Język Polski
English
Rzeczywistość sowieckich obozów we wspomnieniach Stefana Nowaczka – żołnierza Nowogródzkiego Okręgu AK
Diana Maksimiu
https://orcid.org/0000-0002-7935-1879
Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, No. 14 (2021), pages: 331–354
Publication date: 2023-04-04
https://doi.org/10.48261/PAIPN211414
PDF (Język Polski)
Abstract
These published memoirs come from the holdings of the INR Branch Archive in Bialystok. They are one of many sources preserved which deal with the tragic fate of Poles who experienced the repression of Stalin’s apparatus of terror during the last years of World War II and after its end. The author is Stefan Nowaczek, a.k.a. ‘Rybak’ [Fisherman] – a soldier of the AK Nowogródek District and a State Police officer in the Vilnius region before the war. In the summer of 1944, after Vilnius had been occupied by the Soviets, he and his comrades-in-arms were arrested and imprisoned in the NKVD transit camp in Miedniki Królewskie, and then transported to Kaluga and conscripted into the 361st reserve infantry regiment of the Red Army. In 1945 – having already been formally arrested and imprisoned in Moscow, he was sentenced to ten years in a prison camp. He served his time in camps in Ukhta and Balchash. He returned to Poland during the 1955 ‘thaw’ and lived with his family in Gdansk. For standing up for the truth about Soviet repressions, he was under surveillance by PRL security organs until the end of his life.
References
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku 012/32.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku
Zapisy kartoteczne i ewidencyjne.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Karta K-1135 z kartoteki MON.
Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie (Lietuvos centrinis valstybės archyvas)
f. 89, ap. 1, b. 8706.
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku
RD/3308; RD/3309; RD/3315; RD/3332.
Źródła publikowane
Nowogródzki Okręg AK w dokumentach, oprac. K. Krajewski, Warszawa 2008.
„Szlakiem Narbutta”. Organ Polskich Sił Zbrojnych Ziemi Lidzkiej 1943–1945, wybór i oprac. K. Krajewski, Warszawa 2015.
Wspomnienia
Ginko T., Wspomnienia z Kaługi 1944–1946, Bydgoszcz 1993.
Hrybacz J. „Zawisza”, Karta dziejów wileńskiej i nowogródzkiej Armii Krajowej: Miedniki–
Kaługa–Lasy podmoskiewskie, Gorzów Wielkopolski 2006.
Karyszkowski J., Z Wilna do Kaługi i jeszcze dalej…, Bydgoszcz 2004.
Libich H., Spod Wilna na Syberię: wspomnienia żołnierza Armii Krajowej Okręgu Nowogródzkiego „Nów” z pobytu w sowieckich więzieniach i obozach katorżniczych w latach 1944–1956, oprac. R. Suszwedyk, Warszawa 1990.
Łukaszewicz J., Łukaszewicz K., Listy z Kaługi, red. i oprac. M. Misiak, Wrocław 2014.
Pietkiewicz P., „Farba T”: wspomnienia byłego żołnierza AK, Warszawa 1983.
Przeżyliśmy łagry. Wspomnienia żołnierzy Okręgu Wileńskiego AK (1945–1949), oprac. D.Rogut, Warszawa 2011.
Szczęsnowicz R. „Remwicz”, Kaługa znaczy łagier: wspomnienia żołnierza I Brygady AK, Bydgoszcz 2002.
Szyłkiewicz S., Wspomnienia z wojny 1918–1920 ułana 13. Pułku Ułanów Wileńskich, wprowadzenie i oprac. D. Maksimiuk, Białystok–Warszawa 2018.
Szymański Z., Od Kaługi do Gdańska, Gdańsk 2017.
Wspomnienia Ryszarda Dowguna – nastoletniego chłopca z Lidy – z łagru w Uchcie w Radzieckiej Republice Komi, oprac. D. Bogdan, „Rocznik Ziem Zachodnich” 2017, t. 1.
Ze wspomnień żołnierzy AK Okręgu Nowogródek, oprac. E.Wawrzyniak, Warszawa 1988.
Opracowania
Chlebowski C., „Ponury” – major Jan Piwnik 1912–1944, Warszawa 2006.
Chmielarz A., Likwidacja podziemia polskiego na Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (lipiec 1944 – lipiec 1945) [w:] Z.Boradyn, A.Chmielarz, H. Piskunowicz, Armia Krajowa na
Nowogródczyźnie i Wileńszczyźnie (1941–1945), Warszawa 1997.
Kłosiński Z., Armia Krajowa na Wileńszczyźnie, Białystok 2011.
Königsberg W., Jan Piwnik „Ponury”, Warszawa 2020.
Krajewski K., Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, Kraków 2015.
Krajewski K., Na Ziemi Nowogródzkiej. „Nów” – Nowogródzki Okręg Armii Krajowej, Warszawa 1997.
Krajewski K., Łabuszewski T., Polegli na straconych posterunkach. Z dziejów polskiego podziemia niepodległościowego na kresach II Rzeczypospolitej (1944–1956), Augustów 2013.
Paduchowski W., Zrobiono z nich czerwonoarmistów. Losy wileńskich i nowogródzkich żołnierzy AK, https://ipn.gov.pl/pl/historia-z-ipn/124408,Wojciech-Paduchowski-Zrobiono-z-nich-czerwonoarmistow-Losy-wilenskich-i-nowogrod.html (dostęp 24 XI 2020 r.).
Rogut D., Deportacje żołnierzy Armii Krajowej do ZSRS [w:] Deportacje do Związku Sowieckiego z ziem polskich w latach 1944–1945. Perspektywa porównawcza, red. S.Rosenbaum,D.Węgrzyn, Katowice 2015.
Rogut D., Polacy z Wileńszczyzny w obozach sowieckich „saratowskiego szlaku” (1945–1949), Toruń 2003.
Rokicki P., Armia Krajowa na Wileńszczyźnie 1943–1945, Warszawa 2007.
Sowiecki aparat represji wobec litewskiego i polskiego podziemia 1944–1945, red. T. Balbus,
A.Bubnys, M.Chilińska, E.Jankauskienė, S. Koller, M. Majewski, R. Narvydas, P. Niwiński, C.Wilanowski, Warszawa–Wilno 2016.
Surgailis G., Uchodźcy wojenni i polscy żołnierze internowani na Litwie w czasie II wojny
światowej, Warszawa 2013.
Strony internetowe
https://indeksrepresjonowanych.pl/ (dostęp 24 XI 2020 r.)
