View Vol. 19 No. 1 (2012)

Vol. 19 No. 1 (2012)

ISSN:
1427-7476

Section: Varia

Fortunes of Police functionaries of the Second Republic in the period of the People’s Republic of Poland

Marcin Kania

IPN Katowice

Remembrance and Justice, Vol. 19 No. 1 (2012), pages: 421-451

Publication date: 2012-06-30

Abstract

In 1939, the Police force of the Second Republic of Poland ceased to exist. No political option, be it associated with the legal Government-in-Exile, be it Soviet-backed, anticipated reactivating the security organs in a reborn Poland in their pre-war form. For those who survived World War Two (less than 50% of the police force personnel of the Second Republic), difficult times arrived. Pre-war functionaries were subjected to a special “rehabilitation procedure” to verify their past in the pre-war period and the Occupation, at which successive instructions in this regard, issued in further years, were increasingly restrictive, affecting not only policemen, but their families as well. An issue apart is the story of a group of about 800–1000 policemen who were hired by the newly established Civic Militia (Milicja Obywatelska, MO). Their situation, at least in the early period, was better than that of their colleagues. The communist authorities were forced by reality to use their skills and experience, as they did not have professionals at disposal. Many former policemen were removed from the MO in two waves, in 1946 and 1947. Only a few – with particular qualifications – remained until 1949 (when they were definitely dismissed from the MO). Policemen who concealed their past and joined the UB (Security Bureau), were exceptions. Simultaneously from the very beginning, security organs carried out operations against the representatives of pre-war law enforcement services. The Ministry of Public Security issued special instructions on repressive activities against former policemen. Many were imprisoned, then sentenced to death or long prison terms. Especially harsh treatment was reserved for functionaries actively involved in undeground pro-independence activities during the Occupation, people like e.g. Bolesław Kontrym “Żmudzin”, whose pre-war police service was “priced” at 10 years of prison; his wartime activity was qualified as deserving the death penalty. The changes of 1956 weakened the repression, nevertheless the group in question remained under scrutiny by SB (Security Service) actually until the very end of the People’s Republic of Poland. Also, the families of policemen were among the most discriminated social groups, as the mere fact of being a member of the family of a pre-war policeman was compromising throughout the period of communist rule in Poland.

Z. Jakubowski, Milicja Obywatelska 1944–1948, Warszawa 1988, P. Majer, Milicja Obywatelska w systemie organów władzy PRL (zarys problematyki i źródła), Toruń 2003, P. Majer, Milicja Obywatelska 1944–1957. Geneza, organizacja, działalność, miejsce w aparacie władzy, Olsztyn 2004, J. Mikitin, G. Grześkowiak, Policja województwa śląskiego 1922–1939, [Warszawa 2008], R. Litwiński, Korpus policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2007 P. Majer, Okupacyjne i powojenne losy polskich policjantów, „Przegląd Policyjny” 1999, nr 1–2, J. Czerniakiewicz, Polityka sowieckich władz bezpieczeństwa wobec polskich policjantów po 17.09.1939 r. [w:] Ostaszków, Twer, Miednoje. Zbrodnia przypomniana, red. P. Majer i A. Misiuk, Szczytno 2000, s. 24. D. Kołodziejska, Przygotowania Policji Państwowej do wojny oraz udział policji w kampanii wrześniowej 1939 r. [w:] Lista ostaszkowska. Studia i materiały, red. A. Misiuk, Szczytno 1993, s. 16. A. Hempel, Pogrobowcy klęski. Rzecz o policji „granatowej” w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, Warszawa 1990, M. Getter, Policja Polska w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945, „Przegląd Policyjny” 1999, nr 1–2, P. Majer, Polityka władz PRL wobec ocalałych funkcjonariuszy Policji Państwowej [w:] Ostaszków, Twer, Miednoje. Zbrodnia przypomniana, red. P. Majer i A. Misiuk, Szczytno 2000, s. 41-42. P. Majer, Losy funkcjonariuszy Policji Państwowej w pierwszych latach powojennych w Polsce [w:] Losy policjantów polskich po 1 września 1939. Studia i materiały, red. P. Majer i A. Misiuk, Szczytno 1994, s. 155-156. M. Kania, Czabański Emil (nota biograficzna) [w:] K. Ciechanowicz, Biografie Zawiercian, Zawiercie 1996, s. 9-10. M. Misiewicz, Podinspektor Policji Państwowej, „Gazeta Policyjna” 1990, nr 9–10, M. Kania, Policja Państwowa w powiecie zawierciańskim 1927–1939, Katowice 2000 (praca magisterska, mps), Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 3: 1975–1990, red. P. Piotrowski, Warszawa 2008, P. Ostaszewski, Czekali pół wieku, „Policja 997” 2009, nr 1, M. Lipka, Zwierzenia niezwykłego policjanta, Warszawa 1999, Z. Marchlewicz, Bronisław Marchlewicz (1899–1972), „Przegląd Policyjny” 1996, nr 3, Kronika Szkoły Podoficerskiej Milicji Obywatelskiej w Słupsku 1945–1975, oprac. Z. Machura, Słupsk 1975, J. Tuliszka, Pułkownik Jan Płotnicki (1899–1954) – pierwszy komendant Centrum Wyszkolenia Milicji Obywatelskiej w Słupsku, „Przegląd Policyjny” 2002, nr 3–4, Z. Olejniczak, Powstanie i rozwój szkół oficerskich Milicji Obywatelskiej w Słupsku i Szczytnie (1945–1972) [w:] Zarys historii szkolnictwa zawodowego resortu spraw wewnętrznych, cz. 1: Szkoły oficerskie, Warszawa 1983, s. 222. S. Mędelski, Lekcja patriotyzmu [w:] Wspomnienia milicjantów, Łódź 1969, s. 24. J. Diupero, Z problemów udziału Milicji Obywatelskiej w walce o utrwalenie władzy ludowej na terenie województwa warszawskiego (1944–1952), „Materiały Historyczne”, z. 5, ASW, Katedra Historii i Archiwistyki, Warszawa 1986, Kalendarzyk Policji Województwa Śląskiego 1938, Katowice b.d.w., Miednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, t. 1, Warszawa 2006, M. Komaniecka, Organizacja i funkcjonowanie kartotek ogólnoinformacyjnej i zagadnieniowej aparatu bezpieczeństwa [w:] Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006, s. 244-245. W. Fijałkowski, Milicja Obywatelska i Służba Bezpieczeństwa w województwie wrocławskim w latach 1945–1987, Wrocław 1989, W. Pasek, Bolesława Kontryma życie zuchwałe. Biografia żołnierza i policjanta 1898–1953, Warszawa 2006, Z. Uniszewski, Biografia policyjna i żołnierska niewinnie straconego mjr. Bolesława Kontryma „Żmudzina” (1898–1953), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2001, nr 3 W. Grabowski, Policja w planach Delegatury Rządu RP na Kraj, Kraków 1995, A. Misiuk, Policja Państwowa 1919–1939. Powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996, C. Chlebowski, „Ponury” major Jan Piwnik 1912–1944, Warszawa 2006, G. Bębnik, Mikołów w początkach II wojny światowej, Mikołów 2009, Z. Walter-Janke, W Armii Krajowej na Śląsku, [Katowice 1986], J. Niekrasz, Z dziejów AK na Śląsku, Warszawa 1985, Z „Archiwum Pawła Cierpioła »Makopola«” 1941–1948. Wybór źródeł, wstęp A. Badura, wybór i oprac. A. Badura, T.S. Krasnodębski, Policjant konspiratorem. Szesnaście lat na muszce gestapo i bezpieki, Międzyzdroje– Kraków 2008, F. Banaś, Moje wspomnienia, oprac. i red. nauk. M. Kalisz, E. Rączy, Rzeszów 2009, P. Ostaszewski, Spotkanie w Ostaszkowie, „Policja 997” 2009, nr 6,

                            View Vol. 19 No. 1 (2012)

Vol. 19 No. 1 (2012)

ISSN:
1427-7476

Data publikacji:
2012-01-12

Dział: Varia