Język Polski
English
Obsada stanowisk kierowniczych w Sztabie Komendantury niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof w latach 1942–1945
Aleksander Lasik
https://orcid.org/0000-0002-5698-1667
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 14 (2021), strony: 171–242
Data publikacji: 2021-12-30
https://doi.org/10.48261/PAIPN211410
PDF
Abstrakt
Od zakończenia II wojny światowej oraz wyzwolenia i likwidacji istniejących w latach 1933–1945 niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych (Konzentrationslager, KL) prowadzono liczne badania i opublikowano dziesiątki tysięcy artykułów naukowych na ich temat, a mimo to cały czas w literaturze przedmiotu możemy natknąć się na wiele luk badawczych. Niniejsza publikacja stawia sobie za cel wypełnienie jednej z nich i poszerzenie wiedzy na temat słabo znanego w historiografii międzynarodowej niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof. Przedmiotem opracowania jest działanie tego obozu od 7 stycznia 1942 r. do 4 kwietnia 1945 r., a więc w okresie, kiedy był on autonomiczną jednostką Inspektoratu Obozów Koncentracyjnych w Oranienburgu. Publikowany tu tekst omawia głównie kwestię esesmańskich elit zajmujących w KL Stutthof ważne stanowiska w jego strukturach administracyjno-gospodarczych. Artykuł zatem w pewnym stopniu pełni funkcję leksykonu, którego – co z żalem trzeba przyznać – w literaturze historycznej cały czas brakuje.
Słowa kluczowe
III Rzesza • SS • system niemieckich obozów koncentracyjnych • struktura organizacyjna obozów koncentracyjnych • niemieckie obozy koncentracyjne 1934–1945 • Konzentrationslager Stutthof • KL • ludobójstwo XX w. • międzynarodowy wymiar sprawiedliwości • międzynarodowa polityka historyczna Third Reich • SS • German concentration camp system • organizational structure of concentration camps • German concentration camps 1934–1945 • Konzentrationslager Stutthof • KL • genocide in the 20th century • international administration of justice • international historical policy
Bibliografia
Archiv Museum Mauthausen Wien: Konzentrationslager Mauthausen. Kommandantur Mauthausen, den 11. Januar 1943. Namentlicheliste der dem Kdtr.-Stab KLM. Angehörenden Reservisten: P/01/02, poz. 89; Namensliste des Kommandanturstabes, Friedensplanstellen-Übersicht des Konzentrationslagers. Mauthausen nach dem Stande vom 30. September 1944: P/01/05, poz. 68
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: Akta badawczo-dochodzeniowe Alfreda Dittmanna: GK 164/1687; Akta badawczo-dochodzeniowe Alfreda Dittmanna: GK 164/2321; Akta badawczo-dochodzeniowe Alfreda Driemela: GK 164/1700; Akta badawczo-dochodzeniowe Aloisa Panhansa: GK 164/2235; Akta badawczo-dochodzeniowe Johannesa Otto: GK 164/2321; Akta badawczo-dochodzeniowe Karla Meincka: GK 164/2321; Akta badawczo-dochodzeniowe Ottona Heidla: GK 164/2321; Akta badawczo-dochodzeniowe Traugotta Meyera: GK 164/2321; Akta badawczo-dochodzeniowe Alberta Schwartza: GK 164/2321; Akta badawczo-dochodzeniowe Wilhelma Voglera: GK 164/1636; Akta badawczo-dochodzeniowe Wilhelma Voglera: GK 164/2321; Akta sprawy karnej przeciwko Erichowi Thunowi: GK 240/75–79; Akta sprawy karnej przeciwko Josefowi Stahlowi: GK 240/29; Akta sprawy karnej przeciwko Karlowi Meinckowi: GK 240/83–85; Akta sprawy karnej przeciwko Kurtowi Dietrichowi i towarzyszom: GK 240/75–81; Akta sprawy karnej przeciwko Nikolausowi Dirnbergerowi i towarzyszom: GK 240/75–79; Akta sprawy karnej przeciwko Traugottowi Meyerowi: GK 240/75–81; Akta sprawy karnej przeciwko Wilhelmowi Voglerowi: GK 240/75–81; KL Buchenwald, Kommandanturbefehl Nr. 7/42 vom 20 IV 1942: GK 127/5; Kolekcja „Ob”: GK 165/399; Konzentrationslager Riga, Truppenstammrolle Johann Brüner nr 22/43: GK 136/1; Listy płacy 2. kompanii wartowniczej KL Auschwitz za 1941 r.: GK 126/38; Listy płacy 2. kompanii wartowniczej KL Auschwitz za 1942 r.: GK 126/39; Sentencja wyroku z 29 XI 1947 r. przeciwko Josefowi Stahlowi: GK 303/37.
Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu: Allgemeine Erlasse des RSHA: D-RF-3/RSHA/117/2; Dokumenty osobowe esesmanów: D.Au.I-4/2; Lagerordnung: D.Au.I/1; Laut Soldbuch Erwin Zahrt vom 27 VIII 1941: D.Au.I-4/648; Kommandantur-Stab KL Auschwitz [z 1944 r.]: D.Au.I-4/2; Materiały procesowe: Mat./296; Materiały procesowe: Mat./752; Zbiór mikrofilmów: 1621.
Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie: Akta osobowe Ericha Müllera, zbiór fotokopii: 167.
Archiwum Muzeum Stutthof w Sztutowie: Akta osobowe Hansa Brünera: 225, teczka 77; Akta osobowe Wernera Fenchela: 303, teczka 155; Akta osobowe Alfonsa Glassa: 355, teczka 206; Akta osobowe Rudolfa Kinne’a: 745, teczka 585; Akta osobowe Friedricha Knöchela: I-IE-532; Akta osobowe Franza Lucasa: 620, teczka 471; Akta osobowe Karla Meincka: 653, teczka 496; Akta osobowe Johannesa Meyera: 649, teczka 492; Akta osobowe Maxa Pauly’ego: 726, teczka 565; Akta osobowe Alberta Schwartza: 897, teczka 732; Akta osobowe Paula Schwitkowskiego-Lutza: 629, teczka 480; Akta osobowe Waltera Ungera: 992, teczka 827; Akta osobowe Wilhelma Voglera: 997, teczka 832; Akta osobowe Leopolda Wanningera: 1007, teczka 842; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-87; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-137; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-157; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-169; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-420; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-457; Akta osobowe załogi obozu: I-IE-1126; Annahmeschein Erwin Zahrt vom 16 VII 1941: I-I-30; Bekleidungsnachweis Carl Braun vom 7 XI 1944: 1076; Bekleidungsnachweis Hans Brüner vom 4 XI 1942: 1080; Bekleidungsnachweis Arno Chemnitz vom 9 X 1942: 1076; Bekleidungsnachweis Werner Fenchel vom 12 X 1942: 1077; Bekleidungsnachweis Alfons Glass: 1078.; Bekleidungsnachweis Willibald Herles vom 23 X 1944: 1078; Bekleidungsnachweis Rudolf Höhne vom 27 X 1944: 1078; Bekleidungsnachweis Otto Kaiser: 1080; Bekleidungsnachweis Friedrich Knöchel vom 5 XI 1943: 1079; Bekleidungsnachweis Georg Kupfer vom 17 X 1944: 1079; Bekleidungsnachweis Johannes Meyer vom 14 IX 1942: 1080; Bekleidungsnachweis Benno Orendi vom 30 XII 1944: 1081; Bekleidungsnachweis Alois Panhans vom 7 III 1944: 1081; Bekleidungsnachweis Paul Schwitkowski-Lutz vom 29 I 1942: 1080; Bekleidungsnachweis Heinz Siegel vom 18 V 1943: 1084; Bekleidungsnachweis Friedrich Walter vom 18 V 1943: 1084; Bekleidungsnachweis Leopold Wanninger: 1077; Bekleidungsnachweis Ernst Wedel: 1077; Personalkartei Otto Heidl: 1069; Personalkartei Georg Kupfer: 1069; Kommandanturbefehl Nr. 3 vom 15 I 1945: I-IB-4; Kommandanturbefehl Nr. 5 vom 12 I 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 6 vom 20 I 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 8 vom 27 I 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 9 vom 1 II 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 9 vom 30 I 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 10 vom 5 II 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 11 vom 5 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 12 vom 6 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 13 vom 7 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 14 vom 8 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 16 vom 12 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 18 vom 10 III 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 19 vom 10 III 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 21 vom 24 III 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 22 vom 27 III 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 23 vom 1 IV 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 24 vom 30 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 24 vom 4 IV 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 25 vom 31 X 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 26 vom 13 IV 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 27 vom 17 IV 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 28 vom 24 IV 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 31 vom 19 IV 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 32 vom 8 V 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 36 vom 30 V 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 37 vom 14 V 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 38 vom 6 VI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 39 vom 23 V 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 39 vom 29 XII 1942: I-IB-1; Kommandanturbefehl Nr. 39 vom 8 VI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 40 vom 14 VI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 41 vom 19 VI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 42 vom 20 VI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 45 vom 16 VI 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 50 vom 28 VII 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 59 vom 3 IX 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 60 vom 6 IX 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 61 vom 1 IX 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 62 vom 19 IX 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 63 vom 24 IX 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 66 vom 3 X 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 67 vom 5 X 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 69 vom 15 X 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 71 vom 22 X 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 76 vom 7 XI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 77 vom 28 X 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 79 vom 22 XI 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 82 vom 11 XII 1944: I-IB-3; Kommandanturbefehl Nr. 90 vom 14 XII 1943: I-IB-2; Kommandanturbefehl Nr. 90 vom 29 XII 1942: I-IB-1; Kommandantur-Sonderbefehl vom 19 IX 1944: I-IB-3; Kommandantur-Sonderbefehl vom 25 VI 1944: I-IB-3; Sonderbefehl vom 10 III 1943: I-IB-2; Sonderbefehl vom 15 VII 1944: I-IB-3; Sonderbefehl vom 17 X 1944: I-IB-3; Sonderbefehl vom 24 VIII 1944: I-IB-3; Sonderbefehl vom 25 VI 1944: I-IB-3; Sonderbefehl vom 3 VII 1944: I-IB-3; Sprawy osobowe 1, 2, 3 Kp. Korespondencja 1941–1943: I-ID-11; SS-Soldbuch Paul Ehle: 1068; Überwachungskarte Friedrich Walter: I-IE; Verwendungskarte Friedrich Walter: I-IE; Wehrstammbuch Willibald Herles: I-IE; Wehrstammbuch Georg Kupfer: I-IE; Wehrstammbuch Johannes Meyer: I-IE; Wehrstammbuch Traugott Meyer: I-IE; Wehrstammbuch Alois Panhans: I-IE; Wehrstammbuch Heinz Siegel: I-IE; Wehrstammbuch Erwin Zahrt: I-IE; Zbiór mikrofilmów: M-76.
Arendt H., Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, Kraków 1998.
Arndt I., Das Frauenkonzentrationslager Ravensbrück [w:] Studien zur Geschichte der Konzentrationslager, Stuttgart 1970.
Baganz C., Wöbbelin [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 5: Hinzert, Auschwitz, Neuengamme, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2007.
Bauche U., Brüdigam H., Eiber L., Wiedey W., Widerstand in Hamburg 1939–1945 [w:] Arbeit und Vernichtung. Das Konzentrationslager Neuengamme 1938–1945, Hamburg 1991.
Berben P., Dachau 1933–1945. The Official History, London 1975.
Bindernagel F., Bütow T., Böhlen [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslagern, Bd. 3: Sachsenhausen, Buchenwald, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2006.
Birn R.B., Die Höheren SS- und Polizeiführer. Himmlers Vertreter im Reich und in den besetzten Gebieten, Düsseldorf 1986.
Bohra S., Tatort Sachsenhausen. Strafverfolgung von KZ-Verbrechen in der Bundesrepublik Deutschland, Berlin 2019.
Broszat M., Nationalsozialistische Konzentrationslager 1933–1945 [w:] H. Buchheim, M. Broszat, H.A. Jacobsen, H. Krausnick, Anatomie des SS-Staates, Bd. II: Konzentrationslager, Kommissarbefehl, Judenverfolgung, Olten und Freiburg im Breisgau 1965.
Buchenwald. Mahnung und Verpflichtung. Dokumente und Berichte, Berlin/Ost 1983.
Buggeln M., Hannover-Ahlem („Döbel”, „A 12”) [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 5: Hinzert, Auschwitz, Neuengamme, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2007.
Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde: Sammlung: Rasse und Siedlungshauptamt: Unterlagen des Rasse- und Siedlungshauptamts/RuSHA, Carl Braun: RS; Unterlagen des Rasse- und Siedlungshauptamts/RuSHA, Johann Dragschitz: RS; Unterlagen des Rasse- und Siedlungshauptamts/RuSHA, Otto Heidl: RS; Sammlung: Personenbezogene Unterlagen der NSDAP/Parteikorrespondenz: Unterlagen der NSDAP-Parteikanzlei, Wilhelm Vogler: PK; Sammlung: SS-Wirtschaftsverwaltungshauptamt: SS-WVHA SS-Gruppenführer Oswald Pohl do komendantów obozów koncentracyjnych w sprawie zmian zakwaterowania i wyżywienia więźniów, 26 X 1943 r.: NS.3/386; Verschiedene SS-Akte: NS.3/1570; Sammlung: Konzentrationslager: NS.3; Bestand: KL Gross-Rosen: NS.4/G-R; Kommandantur-Stab KL Gross-Rosen vom 10 II 1943: NS.4/G-R/3; Liste Kommandantur-Stab KL Gross-Rosen vom 9 XII 1943: NS.4/G-R/3; Schreiben Richard Glücks vom 30 VIII 1943: NS.3/G-R/3; Vorschlagsliste für die Verleihung des Kriegsverdienstmedaille für Angehöriger der SS-Verfügungstruppen/SS-Totenkopfverbände und SS-Junkerschulen vom 10 II 1942: NS.4/G-R/3; Bestand: SS-Sonderlager Hinzert: Personalkartei Werner Fenchel: NS.4/Hi./25; Personalakte Ernst Wedel: NS.4/Hi./25; Kommandanturstab SS-Sonderlager Hinzert vom 10 IX 1941: NS.4/Hi./25; SS-Offiziersakte: Engelbert von Bonin: SSO-090; Alfred Dittmann: SSO-155; Hans Dorn: SSO-161; Johann Dragschitz: SSO-162; Alfred Driemel: SSO-164; Paul Ehle: SSO-175; Karl Faschingbauer: SSO-197; Wilhelm Fichtinger: SSO-204; Otto Heidl: SSO-075A; Paul Hoppe: SSO-115A; Willibald Jobst: SSO-139A; Erich Kather: SSO-157A; Rudolf Kinne: SSO-170A; Friedrich Knorr: SSO-187A; Franz Lucas: SSO-279; Karl Meinck: SSO-306A; Benno Orendi: SSO-358A; Johannes Otto: SSO-362A; Max Pauly: SSO-367A; Heinrich Plaza: SSO-383A; Heinrich Pütz: SSO-396A; Walter Schütz: SSO-108B; Albert Schwartz: SSO-121B; Josef Schwarz: SSO-122B; Siegfried Schwela: SSO-125B; Ernst Sette: SSO-134B; Erich Thun: SSO-182B; Friedrich Walter: SSO-219B; Walter Unger: SSO-199B; Wilhelm Vogler: SSO-209B; Ernst Wedel: SSO-223B; Kurt Wegener: SSO-224B.
Bundesarchiv Zwischenarchiv Dahlwitz-Hoppegarten: Sammlung: KL Auschwitz, Bestand: SS-Personalakte Otto Heidl: ZM 8, Akte 1; Sammlung: KL Auschwitz, Bestand: SS-Personalakte Franz Lucas; ZM 8, Akte 1; Bestand: SS-Wirtschaftsverwaltungshauptamt, Personaliste DAW KL Stutthof vom 31 XII 1944: NS.3/265; Leopold Wanninger, Mikrofilme: P-6, kl. 90.
Cazenave B., Dessau [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslagern, Bd. 3: Sachsenhausen, Buchenwald, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2006.
Chyrek A., Niemcy, obywatele byłego Wolnego Miasta Gdańska w załodze obozu Stutthof [w:] Władze i społeczeństwo niemieckie na Pomorzu Wschodnim i Kujawach w latach okupacji niemieckiej (1939–1945), red. K. Minczykowska, J. Szyling, Toruń 2005.
Czarnecki W., Zonik Z., Kryptonim Dora, Warszawa 1973.
Czarnecki W., Zonik Z., Walczący obóz Buchenwald, Warszawa 1969.
Czech D., Kalendarz wydarzeń w KL Auschwitz, Oświęcim 1982.
Czech D., Rola męskiego obozu szpitalnego w KL Auschwitz II, „Zeszyty Oświęcimskie” 1974, nr 15.
Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 1–9, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2005–2009.
Die Verfolgung und Ermordung der europäischen Juden durch das nationalsozialistische Deutschland 1933–1945, Bd. 16: Das KZ Auschwitz 1942–1945 und die Zeit der Todesmärsche 1944/45, Bearbeitet von A. Rudorff, Berlin–Boston 2011.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP. Stand vom 1. Oktober 1934, München 1934.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP. Stand vom 1. Juli 1935, Berlin 1935.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP. Stand vom Dezember 1936, Berlin 1936.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP. Stand vom 1. Dezember 1937, Berlin 1937.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP. Stand vom 1. Dezember 1938, Berlin 1938.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP (SS-Obersturmbannführer–SS-Sturmbannführer). Stand vom 1. Oktober 1943, Berlin 1943.
Dienstalterliste der Waffen-SS. SS-Obergruppenführer bis SS-Hauptsturmführer. Stand vom 1. Juli 1944, [b.m.w.], poz. 2871.
Dienstalterliste der Schutzstaffel der NSDAP (SS-Obersturmbannführer–SS-Sturmbannführer). Stand vom 1. Oktober 1944, Berlin 1944.
Dillon C., Dachau and the SS. A Schooling in Violence, New York 2015.
Dixon J., Commanders of Auschwitz. The Officers who Ran the Largest Concentration Camp 1940–1945, Atglen (PA) 2005.
Drywa D., The Extermination of Jews in Stutthof Concentration Camp 1939–1945, Gdańsk 2004.
Drywa D., Zagłada Żydów w obozie koncentracyjnym Stutthof (wrzesień 1939 – maj 1945), Gdańsk 2001.
Dunin-Wąsowicz K., Obóz koncentracyjny Stutthof, Gdynia 1966.
Dunin-Wąsowicz K., Ruch oporu w hitlerowskich obozach koncentracyjnych 1933–1945, Warszawa 1979.
Fejkiel W., Eksperymenty dokonywane na więźniach hitlerowskich obozów koncentracyjnych jako metoda eksterminacji [w:] Eksterminacyjna polityka hitlerowska wobec narodu polskiego, red. H. Szwarc i inni, Warszawa 1976.
Fejkiel W., Więźniarski szpital w KL Auschwitz, Oświęcim 1994.
Ferenc E., Bibliografia KL Stutthof, Gdańsk 1991.
Freund F., Ebensee [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 4: Flossenbürg, Mauthausen, Ravensbrück, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2006.
Garbe D., Neuengamme-Stammlager [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 5: Hinzert, Auschwitz, Neuengamme, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2007.
Garliński J., Oświęcim walczący, Warszawa 1992.
Georg E., Die wirtschaftlichen Unternehmungen der SS, „Schriftenreihe der Viertelsjahrshefte für Zeitgeschichte” 1963, nr 7.
Gliński M., Miejsce szpitala w systemie organizacyjnym obozu koncentracyjnego Stutthof i jego obsada personalna [w:] Z problematyki medycyny w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, Gdańsk 1971.
Gliński M., Obsada szpitala obozowego w Stutthofie, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1971, nr 1.
Gliński M., Organizacja i obsada personalna szpitala w obozie koncentracyjnym Stutthof, „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1976, nr 1.
Gliński M., Organizacja obozu koncentracyjnego Stutthof (1 września 1939 – 9 maja 1945), „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1979, nr 3.
Gliński M., Załoga obozu koncentracyjnego Stutthof (1 IX 1939 – 9 V 1945). Część II, „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1985, nr 6.
Goldhagen D.J., Gorliwi kaci Hitlera. Zwyczajni Niemcy i Holocaust, Warszawa 1999.
Grabowska J., K.L. Stutthof: Ein historischer Abriß [w:] Stutthof. Ein Konzentrationslager vor den Toren Danzigs, Hrsg. H. Kuhn, Bremen 1995.
Grabowska J., Odpowiedzialność za zbrodnie popełnione w Stutthofie. Procesy [w:] Stutthof. Hitlerowski obóz koncentracyjny, red. K. Ciechanowski i inni, Warszawa 1988.
Grabowska J., Przewodnik informator Stutthof, Sztutowo [b.d.w.].
Grabowska J., Stutthof. Informator historyczny, Gdańsk 1990.
Gruner M., Verurteilt in Dachau. Der Prozess gegen den KZ-Kommandanten Alex Piorkowski vor einem US-Militärgericht, Ausburg 2008.
Hałgas K., Oddział chirurgiczny szpitala obozowego w Oświęcimiu w latach 1940–1941, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1971, nr 1.
Hausser P., Soldaten wie andere auch. Der Weg der Waffen-SS, Osnabrück 1966.
Hausser P., Waffen-SS im Einsatz, Göttingen 1953.
Hein W., Szpital dla więźniów w obozie Mittelbau-„Dora” [w:] Okupacja i medycyna. Drugi wybór artykułów z „Przeglądu Lekarskiego – Oświęcim” z lat 1961–1973, Warszawa 1975.
Helm S., Kobiety z Ravensbrück. Życie i śmierć w hitlerowskim obozie koncentracyjnym dla kobiet, Warszawa 2017.
Herbert U., Von Auschwitz nach Essen. Die Geschichte des KZ-Außenlagers Humboldtstraße, „Dachauerhefte. Studien zur Feschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager” 1986, Heft 2 (Sklavenarbeit im KZ).
Jahn F., Riga-Kaiserwald-Stammlager [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 8: Riga-Kaiserwald, Warschau, Vaivara, Kauen (Kaunas), Płaszów, Kulmhof/Chełmno, Bełżec, Sobibór, Treblinka, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2008.
Johe W., Das KL Neuengamme [w:] Studien zur Geschichte der Konzentrationslager, Stuttgart 1970.
Johe W., Neuengamme. Zur Geschichte der Konzentrationslager in Hamburg, Hamburg 1984.
Kaienburg H., Die Wirtschaft der SS, Berlin 2003.
Kamiński S., Nadanie obozowi koncentracyjnemu Stutthof statusu obozu państwowego (Wybór dokumentów), „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1976, nr 1.
Kamiński S., Sylwetka przestępcy wojennego. O procesie Paula Wernera Hoppego, byłego komendanta obozu koncentracyjnego Stutthof, „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1990, nr 9.
Kaul F.K., Ärzte in Auschwitz, Berlin 1968.
Kąkol K., Zbrodnia nie ukarana. Ściganie zbrodniarzy hitlerowskich w NRF 1959–1969, Warszawa 1970.
Kiedrzyńska W., Ravensbrück. Kobiecy obóz koncentracyjny, Warszawa 1961.
Klee E., Auschwitz. Medycyna III Rzeszy i jej ofiary, Kraków 2001.
Klee E., Auschwitz. Täter, Gehilfen, Opfer und was aus ihnen wurde, Frankfurt/Main 2013.
Klee E., Das Personenlexikon zum Dritten Reich. Wer war was vor und nach 1945, Frankfurt am Main 2007.
Klemp S., KZ-Arzt Aribert Heim. Die Geschichte einer Fahndung, Münster–Berlin 2010.
Klewitz B., Die Münchmühle – Außenkommando des KZ Buchenwald. Eine Fallstudie, „Buchenwaldheft” 1989, nr 33.
Kłodziński S., Esesmani z oświęcimskiej „służby zdrowia”. Wykaz wstępny, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1966, nr 1.
Kobierska-Motas E., Członkowie załóg i więźniowie funkcyjni niemieckich obozów, więzień i gett skazani przez sądy polskie, Warszawa 1992.
Kobierska-Motas E., Ekstradycja przestępców wojennych do Polski z czterech stref okupacyjnych Niemiec 1946–1950, cz. II, Warszawa 1992.
Kogon E., Der SS-Staat. Das System der deutschen Konzentrationslager, München 1974.
Königsender A., Der Ausbau des Stammlagers und die Strukturen des Komplexes Auschwitz [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 5: Hinzert, Auschwitz Neuengamme, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2007.
Konzentrationslager Buchenwald 1937–1945. Begleitband zur ständigen historischen Ausstellung, [b.m.w.] 1999.
Kopka B., Konzentrationslager Warschau. Historia i następstwa, Warszawa 2007.
Kühnrich H., Der KZ-Staat, Berlin 1960.
Kosiński J., Liczył się każdy przeżyty dzień, Kraków 1980.
KZ Neuengamme. Berichte, Erinnerungen, Dokumente, Frankfurt/Main 1982.
Langbein H., Der Auschwitz-Prozeß. Eine Dokumentation, Bd. 2, Wien–Frankfurt/Main–Zürich 1965.
Langbein H., Ludzie w Auschwitz, Oświęcim 1994.
Lasik A., Die Organisationsstruktur des KL Auschwitz [w:] Auschwitz 1940–1945. Studien zur Geschichte des Konzentrations- und Vernichtungslagers Auschwitz, Bd. I: Aufbau und Struktur des Lagers, Oświęcim 1999.
Lasik A., Die Personalbesatzung des Gesundheitsdienstes der SS im Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau in den Jahren 1940–1945, „Hefte von Auschwitz” 1997, nr 20.
Lasik A., Obsada osobowa służby zdrowia SS w obozie koncentracyjnym Oświęcim-Brzezinka w latach 1940–1945, „Zeszyty Oświęcimskie” 1993, nr 20.
Lasik A., Nowy Zarząd Budowlany SS (SS-Neubauleitung) w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau w latach 1940–1941 [w:] Servitium Klio. In honorem Professoris Alberti Kotowski, red. M.G. Zieliński, Z. Biegański, Bydgoszcz 2021.
Lasik A., Structure et caractéristiques des autorités SS du camp [w:] Auschwitz. Camp de concentration et d’extermination, Oświęcim 1994.
Lasik A., Struktura organizacyjna KL Auschwitz [w:] Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. 1: Założenie i organizacja obozu, red. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim 1995.
Lasik A., Struktura organizacyjna oraz obsada osobowa stanowisk kierowniczych w obozie koncentracyjnym na Majdanku w latach 1941–1944, „Zeszyty Majdanka” 2003, t. XXII.
Lasik A., Sztafety Ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych. Rozwój organizacyjny, ewolucja zadań i struktur oraz socjologiczny obraz obozowych załóg SS, Oświęcim 2007.
Lasik A., Załoga SS w KL Auschwitz w latach 1940–1945, Bydgoszcz 1994.
Leszczyńska Z., Kronika obozu na Majdanku, Lublin 1980.
Link S., „Rattenlinie Nord”, Kriegsverbrecher in Flensburg, und umgebung im Mai 1945 [w:] Mai 1945. Kriegsende in Flensburg, Hrsg. G. Paul, B. Schwensen, Flensburg 2016.
Lumans V.O., Himmler’s Auxiliaries. The Volksdeutsche Mittelstelle and the German Bational Minorities of Europe 1933–1945, Chapel Hill–London 1993.
Mann M., Were the Perpetrators of Genocide „Ordinary Men” or „Real Nazis”? Results from Fifteen Hundred Biographics, „Holocaust and Genocide Studies” 2000, vol. 14, New York 2000.
Mattogno C., The Central Constructin Office of the Waffen-SS and Polizei Auschwitz, Chicago 2005.
Meyer K., Grenadiere, München 1956.
Mikulski J., Medycyna hitlerowska w służbie III Rzeszy, Warszawa 1981.
Mitura W., Wspomnienia więźnia Stutthofu, Warszawa 1978.
Mitura W., Za drutami Stutthofu. Wspomnienia więźnia obozu, Bydgoszcz 1985.
Mołdawa M., Gross-Rosen. Obóz koncentracyjny na Śląsku, Warszawa 1990.
Müller K.D., Schaarschmidt T., Schmeitzner M., Weigelt A., Todesurteile sowjetischer Militärtribunale gegen Deutsche (1944–1947). Eine historisch-biographische Studien, [CD Version], Göttingen 2015.
Mix A., Warschau-Stammlager [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 8: Riga-Kaiserwald, Warschau, Vaivara, Kauen (Kaunas), Płaszów, Kulmhof/Chełmno, Bełżec, Sobibór, Treblinka, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2008.
Musioł T., Dachau 1933–1945, Katowice 1971.
National Archives and Records Administration Washington D.C.: United States vs Hans Altfuldisch et al.: Case No. 000-50-5; United States vs Otto Becker, Claus Franzen, Rudolf Max Hoehne, Alois Lang, Michael Lanzl, Nicolaus Pflaume (Valentin Rehhorn), Otmar Martin Zerbes: Case No. 000-50-2-5; United States vs Hans Giovanazzi et al.: Case No. 000-50-5-12; United States vs Josias Prince zu Waldeck et al.: Case No. 000-50-9.
Nikiforova A., Plus jamais, Moscou 1957.
NS-Unrecht vor Kölner Gerichten nach 1945, Hrsg. A. Klein, J. Wilhelm, Köln 2003.
Olszyna R., Wstępny wykaz lekarzy obozu Gross-Rosen, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1970, nr 1.
Orski M., Niewolnicza praca więźniów obozu koncentracyjnego Stutthof w latach 1939–1945. Organizacja pracy i metody eksploatacji siły roboczej, Gdańsk 1999.
Orski M., Przedsiębiorstwa SS i firmy prywatne – najemcy siły roboczej obozu koncentracyjnego Stutthof w latach 1939–1945, Gdańsk 2001.
Orth K., Das System der nationalsozialistischen Konzentrationslager. Eine politische Organisationsgeschichte, Hamburg 1999.
Orth K., Die Kommandanten der nationalsozialistischen Konzentrationslager [w:] Die Nationalsozialistischen Konzentrationslager 1933–1945. Entwicklung und Struktur. Konferenz in Weimar vom 22.11. – 26.11.1995, Weimar 1995.
Orth K., Die Konzentrationslager-SS. Sozialstrukturelle Analysen und biographische Studien, Göttingen 2000.
Philipp G., Kalendarium der Ereignisse im Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück 1939–1945, Berlin 1999.
Pingel F., Vergasungen in anderen Konzentrationslagern [w:] Nationalsozialistische Massentötungen durch Giftgas, Frankfurt/Main 1983.
Piper F., Les conditions de vie et de travail comme moyen d’extermination des détenus [w:] Auschwitz. Camp de concentration et d’extermination, Oświęcim 1994.
Piper F., Zatrudnienie więźniów KL Auschwitz. Organizacja pracy i metody eksploatacji siły roboczej, Oświęcim 1981.
Płużański T., Las nędzarzy i bohaterów [w:] B. Sruoga, Las bogów, Gdynia 1965.
Polak E., Dziennik buchenwaldzki, Warszawa 1983.
Richardi H.G., Schule der Gewalt. Das KL Dachau als Modell für den Aufbau des KL-Systems [w:] Verfolgung–Ausbeutung–Vernichtung. Die Lebens- und Arbeitsbedingungen der Häftlinge in deutschen Konzentrationslagern 1933–1945, Hrsg. L. Eiber, Hannover 1985.
Ryszka F., Noc i mgła. Niemcy w okresie hitlerowskim, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962.
Schäfer C., Die Evakuierungstransporte des KZ Buchenwald und seiner Außenkommandos, „Buchenwaldheft” 1983, nr 16.
Scherf W., Der Dachauer Buchenwaldprozeß 1947, „Buchenwaldheft” 1984, nr 21 (Die Erforschung des antifasistischen Widerstandkampfes im KZ Buchenwald).
Segev T., Die Soldaten des Bösen. Zur Geschichte der KZ-Kommandanten, Reinbek bei Hamburg 1992.
Semków P., Polityka Trzeciej Rzeszy wobec ludności polskiej na terenie Wolnego Miasta Gdańska w latach 1939–1945, Toruń 2001.
Siliņš L., Latvieši Štuthofas koncentrācijas nometnē 1942–1945, Rīga 2003.
Siniecki B., Z historii szpitala obozowego w Stutthofie [w:] Okupacja i medycyna. Trzeci wybór artykułów z „Przeglądu Lekarskiego – Oświęcim” z lat 1963–1976, Warszawa 1977.
Sruoga B., Las bogów, Gdynia 1965.
SS-Personalbefehl, Nr. 7, München, den 1. Mai 1933.
SS-Personalbefehl, Nr. 8, München, den 23. Juni 1933.
SS-Personalbefehl, Nr. 14, München, den 20. Juni 1934.
SS Personalveränderungsblatt, Nr. 5b, Berlin, den 9. November 1944.
SS Verordnungsblatt, Nr. 6, Berlin, den 9. November 1937.
SS Verordnungsblatt, Nr. 4, Berlin, den 30. Januar 1942.
Steiner F., Die Freiwilligen. Idee und Opferung, Göttingen 1958.
Strebel B., KL Ravensbrück. Historia kompleksu obozów, Gdańsk 2018.
Stutthof [w:] Der Ort des Terrors. Geschichte der nationalsozialistischen Konzentrationslager, Bd. 6: Natzweiler, Groß-Rosen, Stutthof, Hrsg. W. Benz, B. Distel, München 2007.
Suchowiak B., Neuengamme. Z dziejów obozu, Warszawa 1973.
Sydnor Ch.W., Żołnierze zagłady. Dywizja SS „Totenkopf” 1933–1945, Warszawa 1998.
Ternon Y., Helman S., Historia medycyny SS, czyli mit rasizmu biologicznego, Warszawa 1973.
Trostorff K., Weidlich H., Die politische Abteilung im Terrorsystem des KZ Buchenwald, „Buchenwaldheft” 1984, nr 19.
Wagner J.Ch., Produktion des Todes. Das KZ Mittelbau-Dora, Göttingen 2001.
Weidlich H., Häftlinge in Lagerorganen – Stützen der illegalen Widerstandorganisation, „Buchenwaldheft” 1983, nr 5.
Weise N., Eicke. Eine SS-Karriere zwischen Nervenklinik, KZ System und Waffen-SS, Paderborn 2013.
Wlazłowski Z., Przez kamieniołomy i kolczasty drut, Kraków 1974.
Witkowski J., Sytuacja sanitarna i zdrowotna w Gross-Rosen, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1982, nr 1–3.
Wyrok frankfurcki, „Przegląd Lekarski – Oświęcim” 1966, nr 1.
Yada-McNeal S.D., Der Tot kam in Weiß. Hitlers mörderische Ärzte, Norderstedt 2019.
Yerger M.C., Allgemeine-SS. The Commands, Units and Leaders of the General SS, Atglen (PA) 1997.
Zentrale Stelle der Landesjustizwaltungen zur Aufklärung von NS-Verbrechen Ludwigsburg: Ermittlungs- und Verfahrungsakten gegen Braun und Eschner: LB IV 405 AR 118/68; Vernehmung als Zeuge am 4 V 1971 im Ermittlungsverfahren gegen Rudolf Pannier wegen Verdachts des Mordes/Staatsanwaltschaft Hamburg 147 Js 22/70: LB V 202 AR-Z 12/66, Band 3, Bl. 892-902.
Zonik Z., Anus belli. Ewakuacja i wyzwolenie hitlerowskich obozów koncentracyjnych, Warszawa 1988.
Zonik Z., Długi egzamin, Warszawa 1985.
Zonik Z., Najtrudniejszy front. Krótki zarys historii ruchu oporu w systemie hitlerowskich obozów koncentracyjnych, Warszawa 1978.
