Central & Eastern Europe in the Strategic Plans of the Soviets (1922–1947). A Historical Essay
Institute of National Remembrance Review, No. 5 (2023), pages: 15-46
Publication date: 2023-12-31
Abstract
This essay presents the political situation in Central & Eastern Europe prior to and during World War II from the point of view of Soviet foreign policy and war plans. One part of this essay is a synthetic reconstruction of scenarios for the Sovietisation of the Central & Eastern European countries occupied by the Red Army in the years 1944–1945.
Keywords
Soviets • foreign policy • Sovietisation • war plans • Central & Eastern Europe
References
Akten zur Deutschen Auswärtigen Politik. Bd. 4,1. 1. April bis 13. September 1935. Ed. Rothfels, Hans, Knipping, Franz. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1975.
Andreus, Bernard [Niezbrzycki, Jerzy]. Polska a „kapitalistyczna interwencja” w stosunku do ZSRR. Rome: Oddział Kultury i Prasy 2 Korpusu, 1945
Applebaum, Anne. Iron Curtain. The Crushing of Eastern Europe, 1944-1956. London: Doubleday, 2012.
Applebaum-Sikorska, Anna. Za żelazną kurtyną: ujarzmienie Europy Wschodniej 1944-1956. Transl. Gadomska, Barbara. Warsaw: “Świat Książki”, 2013.
Batowski, Henryk. Między dwiema wojnami 1919—1939. Zarys historii dyplomatycznej. Cracow: Wydawnictwo Literackie, 1988.
Bullock, Allan. Hitler and Stalin. Parallel Lives. London-New York-Sydney-Toronto: BCA, 1992.
Carr, Edward Hallett. Britain. A study of foreign policy from the Versailles treaty to the outbreak of war. With a preface by Halifax. London–New York–Toronto: Longmans, Green and Co. 1939.
Carr, Edward Hallett. Socialism in One Country. 1924-1926. Vol. 3, Pt. 1. London: Macmillan & Co., 1964.
Carsten, Francis L. „Reports by Two German Officers on the Red Army.” The Slavonic and East European Review 41, no. 96 (1962): 217–244. http://www.jstor.org/stable/4205427.
Conquest, Robert. Stalin. Transl. Władysław Jeżewski. Warsaw: Wydaw. Michał Urbański, 1996.
Dębski, Sławomir. Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939-1941. Warsaw: PISM, 2003.
Dimitrov, Georgi. Journal 1933—1949. Ed. Moullec, Gaël-Georges. Paris: BELIN, 2005.
Djilas, Milovan. Rozmowy ze Stalinem. Transl. Ciołkosz, Adam. Warsaw: Państwowe Wydawnictwo “Iskry,” 1991. [English edition: Djilas, Milovan. Conversations with Stalin. New York: Harcourt, Brace & World, 1962.]
Dokumenty vneshney polityki SSSR, vol. 23, 1940 – 22 iyunya 1941 [Документы внешней политики СССР, vol. 23, 1940 – 22 июня 1941]. Ed. Mamedov, G.E. Moscow: Министерство иностранных дел Рос. Федерации, 1995.
Duraczyński, Eugeniusz. Polska w polityce Moskwy latem 1939. In 17 września 1939. Materiały z ogólnopolskiej konferencji historyków, ed. Henryk Batowski. Cracow: Polska Akademia Umiejętności, 1994.
Earle, Edward Mead. „Lenin, Trotsky, Stalin: Soviet Concepts of War.” In Makers of modern strategy. Military thought from Machiavelli to Hitler. Ed. by Edward Mead Earle, Gordon A. Craig, Felix Gilbert. Princeton: Princeton University Press, 1944.
Gaddis, John Lewis. We now know. Rethinking Cold War History. Oxford: Claredon Press, 1998.
Glantz, David M. Red Storm over the Balkans. The Failed Soviet Invasion of Romania, Spring 1944. Lawrence: University Press of Kansas, 2006.
Halder, Franz. Dziennik wojenny. Vol. 1. Od kampanii polskiej do zakończenia ofensywy na Zachodzie (14.8.1939-30.6.1940). Ed. Jacobsen, Hans-Adolf and Philippi, Alfred, transl. Woźniecki, Bernard. Warsaw: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971. [Polish translation of: Halder, Franz. Kriegstagebuch. Bd. 1. Vom Polenfeldzug bis zum Ende der Westoffensive (14. 8. 1939–30. 6. 1940). Ed. Jacobsen, Hans-Adolf, Philippi, Alfred. Stuttgart: Kohlhammer, 1964.]
Halder, Franz. Dziennik wojenny. Vol. 2. Od planów inwazji na Anglię do początku kampanii na Wschodzie (1.7.1940–21.6.1941). Ed. Jacobsen, Hans-Adolf, transl. Kozaczuk, Władysław. Warsaw: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1973. [Polish translation of: Halder, Franz. Kriegstagebuch. Bd. 2. Von der geplanten Landung in England bis zum Beginn des Ostfeldzuges (1.7.1940–21.6.1941). Ed. Jacobsen, Hans-Adolf. Stuttgart: Kohlhammer, 1963.]
Halder, Franz. Dziennik wojenny. Codzienne zapisy szefa Sztabu Generalnego Wojsk Lądowych 1939-1942. Vol. 3. Od kampanii rosyjskiej do marszu na Stalingrad 22.6.1941-24.9.1942. Transl. Woźniecki, Bernard. Warsaw: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974. [Polish translation of: Halder, Franz. Kriegstagebuch. Bd. 3. Der Russlandfeldzug bis zum Marsch auf Stalingrad (22.6.1941 - 24.9.1942). Stuttgart: Kohlhammer, 1964.]
Halecki, Oskar. The limits and divisions of European history. New York: Sheed & Ward, 1950 [Polish translation: Halecki, Oskar. Historia Europy – jej granice i podziały. Transl. Kłoczowski, Jan Maria. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 1994.]
Hillgruber, Andreas. Dwie katastrofy. Rozbicie Rzeszy Niemieckiej i koniec europejskiego Żydostwa. In Historikerstreit. Spór o miejsce III Rzeszy w historii Niemiec, edited by J. Holzer, translation M. Łukasiewicz, London: Aneks, 1990.
Holzer, Jerzy. Europa zimnej wojny. Cracov: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2012.
Kamiński, Marek Kazimierz, and Zacharias, Michał Jerzy. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939. Warsaw: “LTW,” 1998.
Karski, Jan. Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919–1945. Od Wersalu do Jałty. Transl. Elżbieta Morawiec. Warsaw: Wszechnica Społeczno-Polityczna, 1989.
Kennan, George Frost, Zawodny, Janusz Kazimierz. „Geopolityka polska (u źródeł Jałty).” Zeszyty Historyczne (Paris) 73 (407) (1985): 32–47. https://staticnowyportal.kulturaparyska.com/attachments/56/8a/d52037fa0977dad9e3871e41f5e30abd946c0998.pdf#page=34.
Kersten, Krystyna. Jałta w polskiej perspektywie. London-Warsaw: Aneks, Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1989.
Kersten, Krystyna. Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948. Paris: Libella, 1986.
Kornat, Marek. Niższość cywilizacyjna wrogiego narodu. Niemieckie dyskursy o Polsce i Polakach 1919—1945. Introduction U. Kosińska, W. Roszkowski, Z. Zielińska. Warsaw: Narodowe Centrum Kultury, 2020.
Laqueur, Walter. A Continent Astray. Europe 1970–1978. New York: Oxford University Press, 1979.
Lenin, Vladimir, Stalin, Josif. Sbornik proizvedieniy w izucheniyu istoriyi VKP(b) [Ленин, Владимир Ильич, Сталин, Иосиф Виссарионович. Сборник произведений к изучению истории ВКП(б)]. Vol. 2. Moscow: Партиздат, 1937.
Lenin, Włodzimierz I. Dzieła wszystkie, vol. 26, Lipiec 1914 – Sierpień 1915. Warsaw: „Książka i Wiedza”, 1987.
Lenin, Włodzimierz. Dzieła wszystkie. Vol. 31. Warsaw: „Książka i Wiedza”, 1955.
Mann, Golo. Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku. Transl. Kopacki, Andrzej. Olsztyn: Stowarzyszenie Wspólnota Kulturowa “Borussia,” 2007.
McSherry, James E. Stalin, Hitler, and Europe. Vol. 1, The Origins of World War II, 1933-1939. Cleveland: The World Publishing Company, 1968.
Mezhdunarodnye otnosheniya i strany Tsentralnoy i Yugo-Vostochnoy Evropy v nachale vtoroy mirovoy voyny (sentyabr’ 1939 – avgust 1940) [Международные отношения и страны Центральной и Юго-Восточной Европы в начале второй мировой войны (сентябрь 1939 - август 1940)] Moscow: ИСБ, 1990.
Narinskij, M. N. „ZSRR a problemy granic i stref wpływów w Europie 1939—1947”. In II wojna światowa i jej następstwa. Praca zbiorowa. Ed. Czubiński, Antoni. Poznań: Wielkopolska Agencja Wydawnicza, 1996.
Nitti, Francesco Saverio. Europa senza pace. Firenze: R. Bemporad & Figlio, Editori, 1921.
Nowak, Andrzej. „Stosunki polsko-rosyjskie i polsko-sowieckie (1919—1921) a ład wersalski”. In Od Wersalu do Poczdamu. Sytuacja międzynarodowa Europy Środkowo-Wschodniej 1918–1945, ed. by Andrzej Koryn. Warsaw: Instytut Historii PAN, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu, 1996.
Overy, Richard. 1939. Nad przepaścią. Transl. Skowroński, Jerzy. Warsaw: Wydawnictwo WAB, 2009. [Polish translation of the publication: Overy, Richard. 1939. Countdown to War. London: Allen Lane, 2009.]
Pfaff, Ivan. “Stalins Strategie Der Sowjetisierung Mitteleuropas 1935-1938. Das Beispiel Tschechoslowakei.” Vierteljahrshefte Für Zeitgeschichte 38, no. 4 (1990): 543–587. http://www.jstor.org/stable/30197435.
Riekhoff, von, Harald. German–Polish Relations 1918–1933. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1971.
Ruggenthaler, Peter. „Wielki blef Stalina. Dzieje noty Stalina z 10 marca 1952 roku na podstawie dokumentów przywództwa radzieckiego”. Pamięć i Sprawiedliwość 14 (1) (2009): 269-304. https://czasopisma.ipn.gov.pl/index.php/pis/article/view/487.
Senn, Alfred Erich. The Emergence of Modern Lithuania. New York: Columbia University Press, 1959.
Sobczak, Janusz. Propaganda zagraniczna Niemiec weimarskich wobec Polski. Poznań: Instytut Zachodni im. Zygmunta Wojciechowskiego, 1973.
Stalin, Józef W. Dzieła, vol. 7, 1925. Warsaw: „Książka i Wiedza”, 1950.
Stalin, Józef. Dzieła, vol. 9, 1929-1927. Warsaw: „Książka i Wiedza”, 1951.
Taylor, Alan John Percival. The Origins of the Second World War. London: Hamish Hamilton, 1961.
Tomaszewski, Jerzy. Europa środkowo-wschodnia 1944-1968. Powstanie, ewolucja i kryzys realnego socjalizmu. Warsaw: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1992.
Truman, Harry S. Memoirs by Harry S. Truman. 1945. Vol. 1. Year of Decisions. New York: Signet, 1955.
Tucker, Robert C. “The Emergence of Stalin’s Foreign Policy.” Slavic Review 36, no. 4 (1977): 563–89. https://doi.org/10.2307/2495260.
Ulam, Adam B. Expansion and Coexistence: The History of Soviet Foreign Policy, 1917–1967. New York–Washington: Secker & Warburg, 1968.
Ulam, Adam B. Titoism and the Cominform. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2014 [reprint of 1952 edition].
Voyna i politika, 1939–1941 [Война и политика, 1939 – 1941]. Ed. Chubaryan, A.O. Moscow: Наука, 1999.
Wandycz, Piotr. Z dziejów dyplomacji. Eseje. London: Polonia, 1988.
Weinberg, Gerhard L. The foreign policy of Hitler’s Germany. [Vol. 2] Starting World War II 1937–1939. Chicago, London: The University of Chicago Press, 1980.
Werblan, Andrzej. “Memorandum Iwana Majskiego”. Dzieje Najnowsze 29 (2), 1997: 133-152.
Zabiełło, Stanisław. Sprawa polska podczas II wojny światowej w świetle pamiętników. Warsaw: PISM, 1958.
Zacharias, Michał Jerzy. Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie, przekształcenia, rozkład. Warsaw: Neriton, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2004.
Zacharias, Michał Jerzy. Polska wobec zmian w układzie sił politycznych w Europie w latach 1932-1936. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981 [1982].
Zeidler, Manfred. Reichswehr und Rote Armee 1920-1933: Wege und Stationen einer Ungewöhnlichen Zusammenarbeit. 2. Aufl., unveränd. Studienausg. München: Oldenbourg, 1994.
Zernack, Klaus. „Negative Polenpolitik als Grundlage deutsch-russischer Diplomatie in der Mächtenpolitik des 18. Jahrhunderts.” In: Russland und Deutschland. Festschrift für Georg von Rauch zum 70. Geburtstag. Ed. by Liszkowski, Uwe. Stuttgart: Klett, 1974: 144–159.
License
Copyright (c) 2023 Institute of National Remembrance Review
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Most read articles by the same author(s)
- Daniel Boćkowski, Franciszek Dąbrowski, Marek Kornat, Łukasz Jasina, Filip Musiał, Anna Piekarska, Witold Wasilewski, “…The Phrase that »History Does Not Matter to the Present Day« Was Never More Deceptive than It Is Now.” , Institute of National Remembrance Review: No. 3 (2021): Great Patriotic War: Narratives