Pokaż  Nr 12 (2023)

Nr 12 (2023)

ISSN:
2545-3424

eISSN:
2299-890X
Dział: Varia

Aparat bezpieczeństwa jako wykonawca dyrektyw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w sprawie zwalczania postaw proniemieckich. Casus opolski (1950–1956)

Adriana Dawid

https://orcid.org/0000-0002-5098-5974

Uniwersytet Opolski, Instytut Historii

Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, Nr 12 (2023), strony: 273-289

Data publikacji: 2024-02-06

https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.11

Abstrakt

W latach 1950–1956 w województwie opolskim żyło wielu autochtonów, którzy deklarowali się jako Niemcy, wbrew oficjalnej propagandzie, według której w Polsce nie było mniejszości niemieckiej. Postawy proniemieckie były zwalczane poprzez szeroką agitację, którą kierowała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza. Ponadto prowadzano działania represyjne wobec tych, którzy wykazywali sympatie proniemieckie. Realizowała je policja polityczna zgodnie z wytycznymi i pod kontrolą partii. Cyklicznie wojewódzkie struktury policji politycznej składały raporty ze swoich działań przed Egzekutywą Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Jak wynika z tych raportów, najwięcej uwagi w regionie poświęcano właśnie zwalczaniu postaw proniemieckich.


Archiwum Państwowe w Opolu, Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie.

Bereszyński Z., Komunistyczny aparat bezpieczeństwa wobec postaw proniemieckich na Śląsku Opolskim w latach 1945–1989 [w:] Władze komunistyczne wobec ludności niemieckiej w Polsce w latach 1945–1989, red. A. Dziurok, P. Madajczyk, S. Rosenbaum, Warszawa 2016.

Bereszyński Z., Komunistyczny aparat bezpieczeństwa i ludność niemiecka na Górnym Śląsku w latach 1945–1990, Gliwice–Opole 2017.

Browarek T., Ludność niemiecka w polityce państwa polskiego w latach 1945–1989, Lublin 2015.

Ciesielski S., Hryciuk G., Srebrakowski A., Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim, Toruń 2004.

Cimała B., Senft S., Ludność rodzima na Śląsku Opolskim w polityce władz wojewódzkich w latach 1950–1956, „Studia Śląskie” 1994, t. 53.

Dawid A., Niepolskie Opolskie. Władze polityczne i administracyjne oraz aparat bezpieczeństwa wobec proniemieckich postaw mieszkańców województwa opolskiego 1950–1956, Opole 2020.

Dworzak E., Goc M., Pochodzenie terytorialne ludności napływowej i geografia powojennych osiedleń na wsi opolskiej. Zestawienie danych źródłowych z zachowaniem rejestrów osiedlonych i protokołów przekazania gospodarstw, „Opolski Rocznik Muzealny” 2011, t. 18, cz. 2.

Dziurok A., Dziuba A., Die Aufdeckung und Bekämpfung des „revisionistischen Element” in der Woiwodschaft Kattowitz in den fünfziger und sechziger Jahren, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas” 2003, t. 5, z. 2.

Dziurok A., Moskwa–Berlin a sytuacja na Górnym Śląsku w 1953 roku [w:] Górny Śląsk w Polsce Ludowej, t. 1: Przełomy i zwroty, red. A. Dziurok, B. Linek, Katowice–Opole 2016.

Dziurok A., Władze komunistyczne a byli członkowie organizacji nazistowskich na Górnym Śląsku w latach 1945–1956, Warszawa 2000.

Fundament systemu zniewolenia. Z działalności wojewódzkich struktur Urzędu Bezpieczeństwa w Katowicach 1945–1956, red. A. Dziuba, A. Dziurok, Katowice 2009.

Hejger M., Przekształcenia narodowościowe na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski w latach 1945–1959, Słupsk 2008.

Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych działających w Polsce Ludowej w latach 1944–1956. Warszawa 1964 rok, Lublin 1993.

Jankowiak S., Wysiedlenie i emigracja ludności niemieckiej w polityce władz polskich w latach 1945–1970, Warszawa 2005.

Komunistyczny aparat represji i życie społeczne Opolszczyzny w latach 1945–1989. Studia i materiały, red. K. Jasiak, Opole 2012.

Kowalski Z., Powrót Śląska Opolskiego do Polski, Opole 1983.

Linek B., „Rewizjonizm niemiecki” – skala, charakter i polityka władz bezpieczeństwa [w:] Stalinizm i rok 1956 na Górnym Śląsku, red. A. Dziurok, B. Linek, K. Tarka, Katowice–Opole–Kraków 2007.

Linek B., „Odniemczanie” województwa śląskiego w latach 1945–1950 (w świetle materiałów wojewódzkich), Opole 1997.

Linek B., Polityka antyniemiecka na Górnym Śląsku w latach 1945–1950, Opole 2000 (wyd. drugie poprawione – Opole 2014).

Linek B., Próby organizowania się ludności niemieckiej na Górnym Śląsku w Polsce Ludowej [w:] Stowarzyszenia, związki, bractwa, inicjatywy społeczne i ich znaczenie dla Śląska. Traktaty polsko-niemieckie z 1990 i 1991 roku i ich konsekwencje dla Śląska, Gliwice–Opole 2011.

Lis M., Ludność rodzima na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej (1945–1993), Opole 1993.

Madajczyk P., Niemcy polscy 1944–1989, Warszawa 2001.

Madajczyk P., Przyłączenie Śląska Opolskiego do Polski 1945–1948, Warszawa 1996.

Małkiewicz A., Ruchniewicz K., Pierwszy znak solidarności. Polskie odgłosy powstania ludowego w NRD w 1953 r., Wrocław 1998.

Mironowicz E., Polityka narodowościowa PRL, Białystok 2000.

Misztal J., Weryfikacja narodowościowa na Śląsku Opolskim 1945–1950, Opole 1984.

Misztal J., Weryfikacja narodowościowa na Ziemiach Odzyskanych, Warszawa 1990.

Nitschke B., Problem uznania granic jako wyznacznik stosunków polsko-niemieckich, „Rocznik Lubuski” 2012, t. 38, cz. 1.

Nitschke B., Wysiedlenie czy wypędzenie? Ludność niemiecka w Polsce w latach 1945–1949, Toruń 2001.

Nowak E., Obozy na Śląsku Opolskim w systemie powojennych obozów w Polsce (1945–1950). Historia i implikacje, Opole 2002.

Osękowski C., Pogranicze polsko-niemieckie w okresie stalinowskim [w:] Ziemie Zachodnie i Północne Polski w okresie stalinowskim, red. C. Osękowski, Zielona Góra 1999.

Osękowski C., Społeczeństwo Polski Zachodniej i Północnej w latach 1945–1956.

Procesy integracji i dezintegracji, Zielona Góra 1994.

Osękowski C., Ziemie Odzyskane w latach 1945–2005. Społeczeństwo, władza, gospodarka, Zielona Góra 2006.

Powstanie czerwcowe w NRD 1953 r. na tle innych wystąpień antykomunistycznych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, red. K. Ruchniewicz, Wrocław 2003.

Romanow Z., Polityka władz polskich wobec ludności rodzimej Ziem Zachodnich i Północnych w latach 1945–1960, Słupsk 1999.

Rosenbaum S., Partia i aparat bezpieczeństwa województwa katowickiego wobec proniemieckich postaw ludności rodzimej od lat pięćdziesiątych do siedemdziesiątych XX w. [w:] Aparat bezpieczeństwa Polski Ludowej wobec mniejszości narodowych i etnicznych oraz cudzoziemców, red. J. Syrnyk, Warszawa 2009.

Senft S., Problem tzw. rewizjonizmu wśród ludności rodzimej Śląska Opolskiego w latach 1956–1960 w opinii władz wojewódzkich, „Studia Śląskie” 1991, t. 50.

Senft S., Sytuacja polskiej ludności rodzimej na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1960 [w:] Polska ludność rodzima na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej, cz. 2: Materiały z badań w 1989 r., red. R. Rauziński, S. Senft, Opole 1990.

Senft S., Wojewódzkie władze polityczne i administracyjne wobec ludności rodzimej na Śląsku Opolskim w latach 1950–1959/60, „Materiały i Studia Opolskie” 1987, z. 62.

Sroka M., Komitet Wojewódzki PZPR w Opolu w latach 1950–1990. Struktury, ludzie, mechanizmy władzy, Wrocław–Warszawa 2019.

Strauchold G., Autochtoni polscy, niemieccy czy… Od nacjonalizmu do komunizmu (1945–1949), Toruń 2001.

Strauchold G., Polska ludność rodzima na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Opinie nie tylko publiczne, Olsztyn 1995.

Syrnyk J., Przeciw „krucjacie rewanżystów”. Służba Bezpieczeństwa w walce z „zachodnioniemieckim rewizjonizmem” [w:] Donosem i pałką. Z działań Służby Bezpieczeństwa na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1956–1980, red. A. Dziuba, Katowice 2008.

Świder M., Die sogenannte Entgermanisierung im Oppelner Schlesien in den Jahren 1945–1950, Nürnberg 2002.

Tomala M., Patrząc na Niemcy. Od wrogości do porozumienia 1945–1991, Warszawa 1997.

Wanatowicz M.W., Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej, Katowice 2004.

Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych, red. A. Dziurok, R. Kaczmarek, Katowice 2007.

Dawid, A. (2024). Aparat bezpieczeństwa jako wykonawca dyrektyw Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w sprawie zwalczania postaw proniemieckich. Casus opolski (1950–1956). Komunizm: System - Ludzie - Dokumentacja, (12), 273–289. https://doi.org/10.48261/2299.890X.12.2023.11

Statystyki

Liczba pobrań PDF

Download data is not yet available.

Udostępnij


                            Pokaż  Nr 12 (2023)

Nr 12 (2023)

ISSN:
2545-3424
eISSN:
2299-890X

Data publikacji:
2024-02-06

Dział: Varia