Język Polski
English
Wojenne losy małoletniego Henryka Ząbka jako przykład dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN, dotyczących osób deportowanych do pracy przymusowej w III Rzeszy
Dawid Chomej
https://orcid.org/0000-0003-3067-7357
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
BiogramJanusz Piwowar
https://orcid.org/0000-0002-4511-6731
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej, Nr 14 (2021), strony: 317–330
Data publikacji: 2023-04-04
https://doi.org/10.48261/PAIPN211413
PDF
Abstrakt
Niniejszy artykuł omawia losy małoletniego Henryka Ząbka, który podczas II wojny światowej został wysłany z Pułtuska do prac przymusowych w Berlinie. Aresztowany za antyniemieckie sformułowania w liście do kolegi, był przesłuchiwany przez Gestapo, a następnie przeżył gehennę niemieckich więzień i obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Do artykułu zostały włączone przetłumaczone materiały źródłowe z zasobu Archiwum IPN, które jak dotąd nie były publikowane. Na szczególną uwagę zasługuje list Ząbka, który zachował się jedynie w niemieckim tłumaczeniu. Zawiera on unikalny opis stanu wiedzy o sytuacji politycznej oraz nastrojów społecznych w Berlinie z perspektywy robotnika przymusowego.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie GK 629/7443;
GK 629/12996 (kartoteka osobowa).
ITS Digital Archive, Arolsen Archives, T/D: 01043383.
Akty prawne
Verordnung des Reichspräsidenten zum Schutze von Volk und Staat. Vom 28. Februar 1933,
Reichsgesetzblatt I/1933, Nr. 17, 28. Februar 1933, https://alex.onb.ac.at/tab_dra.htm
(dostęp 22 X 2021 r.).
Wspomnienia
Berlin: Wspomnienia Polaków z robót przymusowych w stolicy III Rzeszy w latach 1939–1945,
red. J. Gmitruk, E. Kubaczyk, Warszawa 2012.
Opracowania
„Neue Züricher Zeitung”, 3 II 1943 [w:] Der Zweite Weltkrieg in Bildern und Dokumenten, t. II, red. H.A.Jacobsen, H. Dollinger, Monachium–Wiedeń–Bazylea 1962.
Braunbuch: Kriegs- und Naziverbrecher in Der Bundesrepublik Und in Westberlin, red. Nationale Front des Demokratischen Deutschland Nationalrat, Berlin 1968.
Cocatrix de A., Międzynarodowe Biuro Poszukiwań w Arolsen b. wieloletniego dyrektora archiwum ITS, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1979, R. XXIX.
Das Grosse Lexikon des Dritten Reiches, red. C. Zentner, F.Bedürftig, München 1985.
Demps L., Die Provinz Brandenburg in der NS-Zeit (1933 bis 1945) [w:] Brandenburgische
Geschichte, red. I. Materna, W.Ribbe, Berlin 1995.
Die Gestapo im Zweiten Weltkrieg. „Heimatfront” und besetztes Europa, red. G. Paul, K.M. Mallmann, Darmstadt 2000.
Domańska R., Policja Bezpieczeństwa dystryktu warszawskiego i jej więzienie śledcze Pawiak,
„Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1978, R. XXVIII.
Foedrowitz M., Die Flaktürme: Berlin–Hamburg–Wien, Berlin 2017.
Informator o zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej (stan na dzień 31 grudnia 2008 roku), red. J. Bednarek, R. Leśkiewicz, Warszawa 2009.
Luftangriffe auf Berlin: die Berichte der Hauptluftschutzstelle 1940–1945, red. L. Demps, Berlin 2012.
Moltmann G., Goebbels’ Rede zum totalen Krieg am 18. Februar 1943, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 1964, t. XII, z. 1.
Petzina D., Die Mobilisierung deutscher Arbeitskräfte vor und während des Zweiten Weltkrieges, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte” 1970, t. XVIII, z. 4.
Piwowar J., Działalność sądu doraźnego (Standgericht) w świetle zachowanych akt tajnej niemieckiej policji państwowej w Ciechanowie/Płocku, „Notatki Płockie” 2017, nr 3.
Wistrich R.S., Kto był kim w III Rzeszy. Leksykon, Kraków 1997.
