in Poland in 1989. Initially, the photographs appeared mainly in publications and exhibitions prepared by the Institute of National Remembrance (INR), but later journalists and researchers from other institutions increasingly referred to them. Attention was also drawn to the aesthetic layer of these images and they began to be used in art. These new uses outside of historical discourse expand the possibilities for their interpretation, but they do pose certain risks.
Keywords
fotografia • fotografia policyjna • fotografia artystyczna • historia fotografii • Służba Bezpieczeństwa • aparat represji • inwigilacja • kultura wizualna • sztuka photography • police photography • artistic photography • history of photography • security services • apparat of repression • repression apparatus • invigilation • surveillance • visual culture • art
References
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: 00495/1541; 001708/16; 001708/2553; 024/249; 0296/207, t. 1; 0326/1; 0572/68; 0711/9; 0330/327, t. 27; 0447/286; 0749/32; 01220/107, t. 2; 01220/246; 01245/53; 01245/82; 01288/32, t. 1–2; 01304/457; 01521/2594; 01541/3; 01579; 354/2, t. 1–6; 388/16, t. 2–3, 5–7; 1585/283; 1585/2926; 1585/4987; 1585/4992; 1633/3646; 2241/93; 3456/1, t. 5–7.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku: 011/23, t. 2.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku: 433/93; 433/101.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie: 0012/323, t. 1–2.
Bartecka B., Rusznica Ł., How to Look Natural in Photos, Wrocław–London 2021.
[Bielecki C., Kelus J.K., Sikorska U.], Mały konspirator. Poradnik dla dorosłych i młodzieży, Lublin 1983.
Biber K., Evidence from the Archive: Implementing the Court Information Act in NSW, „The Sydney Law Review” 2011, nr 33.
Bond H., Lacan at the Scene, Cambridge (Mass.) 2009.
Ciupa R., Komaniecka M., Szpiegowski arsenał bezpieki. Obserwacja, technika operacyjna, kontrola korespondencji jako środki pracy Służby Bezpieczeństwa PRL, Katowice–Kraków 2011.
Czyżewski S., Etyka, moralność… autocenzura (?) w fotografii [w:] Fotografia wczoraj, dziś i jutro. VI Sympozjum Dydaktyki Fotografii, Koniecpol, 23–25 września 1999 r. Materiały konferencyjne, red. A. Żakowicz, Częstochowa 2001.
Frazik W., Kopka B., Majchrzak G., Dzieje aparatu represji w Polsce Ludowej (1944–1989). Stan badań [w:] Wokół teczek bezpieki. Zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006.
Instrukcja pracy dla funkcjonariuszy obserwacji (Biura „B” MSW), oprac. K. Rokicki, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2006, nr 2.
Instrukcje pracy pionów pomocniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa (1945–1989), oprac. M. Komaniecka, Kraków 2010.
Jones W.E., Tearoom, Los Angeles 2008.
Kołakowski P., Pretorianie Stalina. Sowieckie służby bezpieczeństwa i wywiadu na ziemiach polskich 1939–1945, Warszawa 2010.
Maniak K., Rozliczenie z obrazem odbywa się na poziomie gestu. Rozmowa z Łukaszem Trzcińskim, 19 IV 2014, http://magazynszum.pl/rozliczenie-z-obrazem-odbywa-sie-na-poziomie-gestu-rozmowa-lukaszem-trzcinskim/ (dostęp 17 X 2023 r.).
Musiał F., Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), Kraków 2007.
Oberhack S., Dokumentacja audiowizualna w zasobie archiwalnym Urzędu Pełnomocnika Federalnego do spraw Dokumentów Służby Bezpieczeństwa Państwowego byłej NRD (BStU). Zarys problematyki, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, t. 2.
Powstanie Poznańskie 1956 roku. Akty oskarżenia, oprac. J.M. Grabus, Poznań 2010.
Poznań – Czerwiec ’56, red. H. Batura, S. Wiktor, B. Borowiak, Poznań 1981.
Poznański czerwiec 1956, red. R. Maciejewski, Z. Trojanowiczowa, Poznań 1981.
„Solidarność Wielkopolski. Pismo NSZZ »Solidarność« MKZ-Wielkopolska”, 28 VI 1981, nr 8.
Stempowski T., Fotografie na służbie. Zdjęcia z archiwów polskiej policji politycznej, 1944–1989 [w:] B. Bartecka, Ł. Rusznica, How to Look Natural in Photos, Wrocław–London 2021.
Szcześniak R., Głodówka w obronie więzionych, „Pamięć.pl” 2015, nr 5.
„Wiadomości Dnia MKZ Wielkopolska”, 28 VI 1981, wydanie nadzwyczajne.
Wnuk R., Leśni bracia. Podziemie antykomunistyczne na Litwie, Łotwie i w Estonii 1944–1956, Warszawa 2018.
Ziętara P., Emigracja wobec Października. Postawy polskich środowisk emigracyjnych wobec liberalizacji w PRL w latach 1955–1957, Warszawa 2001.
License
Copyright (c) 2023 Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Most read articles by the same author(s)
- Tomasz Stempowski, Konrad Wiesław Ślusarski, Wydzielony zbiór fotografii byłej Głównej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: No. 6 (2013)
- Tomasz Stempowski, Konrad Wiesław Ślusarski, Zasób fotograficzny Instytutu Pamięci Narodowej i jego cechy specyficzne , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: No. 2 (2009)
- Radosław Poboży, Tomasz Stempowski, Zbiór filmów w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie , Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej: No. 5 (2012)
