Between ‘Liberation’ and Conquest. The Red Army in Upper Silesia in 1945
Institute of National Remembrance Review, No. 5 (2023), pages: 435-449
Publication date: 2023-12-31
Abstract
The article presents the events accompanying the occupation of Upper Silesia by the Red Army in 1945, with particular emphasis on the actions of the latter which directly affected the inhabitants of this region. In this context, the problem of the division of Upper Silesia into Polish (the Silesian Voivodeship [województwo śląskie]) and German parts (the Opole district [Regierungsbezirk Oppeln]) and the consequences for the civilian population are outlined. The author has attempted to synthesise the phenomenon of terror that ensued when the towns of Upper Silesia were occupied by the Soviet army. The examples include phenomena such as suicides out of fear or terror, the killings and executions of civilians, the rapes of women (including nuns), abuse of victims, internment and deportation to the Soviet Union of males of working age, the disassembly of industrial plants, and the organised and methodical looting of property, and the destruction of builtup areas which took place after the front moved away and the fighting ceased.
Keywords
Red Army • Upper Silesia • terror • executions • rape • deportation • plunder
References
Augustyniak, Krystyna. Czas wojny, czas śmierci. Przyszowice w latach 1939–1945. Przyszowice: Towarzystwo Miłośników Przyszowic, 2015.
Babak, Mateusz. „IPN kompletuje listę mieszkańców Górnego Śląska deportowanych na wschód”. Dzieje.pl 2018. Accessed November 6, 2020. https://dzieje.pl/aktualnosci/ipn-kompletuje-liste-mieszkancow-gornego-slaska-deportowani-na-wschod
Bonczol, Józef. “Zbrodnie w Miechowicach i okolicy”. In Ofiary stalinizmu na ziemi bytomskiej w latach 1945–1956. Ed. Drabina, Jan. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1993: 11–63.
Dolata, Bolesław. Wyzwolenie Opolszczyzny przez Armię Radziecką w roku 1945 z nawiązaniem do walk o wyzwolenie wszystkich ziem zachodnich i północnych. Opole: Wydział Propagandy i Agitacji KW PZPR, Instytut Śląski w Opolu, 1965.
Dziurok, Adam. „Zbrodnie na Górnym Śląsku w roku 1945”. In Tragedia Górnośląska 1945. Konferencja, Warszawa, 22 kwietnia 2015 r. Ed. Zielińska, Gabryjela. Warsaw: Wydawnictwo Sejmowe, 2015: 9-20.
Dziurok, Adam and Musiał, Bogdan. „»Bratni rabunek«. O demontażach i wywózce sprzętu z Górnego Śląska w 1945 r.” In W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944–1993. Ed. Rokicki, Konrad and Stępień, Sławomir. Warsaw: Institute of National Remembrance, 2009: 321–349.
Fertacz, Sylwester. „Problemy statystyki Górnoślązaków deportowanych w 1945 r. do ZSRR.” In Deportacje Górnoślązaków do ZSRR w 1945 roku. Ed. Adam Dziurok, Marcin Niedurny. Katowice: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2004: 46–47.
Foltyn, Tadeusz. “Zniszczenie zabytkowego śródmieścia Nysy”. Śląsk Opolski 2 (39) (2000). Opole: Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu: 13–18.
Gołasz, Zbigniew. „Historia pewnej księgi. »Spis polskich obywateli-górników wywiezionych do ZSRR z początkiem 1945 r. z terytorium Górnego i Opolskiego Śląska«”. CzasyPismo 1 (17) (2020): 34–44.
Grodoń, Krystyna. Trzy dni z dziejów Przyszowic. Wspomnienia mieszkańców. Przyszowice: Towarzystwo Miłośników Przyszowic, 2005.
Hałajko, Edward. „Zabytkowe śródmieście Nysy. Zniszczenia i odbudowa w latach 1945–1955”. CzasyPismo 1–2 (15–16) (2019): 86–95.
Hanich, Andrzej. “Losy ludności na Śląsku Opolskim w czasie działań wojennych i po wejściu Armii Czerwonej w 1945 roku”. Studia Śląskie 71 (2012): 197–228.
Hanich, Andrzej. Martyrologia duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach powstań śląskich i II wojny światowej. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 2019.
Koj, Ewa. „Masakra w Miechowicach: rekonstrukcja zbrodni”. CzasyPismo 1 (2012): 72–79.
Konieczny, Andrzej. Rok pierwszy [19]45. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1985.
Madajczyk, Piotr. Przyłączenie Śląska Opolskiego do Polski 1945–1948. Warsaw: Institute of Political Studies, Polish Academy of Sciences, 1996.
Maziarz, Antoni. 2012. „Armia Czerwona wobec członkiń Zgromadzenia Szarych Sióstr św. Elżbiety na Górnym Śląsku w 1945 roku”. In Tragedia Górnośląska jako barometr współczesnego dyskursu o Polakach i Niemcach. Gliwice-Opole: House of Polish-German Cooperation, 2012: 53–59.
Miroszewski, Kazimierz. „Armia na Górnym Śląsku – wyzwoliciel czy okupant?”. In Zakończenie wojny na Górnym Śląsku. Ed. Woźniczka, Zygmunt. Katowice: Silesian Museum, 2006: 114–136.
Osmańczyk, Edmund Jan. Był rok 1945.... [It was 1945...] Warsaw: State Publishing Institute, 1985.
Serafin, Franciszek. „Wyzwolenie województwa katowickiego przez Armię Czerwoną w 1945 roku”. In Nekropolia radzieckie w województwie katowickim. Ed. Serafin, Franciszek. Katowice: University of Silesia, 1976.
Stańczyk, Henryk. Operacja sandomiersko-śląska 1 Frontu Ukraińskiego. Bitwa o Górny Śląsk. Warsaw: Military Historical Institute, 1996.
Stańczyk, Henryk. Od Sandomierza do Opola i Raciborza. Warsaw: Neriton, 1998.
Tracz, Bogusław. Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945. Gliwice: Museum in Gliwice, 2004.
Tracz, Bogusław. „Podbój Górnego Śląska przez Armię Czerwoną w styczniu 1945 roku”. In Tragedia Górnośląska jako barometr współczesnego dyskursu o Polakach i Niemcach. Gliwice-Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2012: 22–31.
Tracz, Bogusław. „Na nic zdały się polskie dokumenty. Franciszka Urbańskiego tragicznie przerwana wojenna odyseja”. CzasyPismo 2 (6) (2014): 134–140.
Tracz, Bogusław. „Piekło kobiet”. Fabryka Silesia 1 (8) (2015). Katowice: 19–21.
Waleński, Bernard. Na płacz zabrakło łez. Opole: Wydawnictwo i Drukarnia Świętego Krzyża, 2015.
Warzecha, Bartłomiej. „Działania wojenne na Górnym Śląsku w 1945 roku”. In Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych. Ed. Dziurok, Adam and Kaczmarek, Ryszard. Katowice: Institute of National Remembrance, Katowice Branch, 2014: 35–69.
Węgrzyn, Dariusz. “Internowania i aresztowania mieszkańców Górnego Śląska przez NKWD ZSRS w 1945 roku i ich produktywizacja w ramach systemu obozowego GUPWI NKWD/MWD ZSRS w latach 1945–1953”. In Wywózka. Deportacja mieszkańców Górnego Śląska do obozów pracy przymusowej w Związku Sowieckim w 1945 roku. Faktografia – konteksty – pamięć. Katowice: Institute of National Remembrance, Katowice Branch, 2014: 72–145.
Węgrzyn, Dariusz. “Wpływ przedwojennej granicy polsko-niemieckiej na politykę deportacji do ZSRS z Górnego Śląska”. In Deportacje do Związku Sowieckiego z ziem polskich w latach 1944–1945: perspektywa porównawcza. Ed. Sebastian, Rosenbaum and Dariusz, Węgrzyn. Katowice: Institute of National Remembrance, Katowice Branch; Silesian Centre for Freedom and Solidarity, 2015: 123–134.
Węgrzyn, Dariusz. “Deportations”. In Totalitarianism in the Borderland. Ethnicity, Politics, and Culture in the Industrial Area of Upper Silesia (1933-1989). Special Issue of CzasyPismo. Katowice-Warsaw: Institute of National Remembrance, 2019: 59–66.
Woźniczka, Zygmunt. Represje na Górnym Śląsku po 1945 roku. Katowice: Wydawnictwio Naukowe „Śląsk”, 2010.
Woźniczka, Zygmunt. „Skutki wkroczenia Armii Czerwonej i działalności NKWD w 1945 roku”. In Województwo śląskie 1945–1950. Zarys dziejów politycznych. Ed. Dziurok, Adam and Kaczmarek, Ryszard. Katowice: Institute of National Remembrance, Katowice Branch, 2014: 35–69.
License
Copyright (c) 2023 Institute of National Remembrance Review
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.