Ideologia komunistyczna, Związek Sowiecki i sprawa polska w ostatnich miesiącach II wojny światowej (1944–1945) w świetle raportów placówek dyplomatycznych RP z Ameryki Południowej. Wstępny rekonesans badawczy
Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 13 (2024), strony: 363-387
Data publikacji: 2024-12-23

Abstrakt
Ameryka Południowa pozostawała na uboczu wielkich wydarzeń rozgrywających się podczas II wojny światowej, podobnie peryferyjne były relacje Polski z tamtejszymi państwami, w tekście nie będzie więc mowy o sprawach mających wtedy kluczowe znaczenie dla rządu na uchodźstwie. Niemniej za swój obowiązek uważano, aby głos w sprawie położenia geopolitycznego II RP był słyszalny wszędzie. W ostatnich miesiącach wojny najważniejsze okazały się kontakty polskich dyplomatów z różnymi decydentami południowoamerykańskimi, mające na celu wyjaśnianie takich zagadnień, jak komunizm, Sowiety i postępowanie Moskwy na ziemiach II RP, dokąd wkraczała Armia Czerwona.
Bibliografia
Fondation Archivum Helveto-Polonicum, Spuścizna Tadeusza Skowrońskiego.
Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
Konferencje panamerykańskie w świetle raportów polskich placówek dyplomatycznych 1923–1945, oprac. E. Kołodziej, K. Smolana, Warszawa 2012.
Polityka zagraniczna państw Ameryki Łacińskiej w okresie II wojny światowej w świetle raportów polskich placówek zagranicznych 1939–1941, red. K. Smolana, Warszawa 2014.
Polska służba zagraniczna po 1 września 1939 r., Londyn 1954.
Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938 r., Warszawa 1938.
Achmatowicz J., Archiwum Poselstwa RP w Chile – przyczynek do dziejów Polonii chilijskiej w latach 1940–1945 [w:] Społeczne problemy Ameryki Łacińskiej, red. J. Knopek, M. Drgos, Toruń 2012.
Białas T., Liga Morska i Kolonialna 1930–1939, Gdańsk 1983.
Barros Van Buren M., La diplomacia chilena en la Segunda Guerra Mundial, Santiago de Chile 1998.
Cziomer E., Przesłanki i istota kształtowania się konfliktu Wschód–Zachód [w:] Międzynarodowe stosunki polityczne, red. E. Cziomer, Kraków 2008.
Emigration from Europe 1815–1914, red. Ch. Erickson, London 1976.
Fausto B., História do Brazil, São Paulo 2004.
Głuchowski K., Wśród pionierów polskich na antypodach. Materiały do problemu osadnictwa polskiego w Brazylii, Warszawa 1927.
Grzeloński B., Posłowie i ambasadorzy II Rzeczypospolitej w latach 1919–1945, „Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2005, t. 5, nr 4 (26).
Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
Hobsbawm E., Wiek skrajności. Spojrzenie na krótkie XX stulecie, Warszawa 2018.
Kamiński M.K., Zacharias M.J., W cieniu zagrożenia. Polityka zagraniczna II RP 1918–1939, Warszawa 1993.
Klarner-Kosińska I., Polonia w Buenos Aires [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, red. M. Kula, Warszawa 1983.
Kołodziej E., Wychodźstwo zarobkowe z Polski 1918–1939. Studia nad polityką emigracyjną II Rzeczypospolitej, Warszawa 1982.
Kornat M., Polityka równowagi (1934–1939). Polska między Wschodem a Zachodem, Kraków 2007.
Kornat M., Polityka zagraniczna Polski 1938–1939, Gdańsk 2012.
Kornat M., Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop–Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Kornat M., Wołos M., Józef Beck. Biografia, Kraków 2020.
Krasicki M., Sytuacja Polonii brazylijskiej w dobie ustaw nacjonalistycznych prezydenta Getulio Vargasa [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, red. M. Kula, Warszawa 1983.
Krasuski J., Między wojnami. Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej, Warszawa 1985.
Kula M., Historia Brazylii, Wrocław 1987.
Kula M., Polono-Brazylijczycy i parę kwestii im bliskich, Warszawa 2012.
Łossowski P., Polska w Europie i świecie 1918–1939. Szkice z dziejów polityki zagranicznej i położenia międzynarodowego II Rzeczypospolitej, Warszawa 1990.
Łyś G., Bzik kolonialny. II Rzeczypospolitej przypadki zamorskie, Warszawa 2023.
Materski W., Na widecie. II Rzeczpospolita wobec Sowietów 1918–1943, Warszawa 2005.
Materski W., Tarcza Europy. Stosunki polsko-sowieckie 1918–1939, Warszawa 1994.
McCann F.D., Brazil and the United States during World War II and its Aftermath. Negotiating Alliance and Balancing Giants, London 2018.
McDermott K., Agnew J., A History of International Communism from Lenin to Stalin, London 1986.
Osterhammel J., Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata, Poznań 2020.
Placówki dyplomatyczne Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1945. Informator archiwalny, oprac. P. Ceranka, K. Szczepanik, J. Zdanowski, Warszawa 2022.
Puchalski P., Poland in a Colonial World Order. Adjustments and Aspirations 1918–1939, New York 2022.
Rapaport M., Goodwin Jr P.B., Foreign and Domestic Policy in Argentina during the Second World War: The Traditional Political Parties and the Military Regime, 1943–1945 [w:] Argentina Between the Great Powers, 1939–46, red. G. Tella, D.C. Watt, Oxford 1989.
Ratke-Majewska A., Stosunki bilateralne Polski z państwami andyjskimi 1918–2018, Poznań 2019.
Rutkowski J., Historia gospodarcza Polski, t. 2, Poznań 1950.
Sacewicz K., Taktyka komunistycznego frontu ludowego i antyfaszystowskiego w świetle publicystyki Centralnego Porozumienia Organizacji Współdziałających w Zwalczaniu Komunizmu – przyczynek do rozważań nad zorganizowanymi antykomunistycznymi postawami społecznymi w międzywojennej Polsce, „Echa Przeszłości” 2019, nr 1.
Smolana K., Polskie kolekcje archiwalne w Ameryce Łacińskiej, „Archeion” 1998, t. 94.
Smolana K., Sprawa Polska na Konferencji Ministrów Spraw Zagranicznych w Meksyku, luty–marzec 1945 r., „Teki Archiwalne. Seria nowa” 2011, t. 11 (33).
Smolana K., Za ocean po lepsze życie [w:] Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, red. M. Kula, Warszawa 1983.
Wachowicz R.C., Aspectos da imigração polonesa no Brasil, „Projecões” 1999, t. 1.
Weinmann R., Argentina en la Primera Guerra Mundial. Neutralidad, Transición Politica, Buenos Aires 1994.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/legalcode.pl
Inne teksty tego samego autora
- Marcin Kruszyński, Henryk Raabe – organizator i pierwszy rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (1944-1948) , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 1 (2012)
- Marcin Kruszyński, Rec.: Monika Milewska, Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL, Warszawa 2021 , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 10 (2021)
- Marcin Kruszyński, Rec.: Anna Ambrochowicz-Gajownik, W cieniu Lazurowego Wybrzeża. Konsulat polski w Marsylii w latach 1919–1940, Warszawa 2019, 308 ss. , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 9 (2020)
- Marcin Kruszyński, Katedry Podstaw Marksizmu-Leninizmu na przykładzie lubelskiego UMCS. Szkic do portretu , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 4 (2015)
- Marcin Kruszyński, O zaangażowaniu kobiet w działalność partii komunistycznej i Ligi Kobiet na przykładzie lubelskiego UMCS z czasów stalinowskich , Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja: Nr 2 (2013)